Vertigo
Bazı insanlar denge problemlerini baş donmesi olarak nitelendirirler Cevrenin donmediği bu denge bozukluğu bazen ic kulağa bağlı bir problemden dolayı ortaya cıkar Bazı insanlar ise denge sağlamaktaki zorluklarını vertigo kelimesiyle acıklarlar Bu kelime Latince donmekfiilinden gelmektedir Bu hastalar sıklıkla kendilerinin veya cevrenin donduğunu soylerler Vertigo coğunlukla ic kulak probleminden kaynaklanır
HAREKET HASTALIĞI VE DENİZ TUTMASI NEDİR?
Bazı insanlar ucağa bindiklerinde veya arabada bulantı hissederler, hatta bazen kusarlar Bu duruma taşıt tutması denilir Bir cok insan bu rahatsızlığı gemiye bindiği zaman ceker bu yuzden aynı olay olmasına rağmen buna deniz tutması denir Deniz tutması sadece ufak bir rahatsızlıktır Bunun dışında herhangi bir tıbbi bozukluğun ifadesi değildir Ancak bazen yolcular bu rahatsızlıktan dolayı cok kısıtlanabilirler Cok az bir kısmında da bu rahatsızlık yolculuk bitse dahi birkac gun daha surmektedir
DENGE SİSTEMİNİN ANATOMİSİ
Baş donmesi (Dizzines, vertigo) ve taşıt tutması denge sistemi ile ilgilidir Uzay araştırmacıları bu duyguya uzaysal oriantasyon demektedirler Denge sistemi ic kulaktadır ve beyine vucudun uzay icinde nerede olduğunu, pozisyonunun yonu, hangi yonde hareket ettiği ve donuyor mu yoksa sakin durumda mı olduğunu bildirir Denge duygunuz sinir sisteminin aşağıda belirtilen bolumleri arasındaki kompleks ilişkilerle sağlanmaktadır
İc kulak (aynı zamanda labirent adını da almaktadır) hareketin yonunu yani donup donmediğini, ileri veya geri, bir yandan diğer yana ve yukarı veya aşağıya doğru olduğunu belirler
Gozler vucudun uzay icindeki yerini (baş aşağı vs) ve hareketin yonunu belirler
Eklemlerde ve omurgada bulunan basınc reseptorleri vucudun hangi parcasının aşağıda olduğunu ve neresinin yere değdiğini belirler
Kaslardaki ve eklemlerdeki algılama reseptorleri vucudun hangi parcasının hareket ettiğini belirler
Merkezi sinir sistemi (beyin ve omurilik) daha onceki dort sistemden gelen uyarıları işler ve sonucta koordinasyonu sağlanmış bir algılama ortaya cıkar
Taşıt tutmasının bulguları ve baş donmesi, merkezi sinir sistemine diğer dort sistemden birbirine zıt mesajlar geldiğinde ortaya cıkmaktadır Ornek olarak fırtınalı bir gunde ucağa bindiğinizi duşunun ve ucağınız hava akımlarından dolayı sallanmaktadır Fakat gozleriniz bu hareketi algılamamaktadır Cunku butun gorduğunuz ucağın icidir Bunun sonucunda beyniniz birbiriyle uyuşmayan mesajlar almaktadır Sizi bundan dolayı ucak tutabilir Veya bir arabanın arka koltuğunda oturmuş kitap okuduğunuzu duşunun İc kulağınız ve deri reseptorleriniz yolculuğun hareketini algılayacaktır Ancak gozleriniz sadece kitabı gorecektir Bu nedenle sizi taşıt tutabilir Gercek bir tıbbi ornek vermek gerekirse bir darbeden dolayı yalnızca bir taraftaki ic kulağınızın hasarlandığını duşunun Hasarlı ic kulak normal ic kulakla aynı mesajları gondermez Bu beyine donme eylemiyle ilgili yanlış bilgi verir Kişi vertigodan veya donuyormuş hissinden şikayetci olabilir Bazen bulantı da gorulur
HANGİ TIBBİ RAHATSIZLIKLAR BAŞ DONMESİNE NEDEN OLUR?
