Uyku organizmanın çevreyle alışverişinin, algılarının ve tepkilerinin kaybolduğu geriye dönüşümlü bir
davranış ve bilinç durumudur ve yaşamımızın yaklaşık üçte biri uykuda geçmektedir.Uyku, sağlıklı yaşam
için olmazsa olmaz bir aktivitedir. Bundaki bozulmalar hem fiziksel hem de ruhsal sorunlar yaratır.
Uyku, birçok fiziksel ya da ruhsal hastalığa bağlı olarak bozulabileceği gibi asıl sorunun uyku sürecine
dair olduğu bozukluklar da vardır. Eğer uyku sorunu diğer ruhsal bozuklukların (depresif bozukluk, kaygı
bozuklukları gibi) belirtilerine eşlik eden bir durumsa öncelikle o ruhsal sorunun tedavisi yapılır. Zaten
çoğu zaman bu tedaviyle uyku sorunu da düzelecektir.Birincil sorunun uyku ile ilgili olduğu bozukluklar
aşağıda listelenmiştir:
I. İnsomniya
II. Hipersomniya
– Hipersomniya
– Narkolepsi
– Solunumla ilişkili uyku bozukları
III. Sirkadiyenritm uyku bozukluğu (jet-lag, vardiyeli işlerde çalışanlardaki uyku bozuklukları)
IV. Huzursuz bacaksendromu
Noktüralmyoklonus- periyodik bacak hareketleri
V. Parasomniler
– Kabus bozukluğu
– Uyku terorü
– Uyurgezerlik
– Bruksizm: Uykuda diş gıcırdatma
İnsomnia: Uykuya dalmakta zorluk, sık uyanma, sabah erken uyanıp tekrar uyuyamama ve sonuçta uyku
süresinin kısalması ve uyku kalitesinin bozulmasıdır. Süregenbiçimdekişidedinlendiriciolmayanya da
kalitesizbiruykuyayolaçar.Bu
bulgularuykuiçinyeterliçevreselşartlarvefırsatlarsağlanmasınakarşınortayaçıkmıştır.
Geceuykusuzluğuilebağlantılıolarak en azbirgündüzsorunueşlikeder:
– Yorgunlukya da halsizlik
– Dikkatya da hafızayetersizliği
– Sosyalya da işleilgiliişlevbozukluğuya da zayıfokulperformansı
– Duygudurumdüzensizliğiya da huzursuzluk
– Gündüzuykuhali
– Motivasyon, enerjivebiraktiviteyebaşlamadaazalma
– Arabakullanırkenya da çalışırkenhatayapmaeğilimi
– Uykukaybınatepkiolarakgerginlik, başağrısıya dasindirimsistemiileilgilibelirtileroluşması
– Uykuileilgilikaygıveaşırıilgi
Bu durum uyku hijyeni bozuklukları ile ilgili de olabilir. Bu durumda öncelikli buna yönelik düzenlemeler
yapmak gerekir. Gündüz uyumama, uykudan önce zihin açıcı aktiviteler yapmama, yastığın ve yatağın
uygunluğu, gece uyku kaçırıcı yiyecek ve içecekler (çay, kahve, çikolata vb) almama, yeterli sessizlik,
uyku saatlerine özen gösterme gibi.
Bazı fiziksel hastalıklar da (uyku apnesisendromu, burun yapısı anormallikleri, bazı ağrı verici hastalıklar
gibi) insomnia nedeni olabilirler.
Uyku bozukluklarının tedavisinde farklı yöntemler kullanılmaktadır ve tedavi konulan tanıya göre
yapılmaktadır.Kullanılan ilaçlar arasında benzodiazepinler, zopiklon, zolpidemantidepresanlar
(benzodiazepinlere göre bağımlılık riski taşımadığından daha avantajlıdır), antihistaminikler (sedasyon
etkileri nedeniyle) ve melatonin bulunmaktadır. İlaç tedavisinde psikiyatrist tarafından uygun görülen
hipnotik etkili ilaçların yüksek dozda ve uzun süreli kullanımı önerilmemektedir.
İlaç dışı yöntemler olarak; davranış yönlendirme teknikleri (gündüz uykusunun kaldırılması, aç karnına ya
da yemekten hemen sonra yatmamak, spor,alkol ve kafein içeren uyarıcı içecekleri kullanmamak vb.) ve
bazı durumlarda uyku kısıtlama tedavisi kullanılmaktadır. Eğer altta yatan öfke, kızgınlık, çatışmaları
durumlar, stres gibi neden varsa buna uygun psikoterapi yöntemleri yarar sağlayabilmektedir.
Hipersomnia: Gece uykusunun çok uzun olması ve/ve ya gündüzleri aşırı uyku hali ve uyuklama
durumudur. Bu, gece uyuyama nedeniyle olan ertesi günkü uyuklama halinden farklıdır. Biyolojik uyku
mekanizmasıyla ilgili bozukluktan kaynaklanır.
Tedavisinde stimülan ilaçlar kullanılır.
Parasomnialar
Kabus Bozukluğu:
Gece ya da gündüz uykularından, hayatta kalma, güvenlik ya da benlik saygısına tehdit içeren uzun
süreli ve ileri derecede korkutucu rüyaları ayrıntılarıyla anımsayarak uyanmalar ile belirli bir bozukluktur.
Bu uyanmalar genellikle uyku döneminin ikinci yarısında ortaya çıkar.
Kişi korkutucu rüyalardan uyanır uyanmaz nerede ve ne zamanda bulunduğunu bilir ve uyanık olur.
Uykuda Korku (Uyku Terörü):
Genellikle asıl uyku döneminin ilk üçte birlik döneminde ortaya çıkan ve yersiz bir korku içinde ortaya
çıkan çığlık atmayla başlayan, yineleyen, birden uykudan uyanma epizodlarının olmasıdır.
Her epizoda yoğun bir korku, kalp çarpıntısı, hızlı soluk alıp verme ve terleme gibi otonomikuyarılma
bulguları eşlik eder.
Epizod sırasında birey başkalarının kendini rahatlatmak için gösterdiği çabalara göreceli tepkisiz kalır.
Ayrıntılı bir rüya anımsanmaz ve geçirilen epizod için bellek kaybı vardır.
Uyurgezerlik Bozukluğu:
Genellikle asıl uyku döneminin ilk üçte birinde ortaya çıkan, uyku sırasında yataktan kalkma ve gezinme
epizodlarının tekrar tekrar ortaya çıkmasıdır.
Kişi uyurgezerken, boş ve gözünü dikip bakar, başkalarının kendisiyle iletişim kurma çabalarına karşı
oldukça tepkisiz kalır ve ancak büyük bir zorlukla uyandırılabilir.
Kişi uyandıktan sonra o epizodu anımsamaz.
Uyurgezerlik epizodundan sonraki birkaç dakika içinde mental etkinlik ya da davranışlarında herhangi bir
bozukluk olmaz.
