TÜRKİYE ’DE İNSAN HAKLARI ALANINDA KAYDEDİLEN GELİŞMELERİN ANA BAŞLIKLARI ANAYASAL VE YASAL ŞARTLARIN DEĞIŞMESI:
3 Ekim 2001 tarihinde TBMM ’de kabul edilen Tüzük değişiklikleri: 17 Ekim 2001 tarihinde yürürlüğe girmiştir 34 değişiklikten 27 ’si insan haklarıyla ilgilidir Us ve açıklama özgürlüğü, işkencenin önlenmesi, demokratik ve sivil otoritenin güçlendirilmesi, dernek kurma ve toplanma özgürlüğü, adaletli yargılanma hakkı, konut dokunulmazlığı, haberleşme özgürlüğü, bayanerkek eşitliği vb alanlarda anayasal güvenceler güçlendirilmiştir Nezaret süresi ve ölüm cezası verilebilecek haller her tarafta düzenlenmiştir
Medeni Kanun: 1 Ocak 2002 tarihinde yürürlüğe girmiştir Yeni Medeni Kanun ile bayanerkek eşitliği, dernek kurma özgürlüğü, çocuk haklarının korunması vb alanlarda özgürlükleri daha da genişletici hükümler yer almaktadır
Birinci Harmoni Paketi: 6 Şubat 2002 tarihinde kabul edilmiştir Türk Ceza Kanunu ’nun (TCK) 159 ve 312 maddeleri, Terörle Uğraş Kanunu ’nun (TMK) 7 ve 8 maddeleri, Devlet Güvenlik Mahkemelerinin Kuruluş ve Suçlama Usulleri Hakkında Kanun ’un 16 maddesi ile Canice Muhakemeleri Usulü Kanunu ’nun 107 ve 128 maddeleri Anayasa hükümleriyle ahenkli ayla getirilmiştir
İkinci Harmoni Paketi: 26 Mart 2002 tarihinde kabul edilmiştir Anayasa değişiklikleri ve Uygar Kanun ’da bulunan hükümler gereğince, İl İdaresi Kanunu, Devlet Memurları Kanunu, Siyasi Partiler Kanunu, Dernekler Kanunu, Toplantı ve Eğlence Yürüyüşleri Kanunu, Basın Kanunu, Jandarma Teşkilat Atama ve Yetkileri Kanunu ile Devlet Güvenlik Mahkemeleri Kuruluş ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ’da değişiklikler yapılmıştır
Üçüncü Armoni Paketi: 3 Ağustos 2002 tarihinde kabul edilmiştir Idam Cezası, Türk hukuk sisteminden savaş ve yakın savaş tehdidi halleri dışarıda kaldırılmıştır (Bu çerçevede, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ’ne Ek, İdam Cezasının Kaldırılmasına İlişkin 6 Numaralı Protokol, 26 Haziran 2003 tarihinde TBMM kadar onaylanmıştır) Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun ile Tanıdık Olmayan Dil Eğitimi ve Öğretimi Kanunu ’nda yapılan değişikliklerle Türk vatandaşlarının günlük yaşamlarında geleneksel olarak kullandıkları bambaşka dil ve lehçelerde yayın yapılması ile bu dil ve lehçelerin özel kurslarda öğretilmesi mümkün kılınmıştır Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu ve Hukuk Muhakemeleri Usulü Kanunu ’nda yapılan düzenlemelerle, ceza ve hukuk davalarında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin verdiği ihlal kararlarının ardındaki yargılanmanın iadesi imkanı getirilmiştir Vakıflar Kanunu ’nda yapılan değişiklikle, Türkiye ’deki azınlıklara ait cemaat vakıfları taşınmaz mülk edinip bunların üzerinde tasarrufta bulunabileceklerdir Bu paketle hem, Türk Suç Oluşturan Kanunu, Dernekler Kanunu, Buluşma ve Ağırlama Yürüyüşleri Kanunu, RTÜK Kanunu, Basın Kanunu, Polis Vazife ve Selahiyet Kanunu, Özgürlük Bölgeler Kanunu ve Vakıflar Genel Müdürlüğü ’nün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ’de değişiklikler yapılmıştır
26 Aralık 2002 tarihinde TBMM tarafından kabul edilen Tüzük değişiklikleri: Anayasa'nın milletvekili seçilme yeterliliği ile Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin geriye doğru bırakılması ve ara seçimleri düzenleyen maddelerinde değişikliğe gidilmiştir Bu çerçevede, ideolojik eylemlere katılan ve bu gibi eylemleri kışkırtma ve teşvik suçlarından biriyle hüküm giymiş olanların affa uğramış olsalar bile milletvekili seçilmelerinin önündeki anayasal engel kaldırılmıştır Türk Ceza Kanunu'nun 3122 maddesi de bu kapsamdadır
