Yeni başlayanlara!!! Bilgisayar Nedir? Donanımları Nelerdi, Ne işe Yararlar?

Yeni başlayanlara!!! Bilgisayar Nedir? Donanımları Nelerdi, Ne işe Yararlar? Bilgisayar Nedir? Bilgisayar; kendine evvelden yüklenmiş program gereğince dağıtılmış bilgileriverileri yerinde ortamlarda saklayan ve istenildiğinde geri getiren, farklı alanlara yönlendirilmiş aritmetiksel ve mantıklı işlemler yapan; fazla çabuk çalışan elektronik bir cihazdır Bilgisayarın elektronik kısmına teçhizat (hardware), program kısmına ise yazılım (software) denir Bilgisayarın gelişiminde şu 4 unsur hiç değişmemiştir 1 Bilginin Girişi (Giriş birimleri: Klavye, mouse, kamera, scanner, faxmodem vb) 2 Bilginin saklanması (Zihin: Harddisk, disket, cdrom vb) 3 Bilginin işlenmesi (Beyin: Merkezi operasyon birimiCentral Processing UnitCPU) 4 Bilginin çıkışı (Çıkış birimleri: Monitörekran, Printerprinter, plotterçizici, modem) Bilgisayar DonanımıDonanım bilgisayarı yaratıcı her türlü maddi parçaya verilen verilen addır Ekipman bir merkezi işlem biriminden (Central Processing UnitCPU) ve bu birime yan çevre birimlerinden oluşur Çevre birimleri de ayrıca giriş birimleri (input devices) ve çıkış birimleri (output devices) edinmek üzere iki kısma ayrılır Merkezi Operasyon Birimi (CPU) Bilgisayarın içindeki esas elemanıdır Mikro işlemci diye de anılır Komutları işler, hesaplamaları yapar, bilgisayarın içindeki data akışını kontrol eder ve yönetir Mikro işlemcilerin her yeni kuşağı bir öncekinden çok daha güçlüdür 286, 386 ve 486 kuşakları bundan böyle demodedir Günümüzde pentium ve daha üst işlemciler geçerlidir Mikro işlemciler; İntel , IBM, AMD ve Cyrix gibi firmalar tarafından üretilir İntel’in mikro işlemcileri yaygın olarak kullanılır Başlıca Hafıza (RAM) Başlıca bellek veya tesadüfen erişimli hafıza (Random Access MemoryRAM), bir giriş cihazından ya da bir ikincil depolama cihazından okunan veri ve programların, çalıştırılan programlardan elde edilen sonuçların ve bir ikincil depolama cihazına veya bir çıkış cihazına gönderilmeye hazır olan çıktıların tutulduğu yerdir Buradaki “rastgele erişim ifadesi bilgisayarın hafıza içerisindeki herhangi bir adrese doğrudan gidip bilgileri okuyabileceği ya da yazabileceği anlamında kullanılmaktadır Asıl bellekte veriler geçici olarak tutulur; diğer bir deyişle bilgisayar kapatıldığında bu veriler silinir Çok kullanıcılı sistemlerde bilgisayar bir kullanıcı için herhangi bir işi yapmayı bitirdiğinde, esas bellekteki benzer kısma öteki kullanıcılar için işlenmesi gereken bilgi ve programlar yerleşir Asıl bellek diğer bilgi saklama araçlarına oranla azıcık daha pahalıdır Başlıca belleğin temel görevleri şöyle özetlenebilir 1Halihazırda çalışan programların program deyimleri ve bu programların ihtiyaç duyduğu verileri tutmak 2İşletim sistemi yüklendikten sonra esas bellekte durmadan kalması gereken işletim sistemi bileşenlerini tutmak 3Programlar göre üretilen sonuçları tutmak 4Değişmez disklere veya harici bir cihaza gönderilmeye hazırlanmış olan çıkış bilgilerini yakalamak Bellekte yerleşik olan veri ve