Dolaşım: Dolaşım bozuklukları baş donmesinin en sık nedenleri arasındadır Eğer beyniniz yeterince kan almazsa başınız donmeye başlar Hemen hemen herkes yatarken aniden ayağa kalktığında birkac defa hissetmiştir, ancak bazı insanlar sık veya kronik nedenlerden oturu baş donmesi şikayetlerinde bulunurlar Bu arterioskleroz (damar sertliği) dan dolayı olur Bu rahatsızlık coğunlukla yuksek tansiyon hastalarında, şeker hastalarında ve kan yağları yuksek olanlarda gorulur Bazen de kalp fonksiyonları yetersiz olanlarda veya kansızlık şikayeti olanlarda rastlanır Bazı ilaclar ozellikle nikotin ve kafein beyne giden kan akımını azaltır Dietteki cok miktarda tuz da kan akımının azalmasına neden olur Bazen dolaşımında strese, sinirlenmeye veya gerginliğe bağlı olarak bazı bozukluklar olabilir Eğer ic, kulak yeterince kan alamazsa daha ozel bir baş donmesi durumu olan vertigo ortaya cıkar İc kulak kan dolaşımındaki değişikliklere cok hassastır Bu yuzden beyin icin bahsedilen zayıf kan dolaşımı durumlarının hepsi ic kulak icin de gecerlidir
Yaralanma: Kafatasında meydana gelen, ic kulağı da zedeleyen bir kırık sonrasında aşırı,kısıtlayıcı bir vertigoyla birlikte bulantı ve işitme kaybı gelişir Baş donmesi birkac hafta surer Bu sure icinde normal taraf yavaş yavaş karşı tarafın fonksiyonlarını ustlenir
Enfeksiyon: Viruslerden orneğin soğuk algınlığına neden olanlar ic kulağı ve onun beyinle olan sinir bağlantılarını etkileyebilirler Bu kotu bir vertigoya neden olurken işitme genellikle etkilenmez Buna rağmen bakteriler sonucunda oluşan enfeksiyonlarda hem denge hemde işitme fonksiyonlarının bozulmasına neden olur Baş donmesinin şiddeti ve iyileşme zamanı kırıklarda olduğu gibidir
Allerji: Bazı insanlar allerjik oldukları besinlerle veya havadaki parcacıklarla karşılaştıklarında baş donmesi veya vertigo ile karşılaşabilirler
Norolojik hastalıklar: Multipl Skleroz, sifiliz, tumor gibi sinir sistemini etkileyen hastalıklar dengenin bozulmasına neden olur Bunlar nadir nedenler olmasına rağmen doktorunuz muayene sırasında bunları da duşunecektir
ARAC TUTMASINA KARŞI NE YAPABİLİRİM?
Her zaman vucudunuzun hareketinin ic kulağınız ve gozleriniz tarafından aynı şekilde algılanabileceği bir yerde oturun Ornek olarak arabanın on tarafında oturup uzak manzaralara bakabilirsiniz veya geminin guvertesi ne cıkıp ufku izleyebilirsiniz yada ucakta cam kenarında oturup dışarıyı seyredebilirsiniz Ucak yolculukların da hareketin en az olduğu kanat ustune denk gelen koltukları tercih edin
Eğer araba sizi tutuyorsa kitap okumayın yada zıt yondeki koltuklara oturmayın
Arac tutması olan bir başka yolcuyla konuşmayın veya onu izlemeyin
Yolculuktan hemen once yada yolculuk sırasında keskin kokulardan, baharatlı ve yağlı yiyeceklerden uzak durun Araştırmalar halk arasında yaygın olarak kullanılan formullerin etkinliğini bilimsel olarak kanıtlayamamıştır
Doktorunuz tarafından tavsiye edilen ilaclardan birini yolculuğunuzdan once alın Bu ilaclardan bazıları recetesiz olarak da satın alınabilir Sakinleştirici veya sinir sistemini etkileyen ilaclar icin doktorunuzun recetesi gerekir Bazıları hap veya fitil şeklindedir bazıları ise (scopolamine) kulak arkasına yapıştırılabilen bantlar şeklindedir
Şunu hatırlayın: Baş donmesi ve arac tutması olaylarının buyuk coğunluğu hafiftir ve kişi bunu kendi kendine tedavi edebilir Ancak ağır veya giderek daha da ağırlaşan vakalar Kulak Burun Boğaz, denge ve sinir sistemi konusunda uzman bir doktor tarafından takip edilmelidir
DOKTOR BAŞ DONMESİ İCİN NE YAPAR?
