Turkiyenin En İyi Tup Bebek Merkezleri
Uzgunuz ki bu konuda dunyada da belirlenmiş standartlar mevcut değildir Hastalar arasında bir merkezin ne derecede başarılı olduğu orada tedavi olup cocuk sahibi olan tanıdıkları ciftlerin verdikleri bilgi ile sınırlı kalmaktadır Hastalara gore başarıyı belirleyen en onemli faktor o merkeze ait gebelik oranlarıdır Oysa bu oranlar gerceği tam anlamıyla yansıtmaktan cok uzaktadır
Gunumuzde tup bebek uygulamalarının kalitesi ile ilgili hangi standartlar kullanılmakta? Pek cok ulke yardımcı ureme teknikleri uygulamalarının sonucları ile ilgili olarak kendi ulusal veri bankalarını oluşturmuş durumdadır ve her merkez yıllık sonuclarını bu bankalara bildirmek zorundadır Yine cok az da olsa Avrupa Ureme ve Embriyoloji Cemiyeti gibi uluslararası bilimsel kuruluşların belirledikleri ve yayınladıkları kılavuzlarda bazı standartlar oluşturulmaya calışılsa da bu konuda cok fazla yol alındığı soylenemez
Başarının en onemli belirtisi olarak gorulen gebelik oranları aslında tam anlamıyla gerceği yansıtamayabilir Orneğin %15 gibi bir gebelik oranı ile calışan bir merkezi başarısız olarak nitelendirmek mumkundur Ancak eğer bu merkezde tedavi edilen hastalar ileri yaş grubunda, tedaviye iyi yanıt vermesi beklenmeyen, daha once başka merkezlerde defalarca tedaviye alınan fakat başarılı olunamayan hastalardan oluşmaktaysa %15lik bir başarı oranı mukemmel olarak değerlendirilebilir Benzer şekilde gebelik oranlarını %70 olarak acıklayan bir merkez hemen dikkat cekecektir Ancak burada tedavi edilen hasta grubu tedaviye cok iyi yanıt veren, hatta belki tup bebek uygulamasına gerek kalmadan cok daha basit yontemler ile cocuk sahibi olabilecek ciftlerden oluşuyor ise bu merkeze cok başarılı demek mumkun mudur? Dahası boyle bir merkez sozu edilen gebelik oranlarına ulaşabilmek icin başarı şansı duşuk hastaları tedaviye almamak durumundayken boyle bir yaklaşım tıp ahlakına uygun kabul edilebilir mi ve bu merkez kaliteli hizmet uretiyor denilebilir mi?
Tup bebek ve gebelik denildiğinde hemen akla gelen konulardan biri de coğul gebeliklerdir Gecmişten beri coğul gebelikler insanların ilgisini cekmiş, sempatisini toplamıştır Bundan yirmi beş yıl once ikiz, ucuz doğumların sayısı son derece duşuk iken tup bebek ve mikroenjeksiyon tedavilerinin yaygın olarak kullanılmaya başlanması cok daha fazla sayıda coğul gebeliğin yaşanmasına neden olmuş hatta toplumu beşiz bebekler ile tanıştırmıştır Bu ilginc durum medyada da kendine yer bulmuş, gazete sayfaları ve televizyon programları ucuz, dorduz doğum haberlerine sıkca yer verir hale gelmiştir Hatta nadir de olsa beşiz doğumlar gercekleştiğinde medya bunu neredeyse ozenilecek bir durum olarak işlemiştir Bunun sonucunda hastalar tedavi sonrası tek ya da ikiz bebek beklediklerini oğrendiklerinde hayal kırıklığı yaşar hale gelmiştir Oysa gercekler gorunenden cok daha farklıdır Coğul gebelikler, hele uc ya da daha fazla bebeğin olduğu gebelikler tup bebek tedavilerinin en onemli komplikasyonlarındandır Bu tur gebeliklerde hem gebeliğin seyrinde problem yaşanma olasılığı artar hem de erken doğum riski cok yuksek olduğundan doğum sonrası tum bebeklerin kaybedilme riski oldukca fazladır Tup bebek tedavilerinde asıl amac tek ve sağlıklı bir bebeğin doğumunu sağlamaktır Oysa pek cok tup bebek merkezi hastaların bu konudaki hassasiyetini kullanıp hamile kalma olasılığı cok yuksek olan hastalarda bile olabildiğince cok sayıda embriyo transfer ederek populist bir yaklaşım izlemektedir Gunumuzde gelişmiş ulkelerde transfer edilecek embriyo sayısı yasalarla sınırlanmış, hatta tedaviye cok iyi yanıt vereceği ongorulen hastalarda bir ya da en fazla iki embriyonun transferine izin verilir hale gelmiştir
