Kızarık ve ödemli kabarıklık yahut plaklar ile karakterize bir hastalıktır. Çok sayıda farklı uyarana karşı ortaya çıkabilir. En kıymetli özelliği lezyonların aniden ortaya çıkıp, aniden kaybolmasıdır. Halk arasında “kurdeşen” ismi ile anılır. Topluluktaki bireylerin yaklaşık %20’si hayatları boyunca en az bir sefer ürtiker (kurdeşen) atağı geçirir.
Akut ve kronik olarak iki öbekte incelenir. Lezyonlar altı haftadan ziyade devam ediyorsa kronik ürtiker ismini alır. Akut ürtikerde etyolojik ajanı bulmak daha kolayken, kronik ürtiker olgularının dörtte üçünde neden saptanamaz. Kronik ürtiker sıklıkla orta yaşlı hatunlarda görülmektedir.
Klasifikasyon:
I. İmmunolojik ürtiker
Ig E’ye bağlı
Atopi
Vesair
? Özgün antijen hassaslığı
? Fizikî ürtiker
? Kontakt ürtiker
? Kolinerjik ürtiker
B. Ig E’ye bağlı olmayan
Sitotoksik reaksiyonlara bağlı
İmmun kompleks oluşumuna bağlı
Komplemana bağlı
II. İmmunolojik olmayan ürtiker
Urtikaryojenik ajanlara bağlı
Direkt mast hücresini etkileyenler
Araşidonik asit metabolizmasını etkileyenler
B. Fizikî ürtiker
C. Kontakt ürtiker
D. Kolinerjik ürtiker
E. Komplemana bağlı ürtiker
III. Sekonder ürtiker
IV. İdiyopatik ürtiker
Ig E’ye bağlı ürtiker daha çok akut formda ve ferdî / ailesel allerjik bünye hikayesi ile birlikte görülmektedir. Olgularda Ig E tipinde antikorlar gösterilebilir. Kronik ürtikerlerin yalnızca % 3-4’ü bu mekanizma ile oluşur.
Ürtikerlerin %10-20’si fizikî ikazlarla ortaya çıkar.
Fizikî ürtikerler:
? Basınç ürtikeri: Basınca maruz kalan ortamlarda ortaya çıkar
? Dermografik ürtiker: Kemer üzere bası yanlarında çizgisel biçimde ortaya çıkar.
? Soğuk ürtikeri: Ailesel yahut sonradan kazanılmış olabilir. Sekonder olarak, disglobulinemi, kollajen-vasküler marazlar, lösemi, karaciğer illetleri, maligniteler ve enfeksiyoz mononükleoz üzere infeksiyon hastalıklarında görülebilir.
? Solar ürtiker: Görünür ışık ve UV ışınlarına bağlı gelişir.
? Aquajenik ürtiker: Nadirdir. Su ile temastan yaklaşık 30 dakika sonra ürtiker lezyonları ortaya çıkar.
Ürtikaryojenik ajanlar, spesifik bir antikor kelam konusu olmadan ürtiker oluşturabilirler. İlaçlar, bitkiler, böcekler, deniz anası direkt mast hücresinden histamin salınımına yol açarlar. Aspirin ve non-steroid anti-inflamatuarlar araşidonik asit metabolizmasını etkilerler. Bu sayede direk ürtiker meydana gelebilir.
Ürtikerdeki etyolojik ve provokan faktörler:
İlaçlar: kodein, kokain, morfin, radyokontrast hususlar
Yiyecekler: Balık, çukulata, yumurta, süt, peynir, çilek, muz, üzüm, domates, fındık, baharat, kahve, çay, şarap.
Ek hususları: Tartrazin, azo boyaları, benzoat, sülfitler.
İnfeksiyonlar: Viral, bakteriyel, fungal, paraziter.
Gastrointestinal sistem marazları: gastrit, enterit, kolit, aklorhidri, konstipasyon, pankreas illetleri.
Solunumsal allerjenler: polen, hayvan tüyleri, mesken tozu akarı
Sistemik illetler: SLE, RA, dermatomiyozit, lenfoma, lösemi, renal marazlar
- Endokrin bozukluklar: Hiper / hipotiroidi, menstruasyon, gebelik, diabetes mellitus.
- Deri illetleri: Pemphigoid, amiloidoz, DH, id reaksiyonları
Psikojenik faktörler’dir.
Tedavi :
Tetikleyici faktörlerden uzaklaşma (alkol, aspirin)
H1 antihistaminikler (tek yahut yetmiyorsa farklı öbekten iki antihistaminik)
H1 ve H2 reseptör blokerlerinin kombinasyonu
Beta adrenerjik ajanlar (efedrin, adrenalin)
Trankilizanlar
Kortikosteroidler
Mast hücre stabilizatörleri (ketotifen, sodyum kromoglikat)
- Herediter angioedema’da Danazol
- Neden bulunabilirse ortadan kaldırma (deri testleri uygulanabilir)
- Ürtikeryal vaskülitte: - H1 antihistaminikler (gerekirse H2 )
H1 bloker + NSAİ
Kolşisin (0.6mgx2)
Dapson (50-200mg)
Hidroksiklorokin (200-400mg)
Sistemik kortikosteroid
Uzm. Dr. Nezih KARACA
Akut ve kronik olarak iki öbekte incelenir. Lezyonlar altı haftadan ziyade devam ediyorsa kronik ürtiker ismini alır. Akut ürtikerde etyolojik ajanı bulmak daha kolayken, kronik ürtiker olgularının dörtte üçünde neden saptanamaz. Kronik ürtiker sıklıkla orta yaşlı hatunlarda görülmektedir.
