Demek o heyecan verici periyot geldi. Demek aylarca tahminen yıllarca uğraştıktan, onca hayal kırıklığını onca yürek çarpıntısını yaşadıktan sonra nihayet evrakınızı bir yayınevine göndereceksiniz.
İnsanın kendine çok güvendiği ve bir o kadar berbat hissettiği tüm o meczup devrin sonrasında artık sırada yayınevi bulma kısmı var. O denli sanıyorum ki yazmak, yayımlamaktan daima daha zevkli olacak. Hatta yeniden o denli sanıyorum ki bir öykü, müellifini yalnızca yazarken kapsayacak… Bu notu buraya bırakmış olayım. Beni anladığınız o gün kesinlikle gelecek…
Kitap Yayımlayacak Müellifin Denetim Listesi
Kitap evrakınızı yayınevine göndermeden evvel yapılması gereken en kıymetli şeylerden birincisi kitabınızın hakikaten bittiğinden emin olmaktır. Ki, bu yazı biraz da bu kısma değiniyor.
Bir kitabın yazım işinin bittiğini nereden anlarız? Yani bir kitap, ne vakit tamamlanmış olur? Bunun bir sonu var mıdır? Aklıma çabucak Kant’ın harika sorusu geldi, “İnsan neyi bilebilir?” Ne fevkalade soru değil mi? İdeoloji tarihinin en hoş sorularından biri iş kitap yayımlamaya gelince güzelim perdelerin ortasından yine görünür olur. Haydi kendimiz için bu soruyu spesifik hâle getirelim, “İnsan bir kitabın tamamlandığını nasıl bilebilir?” Ah ne güç soru… Tam bu kısma bildiklerimiz ışığında göz atabiliriz.
Bir kitap basitçe 3 temel başlıkla var olur.
1. Tıp ve janra
2. Tema ve içerik
Üçüncü temel başlık edebi söz, anlatım ve üsluptur fakat bu yazıda bu soyut ve sanatsal kısma değinmeyeceğiz. Artık kitabımızın somut gerçeklerine odaklanalım ve sorulara yanıt verelim:
1. Kitabımın tipi nedir? Roman, hikaye, kurgu dışı üzere.
2. Hangi janraya dahil? Ferdî gelişim, motivasyon, psikoloji, fantastik roman, tarihi roman, bilim kurgu, romantik kitaplar, gençlik kitapları vb. (Başka ülkelerde kusursuz alt kırılımlar var ancak bizde ne yazık ki hâlâ bu türlü büyük zirve kategorilerin altında daima birlikte kendi dansımızı yapıyoruz. Zira kaos, her alanda hayat biçimimiz…)
Bu iki soru bizi yayıncımıza oldukça yaklaştırır. Zira günümüz gerçekliğinde bir metin kitap olunca, artık yalnızca bir öyküden ibaret olmaz. Nesneleşir. Nesneleştiği andan itibaren de fizikî âleme ayak basar. Fizikî âlem nedir? Daha evvel de bahsetmiştik, fizikî âlem yayınevinin yayın planıdır, kataloğudur, kitabevindeki raftır, okurun komodininin üzeridir, çantasının içidir, kütüphanesindeki üçüncü rafın yirmi ikinci sırasıdır. Bu bizi nereye götürür? Elbette tipe ve janraya. Kitap evrakınızın çeşidini ve janrasını tanımlayın.
Uygun Yayınevini Bulmak
Biliyor musunuz, pek çok evrak ne yazık ki yanlış yayınevine gönderiliyor. Yani o yayınevi, sizin belgenizin dahil olduğu o tür/tarz kitapları aslında yayınlamıyor oluyor. Pekala kitap evrakım için gerçek yayınevini nasıl bulabilirim?
Yayıncıları filtrelemenin en güzel yolu fizikî bir kitabevini düşünmektir. Yani diyelim ki kitabınız yayımlandı ve bir kitabevine ulaştı. Kitabevi kitabınızı hangi rafa koyacak? Şu rafta mı olacak, bu rafta mı olacak? Sizin kitabınıza emsal kitaplar nerede duruyorsa, kitabevi de kitabınızı o rafa yerleştirecektir. O hâlde bir kitapçıya gidip raf keşfi yapmak hayli aydınlatıcıdır.
Küçük araştırmanız sonunda kitabınızın rafını bulduğunuzu varsayalım. O rafta kitapları olan yayıncılar sizin kitabınız için de üç aşağı beş üst uygun olacaktır. Öte yandan bir müellifin, yayınevleri hakkında fikir sahibi olması yeterlidir. Beraberinde, bir yapıtın edebi pahası o eser için uygun olan yayınevlerinin tespitinde dramatik ehemmiyete sahiptir. Bu bahisteki farkındalık, müellifin sonraki süreçleri daha uygun yönetmesinde yararlı olacaktır. Çünkü unutulmaması gereken en kıymetli mevzulardan biri de sizden evvel yayımlanan kitaplardır. Sizin kitabınız, sizden evvel yazılanlar ortasında nerede duruyor? Onların varlığına karşın hangi eşsiz özelliği taşıyor? Ah ne olağanüstü sorulardır bunlar.