programlara gereklilik halinde her yerde ulaşabilmek için esas bellekteki her bölgenin bir adresi vardır Asıl belleğin büyüklüğü; aynı anda çalışabilecek program sayısını ve programların alıştırma hızını etkiler Ön Bellek (Cache Memory) Asıl bellek ile merkezi operasyon birimi arasında tahsis yapan ve belli başlı bellekten çok daha seri olan bir bellektir Bu hafıza birimi; işlem sırasında fazla sık kullanılan bilgisayar talimatları ve geçici olarak tutulan bilgiler için bir “yazboz tahtası olarak kullanılır CPU ’nun ana bellekten data alırken harcadığı zamanı azaltır; bu da bilgisayarı hızlandırır CPU, belli başlı bellekten veri alması gerektiğinde, bu verinin dahili ön bellekte olup olmadığına bakar Dahili ön hafıza, CPU’nun en son işlediği verilerin bir kopyasını saklar Aranan veri dahili ön bellekte bulunamazsa harici ön belleğe bakılır Harici ön bellekte de bulunamayan veriler belli başlı bellekten alınır Bu, ön belleğe göre daha yavaş bir süreçtir BİOS (Basic İnput Output System) BİOS yongası (entegresi), bilgisayarın açılışı esnasında parçaları kontrol eden ve onları çalışmaya hazırlanmış duruma getiren bir program içerir ROM (Read Only Memory) türündeki hafıza üstünde kaydedilmiş bir programdır Bu cins bellekteki bilgiler bilgisayarı kapattığınızda silinmez NotIOS bugün üretilen anakartların çoğunda, Flash ROM üzerine kayıtlıdır Bu türdeki belleğin içeriği bilgisayarı kapadığınızda silinmez fakat gerektiğinde özel bir program çalıştırılarak değiştirilebilirBöylelikle BİOS un içerdiği hatalar giderilebilir BIOS’ un ilk görevi, bilgisayarın açılışı sırasında hafıza gibi farklı alanlara yönlendirilmiş parçaları denetleme ederek,bir problem varsa kullanıcıyı uyarmaktır Bilgisayarın açılışı sırasında özel bir tuşa (genelde DEL tuşu) basarsanız, karşınıza BIOS setup ekranı gelir Bu ekranda gerekiyorsa, değişmez disk sürücülerinin tipi gibi değişik bilgileri ve ayarları değiştirebilirsiniz Anakart Veriyolu, bilgisayarın içindeki değişik birimler arasında bilgileri içeren bir sistemdir Bir bilgisayarın esas devre kartıdır Bilgisayardaki bütün elektriksel bileşenler anakarta bağlanmıştır Genişletme yuvaları, genişletme kartları(ses, manzaraekran, modem, networkağ kartları)nın takılabileceği anakart üzerindeki soketlerdir Genişletme kartları, bilgisayarınıza yeni yetenekler kazandırır Daha güzel grafikler, CD kalitesinde ses, modem ile iletişim, bilgisayar ağlarına(internet’e) bağlanmak Bunlar, bilgisayarınıza ekleyebileceğiniz özelliklerden sadece birkaçı Genişletme yuvalarının tipini, bilgisayarın veriyolu belirler Bilgisayar Kasası Bilgisayarı oluşturan parçaların içine takıldığı ve parçaları bir arada tutan *l veya da plastik bir kutudur Önceleri Desktop ve slim kasa adı bahşedilen yatık kasalar kullanılırken son yıllarda Mini Tower diye adlandırılan tepede olan alıcı kasalar kullanılmaktadır Ama IBM, HP ve Compag gibi firmalar daha fazla desktop tipi kasaları tercih ediyorlar Server(spiker) ya da başlıca bilgisayar olarak kullanılmak üzere tasarlanan bilgisayarlarda genişleme olanakları artı olan