Doktorunuz baş donmesini tarif etmenizi isteyecektir Bunun bir goz kararması mı yoksa bir hareket hissi mi olduğunu, ne kadar surduğunu, işitme kaybı veya bulantı ve kusma olup olmadığını soracaktır Hangi durumların baş donmesi oluşturduğu da sorulabilir Genel durumunuz, ilac alıp almadığınız, kafa travması, son zamanlarda gecirilmiş bir enfeksiyon, ve kulağınızla, sinir sisteminizle ilgili bircok soruya cevap vermek durumunda olabilirsiniz Doktorunuz kulağınızı, burnunuzu ve boğazınızı muayene ettikten sonra sinir sistemiyle ilgili bazı testler yapacaktır İc kulak hem işitme hem de dengeyle ilgili olduğu icin dengedeki bir bozukluk işitmeyi de etkileyecek veya bunun tersi olacaktır Bu nedenle doktorunuz işitme testi (odiogram) isteyebilir Bazı durumlarda kafatasınızın rontgenini, tomografisini veya manyetik rezonans ile goruntulenmesini veya ic kulağınızı uyarmak icin kullanılan sıcak veya soğuk sudan sonra goz hareketlerinizi izleyecek bir test (elektronistagmografi ENG) isteyebilir Bazı durumlarda da kalbinizin değerlendirilmesini veya bazı kan testlerini onerebilir Her hasta icin her test gerekmemektedir Doktorunuzun kararı hangi testlerin gerekli olduğunu belirleyecektir Benzer olarak onerilen tedavi de konulan teşhis ile ilişkili olacaktır
BAŞ DONMESİNİ AZALTMAK İCİN NE YAPABİLİRİM?
Ani pozisyon değişikliklerinden kacının Ornek olarak yatar durumdan aniden ayağa kalkmayın veya bir taraftan diğerine ani olarak donmeyin
Aşırı kafa hareketlerinden (ozellikle yukarı bakmak) veya hızlı baş hareketlerinden kacının
Dolaşımı bozacak (nikotin, kafein ve tuz) urunlerinin kullanımını azaltın
Baş donmenize neden olan stresden, sinirlilikden uzak durun ve allerjiniz olan maddelere maruz kalmamaya calışın
Baş donmeniz olduğunda araba kullanmak tehlikeli alet kullanmak veya meren tırmanmak gibi zarar verebilecek aktivitelerden uzak durun
Bazı insanlar denge problemlerini baş donmesi olarak nitelendirirler Cevrenin donmediği bu denge bozukluğu bazen ic kulağa bağlı bir problemden dolayı ortaya cıkar Bazı insanlar ise denge sağlamaktaki zorluklarını vertigo kelimesiyle acıklarlar Bu kelime Latince donmekfiilinden gelmektedir Bu hastalar sıklıkla kendilerinin veya cevrenin donduğunu soylerler Vertigo coğunlukla ic kulak probleminden kaynaklanır
HAREKET HASTALIĞI VE DENİZ TUTMASI NEDİR?
Bazı insanlar ucağa bindiklerinde veya arabada bulantı hissederler, hatta bazen kusarlar Bu duruma taşıt tutması denilir Bir cok insan bu rahatsızlığı gemiye bindiği zaman ceker bu yuzden aynı olay olmasına rağmen buna deniz tutması denir Deniz tutması sadece ufak bir rahatsızlıktır Bunun dışında herhangi bir tıbbi bozukluğun ifadesi değildir Ancak bazen yolcular bu rahatsızlıktan dolayı cok kısıtlanabilirler Cok az bir kısmında da bu rahatsızlık yolculuk bitse dahi birkac gun daha surmektedir
DENGE SİSTEMİNİN ANATOMİSİ
Baş donmesi (Dizzines, vertigo) ve taşıt tutması denge sistemi ile ilgilidir Uzay araştırmacıları bu duyguya uzaysal oriantasyon demektedirler Denge sistemi ic kulaktadır ve beyine vucudun uzay icinde nerede olduğunu, pozisyonunun yonu, hangi yonde hareket ettiği ve donuyor mu yoksa sakin durumda mı olduğunu bildirir Denge duygunuz sinir sisteminin aşağıda belirtilen bolumleri arasındaki kompleks ilişkilerle sağlanmaktadır
İc kulak (aynı zamanda labirent adını da almaktadır) hareketin yonunu yani donup donmediğini, ileri veya geri, bir yandan diğer yana ve yukarı veya aşağıya doğru olduğunu belirler
Gozler vucudun uzay icindeki yerini (baş aşağı vs) ve hareketin yonunu belirler