Gelelim İçerik ve Tema Kısmına
Bu kısacık yazıda çok lakin çok kıymetli olan içerik konusunun ayrıntılarından bahsedemeyiz lakin kabaca metninizi değerlendirebileceğiniz çok temel birkaç husustan bahsedebiliriz.
1. Kitabınız daha evvel söylenmemiş ne söylüyor?
2. Ya da bir mevzuyu daha evvel söylenmemiş bir biçimde, üslupta, kurguda anlatıyor mu?
3. Kitabınızda kurgusal yanılgılar var mı? Zamansal gerçeklikler, mekânsal mantık, bireylerin gerçekliklerindeki tutarlılık vb. Öykünüz hakikaten mantıklı bir biçimde mi akıyor?
4. Bir kurgu dışı kitap yazdıysanız içeriğiniz akla, yeniye, gerçekliğe, bilgiye, bilimselliğe ya da disipliner dinamiklere ne kadar temas ediyor? Sıfır kilometre mi? Sentez mi? Bilgisellik, yorumlama, bağlamsallık, gerçeklik vb. açıdan ne durumda? Kaynakçası, atıfları, referansları güçlü mü? Yeni ya da farklı ne anlatıyorsunuz? Yeni ya da farklı ne yapıyorsunuz? Daima değerli mevzular bunlar.
5. Bir hikaye evrakı hazırladıysanız seçtiğiniz hikayeler birbirlerine uygun mu? Bir ortada olmalarının özel bir sebebi var mı? Hepsi bir formda, bir tarafıyla birbiriyle konuşuyor mu? Bu hikayeler, toplamda ne söylüyor?
6. Bilhassa bir hikaye kitabı için çok değerli bir öteki mevzu da kitabın ismidir. Kitabınızın ismi bize ne çağrıştıracak? İçerideki tonu, tadı, lisanı, içgörüyü, hassaslık alanını tam temsil ediyor mu? Çağrışım gücü yüksek mi?
7. Lisan ve üslup. Daima söylenir, editörler kitap belgelerinin tamamını okumuyor diye. Bir yanıyla bu doğrudur ve okumaya devam edilmemesinin sebebi de tam olarak anlatım, edebi lisan ve üslup kaynaklıdır.
Herkes ancak herkes ne yaptığının farkında muharrirleri okumak ister. Üstelik, bir metinde neredeyse her kusur, her bozukluk her aksaklık bir formda düzeltilir lakin üslup, metne sonradan eklenemez. Üslup anlatıcının yazınsal gelişmişliğinin en kıymetli göstergelerinden biridir. Ve dahi üslup, yaşayan bir olgudur. Yani bir yanıyla lisanın, ömrün, anlatının olgunlaşmış bugününün izlerini taşır.
8. İmlâ ve noktalama. Evet, bir müellifin bu mevzuyu büyük ölçüde içselleştirmiş olması beklenir. Şayet bu bahiste çok uygun olmadığınızı düşünüyorsanız noktalama işaretleri açısından daha sakin ve iktisatlı bir kullanımı benimseyebilirsiniz. Word programının yazım denetleme özelliğini kullanabilir (kusursuz değildir ancak temel meselelere üzücü sayılmayacak ölçüde dayanak verir), daima karıştırılan temel imla kusurları özelinde metninizi bir daha bir daha tarayabilirsiniz.
Buradaki unsurları çoğaltabiliriz elbette.
Yayınevi ile Temasta Dikkat Edilmesi Gerekenler
Diyelim ki metniniz ile ilgili rastgele bir sorun olduğunu düşünmüyorsunuz, tam da istediğiniz üzere oldu; kendinizden ve metninizden eminsiniz. O hâlde teknik olarak neler yapılmalı, nelere dikkat etmeli birkaç unsurda özetleyelim:
1. Özel bir sebebiniz olmadıkça metninize -alıntı fontu hariç- farklı fontlar serpiştirmeyin ya da evrakınızı sıra dışı bir fontla hazırlamayın. Times New Roman, font olarak kafidir, makuldür. Metninizi Times New Roman fontu, 12 punto ve 1,5 satır aralığı olacak biçimde formatlayın. Word’ün standart kenar boşluklarını ve A4 doküman ölçüsünü motamot kullanabilirsiniz.
2. Dosyanızla bir arada şu evrakları de paylaşmanız, editörün sizi anlamasında yararlı olabilir: Kısa ve sizi gerçek söz eden yumuşak, düz metin formunda yazılmış bir özgeçmiş, irtibat bilgileriniz, kitabınızı tanıtan kısa bir özet ve varsa okutman raporlarınız, referans yazılarınız. Nazik, kısa ve net bir bildiri yazarak evrakınızı yayınevine gönderebilirsiniz.
3. Pek çok yayınevi, web sitesinde belge kabul kurallarını ve evrakın gönderileceği e-posta adresini paylaşır. Siz de seçtiğiniz yayıncının web sitesini inceleyebilirsiniz.