Gorulduğu gibi ne gebelik oranı ne de hamile kalan hastalardaki bebek sayısı bir merkezi değerlendirmek icin yeterli değildir O halde bir merkezin kalitesini nasıl değerlendirebiliriz? Eğer sunulan urun, bedeli ne olursa olsun bir bebek ise, o merkeze ait gebelik oranları gerceği tam olarak yansıtmasa bile başarının gostergesi olarak değerlendirilebilir Ancak tup bebek merkezlerinde sunulan urun, gecekte bir hizmettir Bu hizmet kısırlık sorunu yaşayan bir cifte sorunun ustesinden gelmede yardımcı olmak ve bunu gercekleştirirken başarılı olunsa da olunmasa da mumkun olan en kaliteli hizmeti sunmaktır Bu nedenle tup bebek merkezlerinin başarısını değerlendirmede gebelik oranlarından daha onemli olan konu hasta tatmini ve memnuniyetidir
Tatmin olmuş ve memnun bir hasta, durumu ve bunun tedavi yolları hakkında bilgilendirilmiş, kendisine en uygun yontemler onerilmiş ve eğer tedavi uygulanacak ise dunya standartlarında o an icin mumkun olan en ust duzey tıbbi hizmetin sunulduğu hastadır Tedavi sonrası hamile kalıp cocuk sahibi olan bir hasta aldığı tedavi ve hizmetten memnun olmayabileceği gibi, tedavisi başarısız olan bir cift, daha onceden bilgilendirildiği ve şansının ne olduğu anlatıldığı icin merkezden son derece memnun bir şekilde ayrılabilir Ciddi merkezler donem donem anketler uygulayarak hasta memnuniyetini saptamak ve geliştirmek icin caba sarf etmektedirler
Bir merkezin kalitesinden ve başarısından soz ederken hastanın gormediği ve bilmediği pek cok faktor goz onune alınmalıdır Başarının belki de en onemli anahtarı laboratuardır Laboratuarda kullanılan yontem ve ekipmanın kalitesi gebelik sonuclarını direk olarak etkiler Ancak o an icin dunyada kabul edilen en son teknolojiye sahip ekipman tek başına yeterli değildir Onceden ongorulemeyen nedenlere yonelik onlemler alınmış olmalı, laboratuarda her turlu ekipmanın mutlaka bir yedeği bulunmalıdır Tup bebek uygulamalarında laboratuarda gelişen embriyo son derece hassastır Embriyonun icinde tutulduğu inkubator'lerdeki hava ve nem oranları, laboratuar icindeki kontrollu hava akımları, personelin kıyafeti ve en onemlisi personelin deneyimi son derece onemlidir Eğer laboratuarın bir jeneratoru yoksa ya da olsa bile calışıp calışmadığı kontrol edilmiyorsa olası bir elektrik kesintisinde butun embriyolar canlılığını yitirecektir Embriyoların vucut dışında canlılığını korumaları icin icinde bekletildikleri medium adı verilen sıvılar arasındaki marka farkları dahi gebelik sonucları uzerinde etkiye sahiptir Coğu hastanın farkında olmadığı bu ayrıntılar gebelik sonucları benzer olsa bile merkezler arasındaki kalite farkını belirler