kasalar kullanılmaktadır Kasanın en kayda değer bileşeni baskı kaynağıdır güç kaynağı, alışılagelmiş şehir halkı cereyanını bilgisayarın kullanabileceği elektrik enerjisine dönüştürür Bilgisayar parçalarının artı ısınmasını engellemek üzere kuvvet kaynağının içinde bir soğutucu fan bulunur Genel Olarak mikroişlemcilerin üzerinde de keza bir soğutucu fan bulunmaktadır PC (Personal Computer) lerde şiddet kaynağının kapasitesi ortalama 200250 watt’tır Elektrik cereyanındaki dalgalanmalar ve elektriğin kesilmesi bilgisayarınıza zarar verebilir Makinenizi ve bilgilerinizi gözetmek için sürekli enerji kaynağı kullanabilirsiniz Aralıksız Enerji Kaynağı, elektrik enerjisindeki dalgalanmalara karşısında; çıkışında bilgisayarınıza sürekli benzer voltajda pak bir enerji verir ve kesinti durumunda, içindeki akülerin kapasitesine tarafından bilgisayarınızı 5 dakika ile birkaç saat aralarında çalıştırır Bilgisayar Kasasında, bilgisayarı kolayca açılmak ve “reset gerçekleştirmek için tuşlar bulunur AçmaKapama (Power OnOff) tuşu, bilgisayarı açıp kapamayı sağlar Reset tuşu, açmakapama düğmesine basmadan bilgisayarı yeni gevşemiş haline getirir Bilhassa alet komutlarınıza uymuyorsa veya kilitlendiyse kullanılır Sabit disk sürücü ışığı, bilgisayar sabit diske bir şey yazdığı veya ondan bir bilgi aldığı(okuduğu) vakit yanar Bu ışık yanarken bilgisayarı sakın kapamayın ve oynatmayın yahut diskteki bilgiler bozulabilir Bilgisayar Kasasının arkasındaki Portlar : Hızlı Port, “Erkek Konnektör olarak da adlandırılan bu portlarda 9 veya 25 iğne(pin) bulunur Çabuk portlara fare(mouse), modem, tarayıcı(scanner) bazen de printer bağlanır Bilgisayar her süratli portu COM etiketiyle görür(COM1, COM2 ) Paralel Port, “kadınsı konnektör olarak da bilinen bu portlarda 25 delik bulunur Paralel portlara yazıcı ve teyp birimleri takılır Bilgisayar her paralel portu LPT etiketiyle görür Monitor(Ekran) Portu, monitörü bağlantı kurmak içindirManzara kartının üstünde bulunur Klavye portu, klavyeyi ve mouse portu da fareyi bilgisayara bağlar USA (Üniversal Seril Bum) portu, yeni bir standart olan USA; fareden klavyeye bütün cihazları zincirleme şekilde birbirine bağlıyor USA portları ile 127 adede kadar cihaz bilgisayara kolayca eklenebilir Oyun portu, joystick’leri bilgisayara bağlar Genel Olarak ses kartının üzerinde bulunur Sabit Disk (Hard disk) ve Disketler Yukarıda belirtildiği gibi bilgiler bilgisayarın belleğinde işlenip değerlendiriliyor Bilgisayarın kapatılması ya da elektriğin kesilmesi halinde bellekteki bilgiler siliniyordu Bellekte geçici olarak saklanan bilgileri kalıcı olarak gizlemek için bilgilerin manyetik bir ortama aktarılması gerekir En çok kullanılan manyetik ortamların başında ise hard disk ve disketler gelmektedir Disketler bilgisayara takılıp çıkartılabilirken, hard diskler bilgisayarda değişmez olarak kalıyor Disketlerin keza kapasiteleri düşük ayrıca de disketten veri okuma ve yazma hızı hard disklere tarafından son derece düşüktür Ayrıca hard diskler disketlere kadar daha dirençli ve uzun ömürlüdür Yani hard (sabit) disk şoför bir bilgisayarın bilgi depo etme için kullandığı en temel birimdir Veriler bir dizi dönen diskte manyetik olarak saklanır(Kaydedilen bilgiler Dosya adını alır) Bilgisayarınızda pat diye artı sabit disk şoför bulunabilir ya da bir değişmez disk iki yada daha fazla bölüme ayrılabilir Birincil değişmez disk, C sürücüsü diye adlandırılır daha sonra takılan hard diskler sırasıyla D,E,F harflerini alır Anekdot: D harfi genel olarak CDROM sürücüsü için kullanılır Bir değişmez diskin saklayabileceği bilgilerin miktarı, MB(Mega Byte) ve GB(Giga Byte) ile ölçülürGünümüzde değişmez disklerin kapasitesi 1050 GB arasındadır Not : 1 GB 1024 MB olmakla birlikte, bazı değişmez disk üreticileri 1 GB 1000 MB olarak tanımlamaktadır Disket (floppy disk), verileri manyetik ortamda saklayan portatif bir araçtır Bir disketi(ve hard diski) başta kullanmadan önce şekillendirmek (formatlamak) gerekir Formatlama, disketi iz ve sektörlere ayırarak onu kullanıma hazırlanmış duruma getirir Disketler, boyutlarına göre ikiye ayrılmaktadır: 35 ve 525 Bugün kullanılan 35 disketlerin veri gizleme kapasiteleri için iki yaygın standart kullanılıyor: 1Çift yoğunluklu (Double DensityDD) : 720 KB 2Yüksek yoğunluklu (High DensityHD) : 144 MB Bilgisayarlarda disket sürücü A (varsa ikinci sürücü B) diye adlandırılır CDROM Şoför CDROM (Compact Disk Read Only Memory) sürücü, kompakt disklerdeki sayısal bilgileri okuyan araçtır CDROM sürücülerde okuma işlemi lazer ışını ile yapılır CDRW’larda okuma için farklı yazma için öbür lazer ışını kullanılır CDROM’lar alüminyumdan yapılmış, üzerleri transparan polikarbonat maddesiyle kaplanmış ve üzerine koruyucu bir cila çekilmiş disklerdirCD’ler öteki tescil birimlerine göre daha güvenilirdir Bir CD’nin bilgi depolama kapasitesi takriben 650750 MB arasındadır Monitör (Ekran) Monitör (veya ekran) bilgisayarın mikroişlemcisinden gönderilen sinyalleri gözün görebileceği şekilde görüntüye dönüştüren cihazdır Yani CPU tarafından işlenilen bilgilerin kullanıcıya iletildiği ortamdır; bir çıkış birimidir Monitörlerin en manâlı özelliklerinden birisi ekrandaki görüntülerin netliği veya çözünürlüğüdür Çözünürlük (resulation), yatay ve düşey olarak ekrandaki nokta sayısıyla ölçülür Çözünürlük yükseldikçe ekrana daha fazla veri sığar, ama ekrandaki görüntüler küçülür Multisync monitörler, değişik çözünürlüklerde çalışabilirler(640x480, 800x600, 1024x768, 1280x1024 gibi) Böylece ekrandaki görüntüleri amaca kadar genişletip daraltabiliriz Büyüklük : Monitör büyüklüğü, ekranın köşegen uzunluğuyla ölçülür Standart monitörler 14 veya 15 (inç) büyüklüğündedir 1024x768’den daha yüksek çözünürlüklerde sıcacık çalışabilmek için 17 ya da daha büyük bir monitör seçilmelidir Nokta aralığı : Görünüm netliği, ekran yüzeyindeki noktaların arasındaki uzaklığa bağlıdır Nokta aralığı ne kadar küçükse gösterme böylece net olur Eski monitörlerde bu 039 mm iken şimdiki monitörlerde çoğunlukla 028 ya da daha küçüktür Ekran tazeleme : Ekrandaki görünüm saniyede en az 60 kere tazelenmelidir Ekran tazeleme frekansı yükseldikçe