Dördüncü Düzen Paketi: 2 Ocak 2003 tarihinde TBMM kadar kabul edilmiştir DGM Kanunu, Türk Canice Kanunu, Memurlar ve Diğer Millet Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun ile 430 sayılı Olağanüstü Hal Bölge Valiliği ve Olağanüstü Halin Devamı Boyunca Alınacak Ilave Tedbirler Hakkında Kanun Hükmünde Kararname'de yapılan değişikliklerle, nezaret koşullarını iyileştirici ve işkenceyle mücadeleye ilişkin düzenlemeler yapılmıştır (Bu konuda ayrıntılı veri “İşkenceyle Uğraş başlığı altında yer almaktadır) Dernekler Kanunu ve Türk Medeni Kanunu ’nun değişik maddeleri, örgütlenme özgürlüğünün kapsamını genişletecek şekilde değiştirilmiştir Gayri müslim cemaatlere ait vakıfların taşınmaz edinmelerini kolaylaştırıcı bir yaklaşımla, cemaat vakıflarının da öteki vakıflarda olduğu gibi taşınmaz mülk edinilebilmeleri için Vakıflar Genel Müdürlüğü'nden izin alınması esası getirilmiştir Siyasi Partiler Kanunu, Milletvekili Seçimi Kanunu ve Mahalli İdareler ile Semt Muhtarlıkları ve Yaşlı Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun ’da Tüzük değişiklikleri uyarınca düzenlemeler yapılmıştır Cinayet Muhakemeleri Usulü Kanunu, Adli Sicil Kanunu, Basın Kanunu, Uygulama Kanunu, İnsan Haklarını Çözümleme Komisyonu Kanunu ’nda kişisel yargı ve özgürlükler açısından iyileştirmelere gidilmiştir Damga Vergisi Kanunu ’nda AİHM kararları uyarınca tazminat ve dostça çözüm ödemeleri de gözeten bir düzenleme yapılmıştır
Beşinci Armoni Paketi: 23 Ocak 2003 tarihinde TBMM göre kabul edilmiştir Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu ’nun (CMUK) “Mahkum Lehine Muhakemenin İadesi Sebepleri başlıklı 327maddesine yeni bir bent eklenerek AİHM ’nin ihlal kararı vermesi durumunda yargılanmanın iadesinin AİHM kararının kesinleştiği tarihten itibaren bir yıl içinde istenebilmesi olası kılınmıştır Aynı bir düzenleme Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun (HMUK) “İadeyi Muhakeme başlıklı 445 ve iadeyi muhakeme müddetine ilişkin 447maddelerinde yapılmıştır Kanunda bulunan geçici bir maddeyle yargılamanın yenilenmesine ilişkin hükümlerin, Kanun yürürlüğe girdiği tarihte AİHM ’nin kesinleşmiş kararları ile Kanun yürürlüğe girdikten sonradan AİHM ’ye yapılacak başvurulara ilişkin verilecek kararlar hakkında uygulanması hükme bağlanmıştır Kesinleşmiş olan AİHM kararlarına ilişkin yargılanmanın yenilenmesi istemleri Kanun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir sene içinde yapılabilecektir Sözkonusu düzenlemeler doğrultusunda, 3 Ağustos 2002 tarihli ve 4771 sayılı Farklı Alanlara Yönlendirilmiş Kanunlarda Değiştirme Yapılmasına İlişkin Kanun (Üçüncü Harmoni Paketi) ile düzenlenen CMUK ve HMUK ’taki yargılamanın yenilenmesine ilişkin hükümler ile benzer kanunun yargılanmanın iadesine dair hükümlerin, ilgili maddelerin yürürlüğe girdiği tarihten daha sonra AİHM ’ye yapılan başvurular üstünde verilecek kararlar hakkında uygulanacağını öngören geçici ikinci maddesi yürürlükten kaldırılmıştır
Dernekler Kanunu ’nun 82maddesinde yapılan değişiklikle, anılan Kanun ’un farklı alanlara yönlendirilmiş maddelerinin ihlali halinde daha önce üç aydan altı avuç içi kadar hapis cezası öngörülen suçlar için ağır para cezası öngörülmüştür *
