Yüzlerce yıl boyunca dünyanın dört bir yanında karar sürmüş olan Osmanlı İmparatorluğu’nun savaşlar ve açlıkla uğraş ettiği son devrinde, İstanbul’da genç bir bayan doktor olma amacı ile yola çıktı. Safiye Ali isimli bu bayanın karşısına çıkan maniler maalesef sırf savaş ve açlık olmadı. Daha sonra Türkiye’nin birinci bayan tabibi olacak olan Safiye Ali, kadın düşmanı yobazlarla da amansız bir çabaya girişti.
Bugün bile ülkemizde bayan ve tabip olmak sıkıntı, bir de yüz yıl öncesini düşünün. Safiye Ali’nin bu topraklarda tıp eğitimi almasına bile müsaade verilmedi. Fakat o yılmadı, Almanya’da tıp eğitimi aldı ve bir doktor olarak döndüğü memleketinde hem bir tabip olarak hasta baktı hem de bayan ve çocuk sıhhati konusunda tesiri bugün bile devam eden çalışmalara imza attı. Safiye Ali kimdir, gelin ilham veren hayat kıssasına yakından bakalım
Safiye Ali kimdir? Tanınmış bir ailenin en küçük kızı:
2 Şubat 1894 tarihinde İstanbul’da dünyaya gelen Hatice Safiye’nin babası, Sultan Abdülaziz ve II.Abdülhamit’e yaver olarak hizmet etmiş Ali Kırat Paşa; annesi, Mekke’de 17 sene şeyhülislamlık yapan Şamlı Hacı Emin Paşa’nın kızı Emine Hasene Hanım’dır. Dört kız kardeşin en küçüğü olan Safiye’nin en büyük ablası, siyaset dünyamızın değerli isimlerden Bülent Ecevit’in büyük büyükannesidir.
Safiye, eğitim hayatına Beşiktaş Rüştiyesi’nde başlamış ve daha sonra 1912 yılında Amerikan Kız Koleji’ne geçmiştir. 1916 yılında idadi ve rüştiye diplomaları alarak kolejden mezun olmuştur. Türk eğitim hayatına eşsiz katkılar sağlamış Tevfik Fikret üzere isimlerden de ders alan Safiye, şimdi 16 yaşındayken İngilizce, Fransızca, Almanca, Rusça ve İtalyanca konuşabiliyordu.
Safiye Ali’nin hayatı Balkan Savaşları ile değişti:
Zaten uzun vakittir Osmanlı İmparatorluğu eski gücünü kaybetmişti. Fakat 1912 yılında başlayan Balkan Savaşları ile ülke, sonu gelmez bir çabanın içine düşmüştü. Bu süreçte savaşlardan dönen gazileri gördükçe ve onlara yardım edemedikçe genç Safiye’nin içi içini yiyordu. Esasen kolejdeki müdiresi Mary Milss Patrick’in yönlendirmesi ile aklına düşmüş olan hekimlik aşkı uygunca alevlenmeye başladı.
Osmanlı’nın hala başarılı pek çok eğitim kurumu vardı ve bunlar tıp eğitimi de veriyordu. Yani Safiye’nin tıp eğitimi alması için önünde hiçbir pürüz yoktu diye düşünebilirsiniz lakin vardı; yobazlık. Uzun yıllar ülkemizi esir alan ve bugün bile hala birtakım sapkınların niyeti o devirde de Safiye’ye mani oldu, bayanların tıp fakültesinde eğitim almaları yasaktı. Lakin hiçbir Türk bayanı, karşısına çıkan pürüzlerden korkup kaçmazdı.
Safiye Ali, tıp eğitimi için Almanya’ya gidiyor:
Safiye şanslıydı, tanınmış ve güçlü dostları olan bir ailesi vardı. Çabucak periyodun Maarif Nazırı Şükrü Beyefendi ile bağlantıya geçildi ve onun verdiği burs ile Safiye, Almanya’nın Würzburg kentine tıp okumak için gitti. Bir tabip olarak 1921 yılında İstanbul’a döndü. Fakat 6 ay sonra uzmanlık eğitimi almak için tekrar Almanya’ya gitmek zorunda kaldı.
Würzburg Julius-Maximilians Üniversitesi’nde bir yıl boyunca bayan hastalıkları, iki yıl boyunca da çocuk hastalıkları konusunda uzmanlık eğitimi aldı. O devir mefkureleri uğruna büyük sefalet çeken Safiye Ali, mektubunda şu kelamlara yer verdi;
‘’Çöpten çıkarıp geceleri yediğim ekmek hiç ağrıma gitmiyor. Ülkemde tıp fakültesi varken buralarda olmam daha çok ağrıma gidiyor. Ne olursa olsun ülkeme hekim olarak döneceğim.’’