daha sabit bir bakış elde edilir “Noninterlaced(titreşimsiz) denilen monitörler ekranı tek seferde tarayabildiği için gözü daha az yorar Monitör ve gösterme kartı, ekranda görüntülerin sergilenebilmesi için birlikte çalışırlar Görüntü kartı, başlıca karta bağlanan bir genişleme kartıdır Bir kablo, görüntü kartı ile monitörü birbirine bağlar Monitörde görüntülenebilen renklerin sayısı görüntü kartındaki hafıza miktarıyla sınırlanır Manzara kartındaki hafıza yongaları, bilgileri monitöre göndermeden önce geçici olarak saklar Renk sayısı, ekrandaki görüntülerin kalitesini doğrudan doğruya etkiler Daha fazla renk, gerçeğe daha yakın ve daha iyi gösterme demektir Klavye Klavye, üzerinde harf, sayı, özel karakterler ve özel fonksiyon tuşlarının bulunduğu bir bilgisayar giriş birimidir Bilgisayar temelde klavye aracılığıyla yönlendirilir ve kumanda edilir Klavyenin tuşlarına basıldığında, basılan tuşun kodu bilgisayarın CPU’su tarafından değerlendirilmek üzere belleğe aktarılır ve yankısı yada neticesi ekrana kazanç Klavyeler üzerindeki harf tuşlarının diziliş şekline kadar F veya Q tipi olurlar Bambaşka firmaların ürettiği klavyelerde bazı ayrı tuşlar bulunabilir Klavyenin üzerinde yer alan bir takım tuşlar, ekrana bir karakterin yazılmasına niçin olmazlar Çünkü bu tuşlar bir görüntüden öte bir etki oluştururlar Ama bu tuşların işlevleri programdan programa değişim gösterebilir Örneğin bir çok programda F1 tuşuna basıldığı vakit o sırada çalışan program veya yapılan işleme alt olarak ekrana asistan data getirilmektedir Enter tuşu : Bilgisayara bir işi yapmasını söylemek, bir komutu çalıştırmak için kullanılır Kelime işlemcilerde ise yeni bir paragrafa geçmeyi sağlar Esc (Escape) tuşu : O sırada yapılan işi yarıda kesmek, vazgeçmek ya da geriye dönmek amacıyla kullanılır Windows düzenli programlarda Esc tuşu genelde iptal düğmesini temsilcilik eder Fonksiyon tuşları : Bu tuşlar belirli bir işlemi şipşak yerine getirmek için kullanılır Mesela F1 tuşu çoğu programda takviye bilgilerini ekrana getirir Tab tuşu : DOS ortamında bu tuşa basıldığı vakit imleç veya ekleme noktası 5 kişilik genişliği kadar sağa gitmektedir Diğer bir deyişle DOS ortamında 5 kez avarelik tuşuna basmak yerine bir kere tab tuşuna baskın yapmak aynı etkiye sahiptir Kelime operasyon programlarına paragraf girintisi için, windows’ta iletişim kutusu pencerelerinde ise düğmeler arası geçişte kullanılır Caps Lock tuşu : Bu tuşa bir kere basınca (klavyenin sağ üst köşesinde ilgili ışık yanar ve) klavyeden daima büyük harf girebilirsiniz Bir defa daha basarsanız, tekrar küçük harf moduna geçilir Shift tuşu : Bu tuşa bir harf tuşu ile birlikte basıldığında, o harfi büyük yazmakta ya da bir sayı tuşu ile birlikte basıldığında ise o sayı tuşunun üstteki kısmında kayıtlı özel karakteri yazmaktadır Ctrl ve Daha Alçak Tuşları : Başka tuşlarla birlikte benzer anda bastığınızda, açıklanmış işlemleri yapmaya yarar Mesela bir takım programlarda Ctrl+S dosyayı kaydeder, Ctrl+Daha Aşağı+Del bilgisayarı resetler Daha Aşağı Gr tuşu : Q dizilişine sahip