Eklemlerde ve omurgada bulunan basınc reseptorleri vucudun hangi parcasının aşağıda olduğunu ve neresinin yere değdiğini belirler
Kaslardaki ve eklemlerdeki algılama reseptorleri vucudun hangi parcasının hareket ettiğini belirler
Merkezi sinir sistemi (beyin ve omurilik) daha onceki dort sistemden gelen uyarıları işler ve sonucta koordinasyonu sağlanmış bir algılama ortaya cıkar
Taşıt tutmasının bulguları ve baş donmesi, merkezi sinir sistemine diğer dort sistemden birbirine zıt mesajlar geldiğinde ortaya cıkmaktadır Ornek olarak fırtınalı bir gunde ucağa bindiğinizi duşunun ve ucağınız hava akımlarından dolayı sallanmaktadır Fakat gozleriniz bu hareketi algılamamaktadır Cunku butun gorduğunuz ucağın icidir Bunun sonucunda beyniniz birbiriyle uyuşmayan mesajlar almaktadır Sizi bundan dolayı ucak tutabilir Veya bir arabanın arka koltuğunda oturmuş kitap okuduğunuzu duşunun İc kulağınız ve deri reseptorleriniz yolculuğun hareketini algılayacaktır Ancak gozleriniz sadece kitabı gorecektir Bu nedenle sizi taşıt tutabilir Gercek bir tıbbi ornek vermek gerekirse bir darbeden dolayı yalnızca bir taraftaki ic kulağınızın hasarlandığını duşunun Hasarlı ic kulak normal ic kulakla aynı mesajları gondermez Bu beyine donme eylemiyle ilgili yanlış bilgi verir Kişi vertigodan veya donuyormuş hissinden şikayetci olabilir Bazen bulantı da gorulur
HANGİ TIBBİ RAHATSIZLIKLAR BAŞ DONMESİNE NEDEN OLUR?
Dolaşım: Dolaşım bozuklukları baş donmesinin en sık nedenleri arasındadır Eğer beyniniz yeterince kan almazsa başınız donmeye başlar Hemen hemen herkes yatarken aniden ayağa kalktığında birkac defa hissetmiştir, ancak bazı insanlar sık veya kronik nedenlerden oturu baş donmesi şikayetlerinde bulunurlar Bu arterioskleroz (damar sertliği) dan dolayı olur Bu rahatsızlık coğunlukla yuksek tansiyon hastalarında, şeker hastalarında ve kan yağları yuksek olanlarda gorulur Bazen de kalp fonksiyonları yetersiz olanlarda veya kansızlık şikayeti olanlarda rastlanır Bazı ilaclar ozellikle nikotin ve kafein beyne giden kan akımını azaltır Dietteki cok miktarda tuz da kan akımının azalmasına neden olur Bazen dolaşımında strese, sinirlenmeye veya gerginliğe bağlı olarak bazı bozukluklar olabilir Eğer ic, kulak yeterince kan alamazsa daha ozel bir baş donmesi durumu olan vertigo ortaya cıkar İc kulak kan dolaşımındaki değişikliklere cok hassastır Bu yuzden beyin icin bahsedilen zayıf kan dolaşımı durumlarının hepsi ic kulak icin de gecerlidir
Yaralanma: Kafatasında meydana gelen, ic kulağı da zedeleyen bir kırık sonrasında aşırı,kısıtlayıcı bir vertigoyla birlikte bulantı ve işitme kaybı gelişir Baş donmesi birkac hafta surer Bu sure icinde normal taraf yavaş yavaş karşı tarafın fonksiyonlarını ustlenir
Enfeksiyon: Viruslerden orneğin soğuk algınlığına neden olanlar ic kulağı ve onun beyinle olan sinir bağlantılarını etkileyebilirler Bu kotu bir vertigoya neden olurken işitme genellikle etkilenmez Buna rağmen bakteriler sonucunda oluşan enfeksiyonlarda hem denge hemde işitme fonksiyonlarının bozulmasına neden olur Baş donmesinin şiddeti ve iyileşme zamanı kırıklarda olduğu gibidir
Allerji: Bazı insanlar allerjik oldukları besinlerle veya havadaki parcacıklarla karşılaştıklarında baş donmesi veya vertigo ile karşılaşabilirler
Norolojik hastalıklar: Multipl Skleroz, sifiliz, tumor gibi sinir sistemini etkileyen hastalıklar dengenin bozulmasına neden olur Bunlar nadir nedenler olmasına rağmen doktorunuz muayene sırasında bunları da duşunecektir
ARAC TUTMASINA KARŞI NE YAPABİLİRİM?