3 Ekim 2001 tarihinde TBMM ’de kabul edilen Tüzük değişiklikleri: 17 Ekim 2001 tarihinde yürürlüğe girmiştir 34 değişiklikten 27 ’si insan haklarıyla ilgilidir Us ve açıklama özgürlüğü, işkencenin önlenmesi, demokratik ve sivil otoritenin güçlendirilmesi, dernek kurma ve toplanma özgürlüğü, adaletli yargılanma hakkı, konut dokunulmazlığı, haberleşme özgürlüğü, bayanerkek eşitliği vb alanlarda anayasal güvenceler güçlendirilmiştir Nezaret süresi ve ölüm cezası verilebilecek haller her tarafta düzenlenmiştir
Medeni Kanun: 1 Ocak 2002 tarihinde yürürlüğe girmiştir Yeni Medeni Kanun ile bayanerkek eşitliği, dernek kurma özgürlüğü, çocuk haklarının korunması vb alanlarda özgürlükleri daha da genişletici hükümler yer almaktadır
Birinci Harmoni Paketi: 6 Şubat 2002 tarihinde kabul edilmiştir Türk Ceza Kanunu ’nun (TCK) 159 ve 312 maddeleri, Terörle Uğraş Kanunu ’nun (TMK) 7 ve 8 maddeleri, Devlet Güvenlik Mahkemelerinin Kuruluş ve Suçlama Usulleri Hakkında Kanun ’un 16 maddesi ile Canice Muhakemeleri Usulü Kanunu ’nun 107 ve 128 maddeleri Anayasa hükümleriyle ahenkli ayla getirilmiştir
İkinci Harmoni Paketi: 26 Mart 2002 tarihinde kabul edilmiştir Anayasa değişiklikleri ve Uygar Kanun ’da bulunan hükümler gereğince, İl İdaresi Kanunu, Devlet Memurları Kanunu, Siyasi Partiler Kanunu, Dernekler Kanunu, Toplantı ve Eğlence Yürüyüşleri Kanunu, Basın Kanunu, Jandarma Teşkilat Atama ve Yetkileri Kanunu ile Devlet Güvenlik Mahkemeleri Kuruluş ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ’da değişiklikler yapılmıştır
Üçüncü Armoni Paketi: 3 Ağustos 2002 tarihinde kabul edilmiştir Idam Cezası, Türk hukuk sisteminden savaş ve yakın savaş tehdidi halleri dışarıda kaldırılmıştır (Bu çerçevede, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ’ne Ek, İdam Cezasının Kaldırılmasına İlişkin 6 Numaralı Protokol, 26 Haziran 2003 tarihinde TBMM kadar onaylanmıştır) Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun ile Tanıdık Olmayan Dil Eğitimi ve Öğretimi Kanunu ’nda yapılan değişikliklerle Türk vatandaşlarının günlük yaşamlarında geleneksel olarak kullandıkları bambaşka dil ve lehçelerde yayın yapılması ile bu dil ve lehçelerin özel kurslarda öğretilmesi mümkün kılınmıştır Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu ve Hukuk Muhakemeleri Usulü Kanunu ’nda yapılan düzenlemelerle, ceza ve hukuk davalarında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin verdiği ihlal kararlarının ardındaki yargılanmanın iadesi imkanı getirilmiştir Vakıflar Kanunu ’nda yapılan değişiklikle, Türkiye ’deki azınlıklara ait cemaat vakıfları taşınmaz mülk edinip bunların üzerinde tasarrufta bulunabileceklerdir Bu paketle hem, Türk Suç Oluşturan Kanunu, Dernekler Kanunu, Buluşma ve Ağırlama Yürüyüşleri Kanunu, RTÜK Kanunu, Basın Kanunu, Polis Vazife ve Selahiyet Kanunu, Özgürlük Bölgeler Kanunu ve Vakıflar Genel Müdürlüğü ’nün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ’de değişiklikler yapılmıştır
26 Aralık 2002 tarihinde TBMM tarafından kabul edilen Tüzük değişiklikleri: Anayasa'nın milletvekili seçilme yeterliliği ile Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin geriye doğru bırakılması ve ara seçimleri düzenleyen maddelerinde değişikliğe gidilmiştir Bu çerçevede, ideolojik eylemlere katılan ve bu gibi eylemleri kışkırtma ve teşvik suçlarından biriyle hüküm giymiş olanların affa uğramış olsalar bile milletvekili seçilmelerinin önündeki anayasal engel kaldırılmıştır Türk Ceza Kanunu'nun 3122 maddesi de bu kapsamdadır