klavyelerde Türkçe’ye özgü ç,ş,ü ve ö gibi harflere yer bulabilmek için bir takım tuşlara 3 bir ödev verilmektedir Bu 3 görevi kullanabilmek Daha Alçak Gr tuşu basılı iken laf konusudur Windows tuşu : Bu tuş Windows işletim sistemlerinde “Başlat menüsünü açar Ayrıca diğer tuşlarla birlikte kısa yol tuşu olarak kullanılır Klavyenin sol alt köşesinde Ctrl ile Alt tuşları arasındadır Sağ fare tuşu : Windows’ta sağ fare tuşu ile benzer görevi görür Klavyedeki yeri tembellik tuşunun sağındaki Ctrl tuşunun solundadır giderken Ctrl, Shift ve Enter tuşları tatbik kolaylığı düşünülerek klavye üzerinde ikişer adettir Back Space (Geriye Silme) tuşu : Klavyede rakamların bulunduğu sırada en sağda olan bu tuş, ışıklı göstergenin(imlecin) solunda yer alan karakteri silmek için kullanılır İmlecin solundaki şahsiyet silindiği için sağında yer alan bütün karakterler bir şahsiyet genişliği değin sola kayarlar Del (Delete) tuşu : Del tuşu ise imlecin sağındaki karakteri siler İns (İnsert) tuşu : İnsert tuşu açıkkapalı mantığıyla çalışır İnsert açıkken yazılan karakterler sağdaki karakteri ileri içten iterek araya yerleşir İnsert kapalı iken ise yazdığımız karakterler daha önceki karakterlerin üstüne yazılır Home tuşu : Bu tuş satırın başına gitmemizi sağlar End tuşu : Bu tuş satırın sonuna gitmemizi sağlar Page Up tuşu : Bu tuş bir sayfa yukarı çıkmamızı sağlar Page Down tuşu : Bu tuş bir sayfa (bir ekran görüntüsü kadar) altında inmemizi sağlar Pause tuşu : Bu tuş yapılan işlemin bir tuşa basana değin durdurulmasını sağlar Bir tuşa basınca operasyon kaldığı yerden devam eder Print Screen tuşu : DOS ortamında çalışırken bu tuşa basmanız halinde o sırada ekranda ne görülüyorsa yazıcıya gönderilir Windows ortamında bu tuşa bastığınızda yeniden ekranın devlete ait çekilir Ancak ekranın devlete ait printer yerine, geçici veri gizleme ortamı olan ve Pano adı bahşedilen ortama aktarılır sonra panoda saklanan resmi Paint gibi bir boyama programına aktarıp istediğiniz gibi kullanabilirsiniz İmleç tuşları : Bu tuşlarla imleci ekranda istediğiniz yere götürebilirsiniz Nümerik klavye : Num Lock ışığına bağlı olarak, buradan rakamları girebilir veya imleci teftiş edebilirsiniz Num Lock ışığını “Num Lock tuşu yakar ya da söndürür Bunlardan diğer yeni tip klavyelerde Sleep(StandbyBekleme uyuma modu), Power (açmakapama) gibi bir takım tuşlar da vardır Mouse (Fare) Ekrandaki öğeleri (icon’ları) seçmenizi ve hareket ettirmenizi, bu icon’ların temsilcilik ettiği işlemleri (sol tuş ile bir ya da iki defa tıklayarak) yaptırmanızı karşılayan bir antre aygıtı’dır Fare, klavyenin yerini olmak için geliştirilmiş bir aygıt değil tersine kullanıcının imleci hareket ettirme kabiliyetini geliştiren bir aygıttırİki ya da üç tuşlu olabilir Farenin çalışması bir topun hareketine dayanır Fare düz bir yüzeyde hareket ettirildikçe topun hareketi ekrandaki işaretin hareketine dönüştürülürFarenin iyi çalışması için, arada bir bu topu çıkarıp temizleyin Mouse Pad (farelik) farenin hareketi için uygun ve iyi bir yüzey sağlar Çabuk fareler COM portuna, PS2 