Klasifikasyon:
I. İmmunolojik ürtiker
Ig E’ye bağlı
Atopi
Vesair
? Özgün antijen hassaslığı
? Fizikî ürtiker
? Kontakt ürtiker
? Kolinerjik ürtiker
B. Ig E’ye bağlı olmayan
Sitotoksik reaksiyonlara bağlı
İmmun kompleks oluşumuna bağlı
Komplemana bağlı
II. İmmunolojik olmayan ürtiker
Urtikaryojenik ajanlara bağlı
Direkt mast hücresini etkileyenler
Araşidonik asit metabolizmasını etkileyenler
B. Fizikî ürtiker
C. Kontakt ürtiker
D. Kolinerjik ürtiker
E. Komplemana bağlı ürtiker
III. Sekonder ürtiker
IV. İdiyopatik ürtiker
Ig E’ye bağlı ürtiker daha çok akut formda ve ferdî / ailesel allerjik bünye hikayesi ile birlikte görülmektedir. Olgularda Ig E tipinde antikorlar gösterilebilir. Kronik ürtikerlerin yalnızca % 3-4’ü bu mekanizma ile oluşur.
Ürtikerlerin %10-20’si fizikî ikazlarla ortaya çıkar.
Fizikî ürtikerler:
? Basınç ürtikeri: Basınca maruz kalan ortamlarda ortaya çıkar
? Dermografik ürtiker: Kemer üzere bası yanlarında çizgisel biçimde ortaya çıkar.
? Soğuk ürtikeri: Ailesel yahut sonradan kazanılmış olabilir. Sekonder olarak, disglobulinemi, kollajen-vasküler marazlar, lösemi, karaciğer illetleri, maligniteler ve enfeksiyoz mononükleoz üzere infeksiyon hastalıklarında görülebilir.
? Solar ürtiker: Görünür ışık ve UV ışınlarına bağlı gelişir.
? Aquajenik ürtiker: Nadirdir. Su ile temastan yaklaşık 30 dakika sonra ürtiker lezyonları ortaya çıkar.
Ürtikaryojenik ajanlar, spesifik bir antikor kelam konusu olmadan ürtiker oluşturabilirler. İlaçlar, bitkiler, böcekler, deniz anası direkt mast hücresinden histamin salınımına yol açarlar. Aspirin ve non-steroid anti-inflamatuarlar araşidonik asit metabolizmasını etkilerler. Bu sayede direk ürtiker meydana gelebilir.
Ürtikerdeki etyolojik ve provokan faktörler:
İlaçlar: kodein, kokain, morfin, radyokontrast hususlar
Yiyecekler: Balık, çukulata, yumurta, süt, peynir, çilek, muz, üzüm, domates, fındık, baharat, kahve, çay, şarap.
Ek hususları: Tartrazin, azo boyaları, benzoat, sülfitler.
İnfeksiyonlar: Viral, bakteriyel, fungal, paraziter.
Gastrointestinal sistem marazları: gastrit, enterit, kolit, aklorhidri, konstipasyon, pankreas illetleri.
Solunumsal allerjenler: polen, hayvan tüyleri, mesken tozu akarı
Sistemik illetler: SLE, RA, dermatomiyozit, lenfoma, lösemi, renal marazlar
- Endokrin bozukluklar: Hiper / hipotiroidi, menstruasyon, gebelik, diabetes mellitus.
- Deri illetleri: Pemphigoid, amiloidoz, DH, id reaksiyonları
Psikojenik faktörler’dir.
Tedavi :
Tetikleyici faktörlerden uzaklaşma (alkol, aspirin)
H1 antihistaminikler (tek yahut yetmiyorsa farklı öbekten iki antihistaminik)
H1 ve H2 reseptör blokerlerinin kombinasyonu
Beta adrenerjik ajanlar (efedrin, adrenalin)
Trankilizanlar
Kortikosteroidler
Mast hücre stabilizatörleri (ketotifen, sodyum kromoglikat)
- Herediter angioedema’da Danazol
- Neden bulunabilirse ortadan kaldırma (deri testleri uygulanabilir)
- Ürtikeryal vaskülitte: - H1 antihistaminikler (gerekirse H2 )
H1 bloker + NSAİ
Kolşisin (0.6mgx2)
Dapson (50-200mg)
Hidroksiklorokin (200-400mg)
Sistemik kortikosteroid
Uzm. Dr. Nezih KARACA