Bir tup bebek merkezinin kalitesini calışanları sağlar Bu nedenle doktorundan hasta bakıcısına kadar tum personel yaptığı işin oneminin bilincinde olmalıdır Merkezin gorunen kalitesinin yanı sıra bilimsel kalitesinden soz etmek de gerekir Bilimsel kalite o merkezin bilimsel cevrelerdeki aktiviteleri ile değerlendirilebilir Uluslararası toplantılarda sunulan tebliğler ve A grubu bilimsel dergilerde yayınlanan makalelerin sayısı o merkezin bilimsel saygınlığının belirleyicisidir
Her konuda olduğu gibi tup bebek uygulamaları acısından da uluslararası kalite standartlarını belirlemek gereklidir Bu konuda gunumuzdeki kalite standardı ISO 9001'dir Avrupa da cok az hastane ve tup bebek merkezi ISO 9001 standardı almış ya da almak uzere başvuruda bulunmuştur Ulkemizde de durum cok farklı değildir Turkiye'de ISO standardına sahip hastane sayısı bir ikiyi gecememektedir
Gorulduğu gibi konu sağlık hele de tup bebek olunca başarıyı ve kaliteyi sadece gebelik oranlarına endekslemek olası değildir Gebelik gibi pek cok faktorun etkisi altında olan bir durum soz konusu olduğunda her faktorun tek tek değerlendirilmesi gerekir Rant kaygısıyla super market gibi arka arkaya pek cok tup bebek merkezinin acıldığı ulkemizde sadece İstanbul'da 20'nin uzerinde merkez bulunmaktadır ve bunların coğunun temel standartları karşıladığı bile şuphelidir Hastaların merkez tercihi yaparken sadece fiyat ucuzluğu ya da kulaktan dolma başarı bilgilerine itibar etmemeleri uzun donemde kendi yararlarına olacaktır
Uzgunuz ki bu konuda dunyada da belirlenmiş standartlar mevcut değildir Hastalar arasında bir merkezin ne derecede başarılı olduğu orada tedavi olup cocuk sahibi olan tanıdıkları ciftlerin verdikleri bilgi ile sınırlı kalmaktadır Hastalara gore başarıyı belirleyen en onemli faktor o merkeze ait gebelik oranlarıdır Oysa bu oranlar gerceği tam anlamıyla yansıtmaktan cok uzaktadır
Gunumuzde tup bebek uygulamalarının kalitesi ile ilgili hangi standartlar kullanılmakta? Pek cok ulke yardımcı ureme teknikleri uygulamalarının sonucları ile ilgili olarak kendi ulusal veri bankalarını oluşturmuş durumdadır ve her merkez yıllık sonuclarını bu bankalara bildirmek zorundadır Yine cok az da olsa Avrupa Ureme ve Embriyoloji Cemiyeti gibi uluslararası bilimsel kuruluşların belirledikleri ve yayınladıkları kılavuzlarda bazı standartlar oluşturulmaya calışılsa da bu konuda cok fazla yol alındığı soylenemez
Başarının en onemli belirtisi olarak gorulen gebelik oranları aslında tam anlamıyla gerceği yansıtamayabilir Orneğin %15 gibi bir gebelik oranı ile calışan bir merkezi başarısız olarak nitelendirmek mumkundur Ancak eğer bu merkezde tedavi edilen hastalar ileri yaş grubunda, tedaviye iyi yanıt vermesi beklenmeyen, daha once başka merkezlerde defalarca tedaviye alınan fakat başarılı olunamayan hastalardan oluşmaktaysa %15lik bir başarı oranı mukemmel olarak değerlendirilebilir Benzer şekilde gebelik oranlarını %70 olarak acıklayan bir merkez hemen dikkat cekecektir Ancak burada tedavi edilen hasta grubu tedaviye cok iyi yanıt veren, hatta belki tup bebek uygulamasına gerek kalmadan cok daha basit yontemler ile cocuk sahibi olabilecek ciftlerden oluşuyor ise bu merkeze cok başarılı demek mumkun mudur? Dahası boyle bir merkez sozu edilen gebelik oranlarına ulaşabilmek icin başarı şansı duşuk hastaları tedaviye almamak durumundayken boyle bir yaklaşım tıp ahlakına uygun kabul edilebilir mi ve bu merkez kaliteli hizmet uretiyor denilebilir mi?