Safiye Ali, Almanya’da eğitim gördüğü sırada daha sonra Müslüman olup ismini Ferdi Ali olarak değiştirecek göz hastalıkları uzmanı Ferdinant Krekeler ile tanıştı ve evlendi. Uzmanlık eğitimini tamamlayan Safiye Ali, dediğini yaptı ve 1923 yılında bir tabip olarak ülkesine döndü.
Türkiye’nin birinci bayan hekimi Safiye Ali ülkesine dönüyor:
İstanbul’a dönen Safiye Ali ve eşi, İstanbul Cağaoğlu’ndaki Nuruosmaniye Caddesi’nde bir muayenehane açtılar. Safiye Ali’ye tıp eğitimini Almanya’da almak zorunda bırakan karanlık zihniyet hala iş başındaydı ve doktorluk yapması bile engelleniyordu. O yılmadı. Kapı kapı gezerek hasta bayan ve çocukları bularak fiyatsız tedavi etti.
Bu sırada Amerikan ve Alman büyükelçiliklerinde hekimlik yaptı ve mezun olduğu Amerikan Kız Koleji’nde jinekoloji ve obstetrik dersleri verdi. Besim Ömer Paşa’nın teklifi üzerinde 1923 yılında Hilâl-i Ahmer Cemiyeti Bayanlar Merkezi’nde çocuk hastalıkları uzmanı olarak çalışmaya başladı. Safiye Ali tıpkı vakitte Himaye-i Etfal Cemiyeti Süt Damlası Müessesesi’nde vazife almıştır.
Benzersiz çalışmalar yaptı, milletlerarası tıp kongrelerine katıldı:
Safiye Ali, hekimlik misyonunun yanı sıra bugün Çocuk Esirgeme Kurumu olarak bildiğimiz Himâye-i Etfâl Cemiyeti’nde de çalışmalar yapmıştı. Süt Damlası Merkezi’nde evvel hekim olarak, daha sonra da müdür olarak hizmet veren Safiye Ali’nin devrinde bu yapı tam bir kurumsal kimlik kazanmış ve bugün bile sürdürdüğü çalışmaların temelleri atılmıştır.
Kadın ve çocukların ikinci sınıf vatandaş olarak kabul edildiği bir periyotta Türkiye’nin birinci bayan hekimi Safiye Ali’nin muayenehanesinde sadece tedavi hizmeti vermemiş, aynı vakitte toplumsal bahislere da değinmiştir. Bayanlara kendi sıhhatleri ve çocuk sıhhati konusunda bilgilendirmeler yapılmış, hastalar tespit edilmiş, maddi durumlar gözlemlenmiş ve gereksinimi olanların şahsen kapısına kadar yardım götürülmüştür.
Savaşın en dehşetli yıllarında Almanya’da eğitim gören bir bayan, Avrupalılar tarafından da şaşkınlıkla karşılanmıştır. Sonraki yıllarda tabip olduktan sonra Safiye Ali; Londra’da, Viyana’da ve Budapeşte’de farklı yıllarda yapılan Beynelmilel Bayan Tabipler Kongrelerine katılmıştır. Birincisi 1924 yılında yapılan kongreye katılan Safiye Ali, birebir vakitte memleketler arası alanda Türkiye’yi temsil eden birinci bayandır.
Safiye Ali, 1952 yılında hayatını kaybetti:
Safiye Ali, 1928 yılında kansere yakalandı. Kaç zorluk üzere buna da göğüs gerdi ve Almanya’da yapılan operasyon sonucu güzelleşti. Bir mühlet burada kaldı ve İkinci Dünya Savaşı yıllarında sivil Alman halkına hekimlik yaptı. Savaştan sonra İstanbul’a döndü lakin hastalığı tekrar etti. Almanya’ya geri dönen Safiye Ali bu sefer tedaviye karşılık vermedi ve 5 Temmuz 1952 tarihinde Dortmunt’ta hayatını kaybetti. Bize bıraktığı en büyük miras ise bu ilham verici hayat öyküsü oldu.
Türkiye’nin birinci bayan hekimi olarak misyon yapan ve ülkemize sayısız hizmette bulunan Safiye Ali kimdir sorusunu yanıtladık ve ilham veren hayat öyküsünün ayrıntılarından bahsettik. Safiye Ali hakkındaki niyetlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.