Neredeyse her psikolojik ve psikiyatrik bozuklukta uyku sorunları ve uyku yakınmaları görülmektedir. Bu süreçlerde uykunun niteliği ve niceliğinde değişimler görülmektedir. Uyku oldukça karmaşık bir işlev olup vücudun sağlıklı işlemesi için gereklidir. Bellek, öğrenme ve duygudurum düzenlemesinde uyku oldukça önemlidir. Uyku sorunları insanların yaşam kalitesini düşürmekte ve ruhsal sorunlarda tedavi yanıtını geciktirmektedir.
Depresif Bozukluklar ve Uyku
Depresif bozukluklar ve uykunun ilişkisi oldukça karmaşıktır. Depresyonda uyku bozukluğu görüldüğü gibi uyku bozukluklarında da depresyon görülebilir. Bu çift taraflı ilişki oldukça güçlüdür. Depresif hastaların %85’inde uyku bozulmaları görülmektedir. Bu durum uykusuzluk ve aşırı uyku olarak kendini gösterebilir. Uyku yapısındaki diğer değişimler ise uykuya dalmada güçlük, yüzeysel uyuma, gece sürekli olarak uyanma ve geceleri uyanınca uzun süre uyuyamama ve son olarak sabah dinlenmemiş uyanma olarak kendini gösterebilir. Depresif hastaların %20si fazla uyumadan yakınmaktadır bu durum genelde kendini gündüz uykusu olarak göstermektedir. Majör depresyonda sık görülen bir durum ise sabah erken uyanma durumudur. Bu durum kişilerde konsantrasyon eksikliği, bellek sorunları, cinsel istekte azalma, duygudurum dalgalanmaları, sinirlilik, iştah artışı ve kilo alımı gibi şeyler gözükmektedir. Tedavi ile birlikte uyku kötülüğü de değişmekte ve kötü uyku kalitesinin depresyonda tekrarlama ile ilişkili olduğu bilinmektedir. Bu sebeple depresyonda uyku kalitesi önemli ve tedavi edilmesi gereken bir sorundur.
Bipolar ve Uyku
Bipolar bozukluğun hem mani hem de depresyon döneminde uyku sorunları görülmektedir. En çok bilinen tarafı mani döneminde uyku isteğinin azalması olsa da depresyon dönemindeki uyku fazlalığı veya azlığı da bipolarda geçerli bir durumudur. Bipolar bozuklukta mani döneminde insomnia depresyon döneminde ise hipersomnia görülür. Bipolarda sık bilinen yakınmalar gece uyanma, uyku kalitesinin düşmesi, uyku süresinde azalma veya artma, gündüz aşırı uyuma durumu ve kabus yakınmalarıdır. Uykunun duygudurum düzenlemesinde temel bir önemi vardır ve düzensiz uyku bipoların atak dönemlerini tetiklemektedir. Aynı zamanda bipolar hastalarının ataksız dönemlerinde de uyku sorunları devam etmektedir.
Anksiyete Bozuklukları ve Uyku
Anksiyete bozukluklarında uykuyu başlatma ve sürdürmede güçlük görülmektedir. Uyku sorunları anksiyete ile birlikte görülebildiği gibi anksiyetenin nedeni veya sonucu da olabilir. Uyku yoksunluğunda anksiyete semptomları görülmektedir ve aynı zamanda uyku için gereken gevşeme durumuna gelmek anksiyete bozukluğu olan kişilerde oldukça zor olur. Panik bozuklukta uyku sorunları genelde uykusuzluk ve uykuya dalmada güçlük olarak görülmektedir. Panik bozukluğu olan hastaların %68’inde uykuya dalmada güçlük yaşandığı gözlemlenmiştir ve hastaların %77’si uykunun dinlendirici olmadığından yakınmıştır.
Hastalıkların seyri, tedavinin etkinliği ve yaşam kalitesini etkilediğinden ruhsal bozukluklardaki uyku sorunlarına mutlaka dikkat edilmeli ve hastanın uyku alışkanlıkları, uyku yapısı ve bozuklukları mutlaka öğrenilmelidir. Görüldüğü gibi bir çok hastalıkta uykunun rolü büyüktür. Tedavilerin etkili olabilmesi için uyku düzeni çok önemlidir ve çoğu psikolojik rahatsızlıkta uyku düzensizliği görüldüğü gibi çoğu hastalığa sebep de olmaktadır. Bu yüzden uyku düzensizliği yaşayan herkesin terapi görmesi gerekmektedir.
Uykularda rahatsızlık
Erken uyanma
Uyku bölünmeleri
Dinlenmeden uyanma
Gün içinde uyuma
Gün içinde uykusuzluk
Uykuya dalamama gibi durumlar yaşayan insanların sorunlar daha da ilerlemeden psikolojik destek almaları gerekmektedir.