Tup bebek ve gebelik denildiğinde hemen akla gelen konulardan biri de coğul gebeliklerdir Gecmişten beri coğul gebelikler insanların ilgisini cekmiş, sempatisini toplamıştır Bundan yirmi beş yıl once ikiz, ucuz doğumların sayısı son derece duşuk iken tup bebek ve mikroenjeksiyon tedavilerinin yaygın olarak kullanılmaya başlanması cok daha fazla sayıda coğul gebeliğin yaşanmasına neden olmuş hatta toplumu beşiz bebekler ile tanıştırmıştır Bu ilginc durum medyada da kendine yer bulmuş, gazete sayfaları ve televizyon programları ucuz, dorduz doğum haberlerine sıkca yer verir hale gelmiştir Hatta nadir de olsa beşiz doğumlar gercekleştiğinde medya bunu neredeyse ozenilecek bir durum olarak işlemiştir Bunun sonucunda hastalar tedavi sonrası tek ya da ikiz bebek beklediklerini oğrendiklerinde hayal kırıklığı yaşar hale gelmiştir Oysa gercekler gorunenden cok daha farklıdır Coğul gebelikler, hele uc ya da daha fazla bebeğin olduğu gebelikler tup bebek tedavilerinin en onemli komplikasyonlarındandır Bu tur gebeliklerde hem gebeliğin seyrinde problem yaşanma olasılığı artar hem de erken doğum riski cok yuksek olduğundan doğum sonrası tum bebeklerin kaybedilme riski oldukca fazladır Tup bebek tedavilerinde asıl amac tek ve sağlıklı bir bebeğin doğumunu sağlamaktır Oysa pek cok tup bebek merkezi hastaların bu konudaki hassasiyetini kullanıp hamile kalma olasılığı cok yuksek olan hastalarda bile olabildiğince cok sayıda embriyo transfer ederek populist bir yaklaşım izlemektedir Gunumuzde gelişmiş ulkelerde transfer edilecek embriyo sayısı yasalarla sınırlanmış, hatta tedaviye cok iyi yanıt vereceği ongorulen hastalarda bir ya da en fazla iki embriyonun transferine izin verilir hale gelmiştir
Gorulduğu gibi ne gebelik oranı ne de hamile kalan hastalardaki bebek sayısı bir merkezi değerlendirmek icin yeterli değildir O halde bir merkezin kalitesini nasıl değerlendirebiliriz? Eğer sunulan urun, bedeli ne olursa olsun bir bebek ise, o merkeze ait gebelik oranları gerceği tam olarak yansıtmasa bile başarının gostergesi olarak değerlendirilebilir Ancak tup bebek merkezlerinde sunulan urun, gecekte bir hizmettir Bu hizmet kısırlık sorunu yaşayan bir cifte sorunun ustesinden gelmede yardımcı olmak ve bunu gercekleştirirken başarılı olunsa da olunmasa da mumkun olan en kaliteli hizmeti sunmaktır Bu nedenle tup bebek merkezlerinin başarısını değerlendirmede gebelik oranlarından daha onemli olan konu hasta tatmini ve memnuniyetidir
Tatmin olmuş ve memnun bir hasta, durumu ve bunun tedavi yolları hakkında bilgilendirilmiş, kendisine en uygun yontemler onerilmiş ve eğer tedavi uygulanacak ise dunya standartlarında o an icin mumkun olan en ust duzey tıbbi hizmetin sunulduğu hastadır Tedavi sonrası hamile kalıp cocuk sahibi olan bir hasta aldığı tedavi ve hizmetten memnun olmayabileceği gibi, tedavisi başarısız olan bir cift, daha onceden bilgilendirildiği ve şansının ne olduğu anlatıldığı icin merkezden son derece memnun bir şekilde ayrılabilir Ciddi merkezler donem donem anketler uygulayarak hasta memnuniyetini saptamak ve geliştirmek icin caba sarf etmektedirler