4. Birebir anda birçok yayıncıya evrakınızı göndermemenizi tavsiye ederim lakin bunu tercih edebilirsiniz de… Odaklı olmak, ne istediğini bilmek ve bu süreçte sabırlı olmak çok kıymetlidir.
5. Reddedilmeyi yönetin. Pek çok yayınevi, evrak reddiyle ilgili sizi bilgilendirmeyecektir. Bir yayınevi size web sitesinde belirttiği müddet içinde dönüş yapmadıysa bu, evrakınızın kabul edilmediği manasına gelecektir. Kabul edilmemenin pek çok sebebi olabilir ve bunların kimileri sizin metninizin niteliğiyle ilgili olmayabilir. Belgenize uygun öbür yayınevleriyle temas kurmaya devam edin. Ne yazık ki sürecin bu kısmı, herkes için bilhassa birinci evraklar için bu formda ilerliyor. Bu durumu başınıza takmayın, içinizde büyütmeyin ve bekleme devrinde hayatınıza eskisi üzere devam edin.
6. Bu hususa kadar bahsi geçen yayıncılar, klasik yordamda yayıncılık yapanlar. Yani, yayıncı kitabınızın yayın haklarını alır, kitabınızı basar, dağıtır ve size de telif öder. Bir de şahsî yayıncılık yapan yayınevleri vardır. Bu yöntemde yayınevi, kitabınızın yayın haklarını alır, üretim ve yayına hazırlık masraflarını sizden tahsil eder ve size muhakkak bir telif öder ya da ödemez. Son yıllarda şahsî yayıncılığın hizmet kaideleri, fiyatları ve yapılış biçimi çok değişti. O denli ki her yayınevi kendine has bir hizmet anlayışını benimsiyor. Yayınevinizle yaptığınız mukaveleyi çok ancak çok âlâ okumanız hayati ehemmiyet taşıyor. Bu noktada referansları uygun olmayan yayıncılardan uzak durmalısınız.
Kişisel yayıncılık
7. Şahsî yayıncılık ile kitap yayımlayacaksanız sizi bekleyen öteki büyük tehlike, kitabınızın editoryal denetimlerden geçmeden yayımlanmasıdır ki bu az şey değildir. Burada yalnızca imla ve noktalama denetimlerinden bahsetmiyorum. Metninizin niteliği, edebi kıymeti, içerde her şeyin yolunda olup olmaması üzere kriterlerin göz arkası edilmesi, bir müellifi bekleyen en büyük tehlikelerden biridir. Bu basamakta yeniden en başa geri dönebiliriz. Kitabınız hakikaten âlâ mi, tam mı, bitti mi? Yoksa aslında hâlâ üzerinde çalışmalı mısınız?
8. Yeniden ferdî yayıncılıkla ilgili olarak şunu da ekleyelim. Şayet bir yayınevinin kitapları uygun değilse ve satışı da güzel değilse, kitapları satış noktalarına taşıyan, bu alanda aracılık eden dağıtımcılar da o yayıneviyle ilgili pek iştahlı olmayacaktır. Bu da sizi bekleyen öteki tehlikedir. Kitabınız bir biçimde basılacak lakin kitabevlerinin raflarına giremeyecektir.
9. Öbür çok kıymetli bahis da şudur. Bazen muharrir, bir halde ünlü ya da istek gören biridir. Son yıllarda sıkça karşılaştığımız toplumsal medyada yüz binlerce takipçisi olan biridir mesela. Bu örneğe uygun kimseler de yayınevlerinin radarındadır. Bu husus tam da bu durum için var. “Ne yazsa satar,” diye düşünülen bir ünlü/influencer iseniz, sizi bekleyen tehlike de oldukça büyük. Süratlice hazırlanıp basılan o kitap, sizi nitekim yanlışsız anlatıyor, sahiden sizi temsil ediyor mu? Her vakit söylerim, kitap yazmak kolaydır ancak güzel bir kitap yazmak emek ister. Kitabınızın aceleye getirilmesine müsaade vermeyin.
10. Kitabım çalınır mı? %99,9 çalınmaz. Hiçbir editör, yayıncı bu türlü bir şey yapmayacaktır. Sizin dikkat etmeniz gereken, başkalarıdır; etrafınız, arkadaşlarınız ya da kafede yanınızda oturan şu adam. Sağda solda kitabınızı anlatmanız hakikat değildir. Kitabınızı, tüm o hoş fikirlerinizi, o şahane diyalogları, o harikulade buluşlarınızı kendinizde saklayın.
11. Bonus: Kitabınızdan, performansınızdan, işlerinin yolunda gidip gitmediğinden kuşku ederseniz bir bağımsız editörle çalışın. Belgenizi okuyan bağımsız editör onu hem yayınevine göndermeye hazır hâle getirecektir hem de varsa eksiklerini ve fazlalıklarını sizinle paylaşacak, size bir vizyon sunacaktır. Bunu meslektaşlarıma dair bir güzelleme olarak söylemiyorum, bu bir müellif için gerçek bir gereksinimdir: Bir editörün geri bildirimi, değer biçilemezdir.