Her zaman vucudunuzun hareketinin ic kulağınız ve gozleriniz tarafından aynı şekilde algılanabileceği bir yerde oturun Ornek olarak arabanın on tarafında oturup uzak manzaralara bakabilirsiniz veya geminin guvertesi ne cıkıp ufku izleyebilirsiniz yada ucakta cam kenarında oturup dışarıyı seyredebilirsiniz Ucak yolculukların da hareketin en az olduğu kanat ustune denk gelen koltukları tercih edin
Eğer araba sizi tutuyorsa kitap okumayın yada zıt yondeki koltuklara oturmayın
Arac tutması olan bir başka yolcuyla konuşmayın veya onu izlemeyin
Yolculuktan hemen once yada yolculuk sırasında keskin kokulardan, baharatlı ve yağlı yiyeceklerden uzak durun Araştırmalar halk arasında yaygın olarak kullanılan formullerin etkinliğini bilimsel olarak kanıtlayamamıştır
Doktorunuz tarafından tavsiye edilen ilaclardan birini yolculuğunuzdan once alın Bu ilaclardan bazıları recetesiz olarak da satın alınabilir Sakinleştirici veya sinir sistemini etkileyen ilaclar icin doktorunuzun recetesi gerekir Bazıları hap veya fitil şeklindedir bazıları ise (scopolamine) kulak arkasına yapıştırılabilen bantlar şeklindedir
Şunu hatırlayın: Baş donmesi ve arac tutması olaylarının buyuk coğunluğu hafiftir ve kişi bunu kendi kendine tedavi edebilir Ancak ağır veya giderek daha da ağırlaşan vakalar Kulak Burun Boğaz, denge ve sinir sistemi konusunda uzman bir doktor tarafından takip edilmelidir
DOKTOR BAŞ DONMESİ İCİN NE YAPAR?
Doktorunuz baş donmesini tarif etmenizi isteyecektir Bunun bir goz kararması mı yoksa bir hareket hissi mi olduğunu, ne kadar surduğunu, işitme kaybı veya bulantı ve kusma olup olmadığını soracaktır Hangi durumların baş donmesi oluşturduğu da sorulabilir Genel durumunuz, ilac alıp almadığınız, kafa travması, son zamanlarda gecirilmiş bir enfeksiyon, ve kulağınızla, sinir sisteminizle ilgili bircok soruya cevap vermek durumunda olabilirsiniz Doktorunuz kulağınızı, burnunuzu ve boğazınızı muayene ettikten sonra sinir sistemiyle ilgili bazı testler yapacaktır İc kulak hem işitme hem de dengeyle ilgili olduğu icin dengedeki bir bozukluk işitmeyi de etkileyecek veya bunun tersi olacaktır Bu nedenle doktorunuz işitme testi (odiogram) isteyebilir Bazı durumlarda kafatasınızın rontgenini, tomografisini veya manyetik rezonans ile goruntulenmesini veya ic kulağınızı uyarmak icin kullanılan sıcak veya soğuk sudan sonra goz hareketlerinizi izleyecek bir test (elektronistagmografi ENG) isteyebilir Bazı durumlarda da kalbinizin değerlendirilmesini veya bazı kan testlerini onerebilir Her hasta icin her test gerekmemektedir Doktorunuzun kararı hangi testlerin gerekli olduğunu belirleyecektir Benzer olarak onerilen tedavi de konulan teşhis ile ilişkili olacaktır
BAŞ DONMESİNİ AZALTMAK İCİN NE YAPABİLİRİM?
Ani pozisyon değişikliklerinden kacının Ornek olarak yatar durumdan aniden ayağa kalkmayın veya bir taraftan diğerine ani olarak donmeyin
Aşırı kafa hareketlerinden (ozellikle yukarı bakmak) veya hızlı baş hareketlerinden kacının
Dolaşımı bozacak (nikotin, kafein ve tuz) urunlerinin kullanımını azaltın
Baş donmenize neden olan stresden, sinirlilikden uzak durun ve allerjiniz olan maddelere maruz kalmamaya calışın
Baş donmeniz olduğunda araba kullanmak tehlikeli alet kullanmak veya meren tırmanmak gibi zarar verebilecek aktivitelerden uzak durun