Bir merkezin kalitesinden ve başarısından soz ederken hastanın gormediği ve bilmediği pek cok faktor goz onune alınmalıdır Başarının belki de en onemli anahtarı laboratuardır Laboratuarda kullanılan yontem ve ekipmanın kalitesi gebelik sonuclarını direk olarak etkiler Ancak o an icin dunyada kabul edilen en son teknolojiye sahip ekipman tek başına yeterli değildir Onceden ongorulemeyen nedenlere yonelik onlemler alınmış olmalı, laboratuarda her turlu ekipmanın mutlaka bir yedeği bulunmalıdır Tup bebek uygulamalarında laboratuarda gelişen embriyo son derece hassastır Embriyonun icinde tutulduğu inkubator'lerdeki hava ve nem oranları, laboratuar icindeki kontrollu hava akımları, personelin kıyafeti ve en onemlisi personelin deneyimi son derece onemlidir Eğer laboratuarın bir jeneratoru yoksa ya da olsa bile calışıp calışmadığı kontrol edilmiyorsa olası bir elektrik kesintisinde butun embriyolar canlılığını yitirecektir Embriyoların vucut dışında canlılığını korumaları icin icinde bekletildikleri medium adı verilen sıvılar arasındaki marka farkları dahi gebelik sonucları uzerinde etkiye sahiptir Coğu hastanın farkında olmadığı bu ayrıntılar gebelik sonucları benzer olsa bile merkezler arasındaki kalite farkını belirler
Bir tup bebek merkezinin kalitesini calışanları sağlar Bu nedenle doktorundan hasta bakıcısına kadar tum personel yaptığı işin oneminin bilincinde olmalıdır Merkezin gorunen kalitesinin yanı sıra bilimsel kalitesinden soz etmek de gerekir Bilimsel kalite o merkezin bilimsel cevrelerdeki aktiviteleri ile değerlendirilebilir Uluslararası toplantılarda sunulan tebliğler ve A grubu bilimsel dergilerde yayınlanan makalelerin sayısı o merkezin bilimsel saygınlığının belirleyicisidir
Her konuda olduğu gibi tup bebek uygulamaları acısından da uluslararası kalite standartlarını belirlemek gereklidir Bu konuda gunumuzdeki kalite standardı ISO 9001'dir Avrupa da cok az hastane ve tup bebek merkezi ISO 9001 standardı almış ya da almak uzere başvuruda bulunmuştur Ulkemizde de durum cok farklı değildir Turkiye'de ISO standardına sahip hastane sayısı bir ikiyi gecememektedir
Gorulduğu gibi konu sağlık hele de tup bebek olunca başarıyı ve kaliteyi sadece gebelik oranlarına endekslemek olası değildir Gebelik gibi pek cok faktorun etkisi altında olan bir durum soz konusu olduğunda her faktorun tek tek değerlendirilmesi gerekir Rant kaygısıyla super market gibi arka arkaya pek cok tup bebek merkezinin acıldığı ulkemizde sadece İstanbul'da 20'nin uzerinde merkez bulunmaktadır ve bunların coğunun temel standartları karşıladığı bile şuphelidir Hastaların merkez tercihi yaparken sadece fiyat ucuzluğu ya da kulaktan dolma başarı bilgilerine itibar etmemeleri uzun donemde kendi yararlarına olacaktır