Dördüncü Düzen Paketi: 2 Ocak 2003 tarihinde TBMM kadar kabul edilmiştir DGM Kanunu, Türk Canice Kanunu, Memurlar ve Diğer Millet Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun ile 430 sayılı Olağanüstü Hal Bölge Valiliği ve Olağanüstü Halin Devamı Boyunca Alınacak Ilave Tedbirler Hakkında Kanun Hükmünde Kararname'de yapılan değişikliklerle, nezaret koşullarını iyileştirici ve işkenceyle mücadeleye ilişkin düzenlemeler yapılmıştır (Bu konuda ayrıntılı veri “İşkenceyle Uğraş başlığı altında yer almaktadır) Dernekler Kanunu ve Türk Medeni Kanunu ’nun değişik maddeleri, örgütlenme özgürlüğünün kapsamını genişletecek şekilde değiştirilmiştir Gayri müslim cemaatlere ait vakıfların taşınmaz edinmelerini kolaylaştırıcı bir yaklaşımla, cemaat vakıflarının da öteki vakıflarda olduğu gibi taşınmaz mülk edinilebilmeleri için Vakıflar Genel Müdürlüğü'nden izin alınması esası getirilmiştir Siyasi Partiler Kanunu, Milletvekili Seçimi Kanunu ve Mahalli İdareler ile Semt Muhtarlıkları ve Yaşlı Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun ’da Tüzük değişiklikleri uyarınca düzenlemeler yapılmıştır Cinayet Muhakemeleri Usulü Kanunu, Adli Sicil Kanunu, Basın Kanunu, Uygulama Kanunu, İnsan Haklarını Çözümleme Komisyonu Kanunu ’nda kişisel yargı ve özgürlükler açısından iyileştirmelere gidilmiştir Damga Vergisi Kanunu ’nda AİHM kararları uyarınca tazminat ve dostça çözüm ödemeleri de gözeten bir düzenleme yapılmıştır
Beşinci Armoni Paketi: 23 Ocak 2003 tarihinde TBMM göre kabul edilmiştir Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu ’nun (CMUK) “Mahkum Lehine Muhakemenin İadesi Sebepleri başlıklı 327maddesine yeni bir bent eklenerek AİHM ’nin ihlal kararı vermesi durumunda yargılanmanın iadesinin AİHM kararının kesinleştiği tarihten itibaren bir yıl içinde istenebilmesi olası kılınmıştır Aynı bir düzenleme Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun (HMUK) “İadeyi Muhakeme başlıklı 445 ve iadeyi muhakeme müddetine ilişkin 447maddelerinde yapılmıştır Kanunda bulunan geçici bir maddeyle yargılamanın yenilenmesine ilişkin hükümlerin, Kanun yürürlüğe girdiği tarihte AİHM ’nin kesinleşmiş kararları ile Kanun yürürlüğe girdikten sonradan AİHM ’ye yapılacak başvurulara ilişkin verilecek kararlar hakkında uygulanması hükme bağlanmıştır Kesinleşmiş olan AİHM kararlarına ilişkin yargılanmanın yenilenmesi istemleri Kanun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir sene içinde yapılabilecektir Sözkonusu düzenlemeler doğrultusunda, 3 Ağustos 2002 tarihli ve 4771 sayılı Farklı Alanlara Yönlendirilmiş Kanunlarda Değiştirme Yapılmasına İlişkin Kanun (Üçüncü Harmoni Paketi) ile düzenlenen CMUK ve HMUK ’taki yargılamanın yenilenmesine ilişkin hükümler ile benzer kanunun yargılanmanın iadesine dair hükümlerin, ilgili maddelerin yürürlüğe girdiği tarihten daha sonra AİHM ’ye yapılan başvurular üstünde verilecek kararlar hakkında uygulanacağını öngören geçici ikinci maddesi yürürlükten kaldırılmıştır
Dernekler Kanunu ’nun 82maddesinde yapılan değişiklikle, anılan Kanun ’un farklı alanlara yönlendirilmiş maddelerinin ihlali halinde daha önce üç aydan altı avuç içi kadar hapis cezası öngörülen suçlar için ağır para cezası öngörülmüştür *