tipi fareler fare portuna bağlanır Bu iki tip konnektörü birbirine çeviren dönüştürücüler vardır Printer (yazıcı) Bilgisayardaki bilgilerin kağıt üzerinde gösterilmesini karşılayan çıkış birimlerinden en önemlisi yazıcılardır Yazıcılar basımda kullandıkları teknolojiye tarafından üç sınıfa ayrılırlar 1Nokta vuruşlu (matris) yazıcılar : Sayfa üstüne harfleri ve şekilleri ufak noktacıklarla oluştururlar Yazma kafası, mürekkepli bir şeride vuran küçük iğnelerden (9 ya da 24 pin) oluşur Bu yazıcılar vuruşlu oldukları için oldukça gürültülüdür Nokta vuruşlu yazıcılar, bilhassa aynı anda aniden çok kopya alınması gereken durumlarda kullanışlıdır Çoğunlukla aralıksız form kağıt kullanırlar Aralıksız formun kenarında, yazıcıya takılmasını karşılayan delikler vardır 2Mürekkep püskürtmeli (inkjet) yazıcılar : Nokta vuruşlu yazıcılardan daha kaliteli zorlama yaparlar ve daha gürültüsüz çalışırlar Renkli mürekkep püskürtmeliler, alışılagelmiş kağıda zorlama yapabilirler, ama özel kağıt kullanılırsa daha iyi netice verirler 3Lazer yazıcı : Sayfa görüntüsünü oluşturmak için lazer ışınlarını kullanan, yüksek çabuk bir yazıcıdır Lazer yazıcılar, yüksek kalitede belge üreten bir fotokopi makinesi gibi çalışır Çizici (plotter) Çiziciler özellikle grafik çıktıların alınmasında kullanılan aygıtlardır Renkli kalemler kullanılmak suretiyle renkli çıktılar alınabilir Çiziciler genellikle mimarlık ve mühendislik uygulamalarında kullanılır Tarayıcı (scanner) Tarayıcılar resim, grafik ve düz yazıları okuyup bilgisayara aktaran aygıtlardır Bilgisayara aktarılan fotoğraf ve grafikler üzerinde değişim yapılabilmektedir Düz yazılar ise kelime operasyon programları(OCR optik şahsiyet tanınma programı) ile değiştirilebilmektedir Tarayıcıların masa üstü tipi olduğu gibi el ile tarama yapmayı gerektiren el tipi tarayıcılar da vardır Tarayıcılar bilgisayara ya SCSI bir kartla bağlanmakta veya yazıcının takıldığı paralel çıkışa bağlanır Paralel çıkıştan bilgisayara bağlanan tarayıcılar daha ekonomiktir Bu tip tarayıcılarda keza yazıcılar için bir çıkış bulunmaktadır Modem Bilgisayarınızın telefon hatlarını kullanarak iletişim kurmasını sağlar Modem terimi, Modulationdemodulation kelimelerinin kısaltılması ile oluşturulmuştur Modem, bilgisayardan aldığı digital(sayısal) veriyi analog veriye çevirerek yollamak ve aynı şekilde karşısında taraftaki bilgisayardan gelen analog veriyi her yerde digital veriye çevirerek bilgisayara iletmektir Bu digitalanalog çeviri işleminin gerekli olmasının sebebi, bilgisayarları birbirine bağlamak için kullanılan hatların digital veriyi taşıyamamalarıdır Bir modem kullanarak, internet ve BBS gibi bilgi ağları ve hizmetlerine erişebilirsiniz Faks yeteneği de olan bir faxmodem cihazıyla bilgisayarınızdan faks çekebilir ve size gelen faksları alabilirsiniz Ses(voice) özellikleride olan bir modem telesekreter görevi görebilir Harici alıcı Modemler bilgisayara çabuk port ile bağlanır Bilgisayarda Bilginin Birimleri Bit (binary digit) : 0 ve 1’lerden oluşmuş, bilgisayarda bir anlamı olan en ufak bilginin adıdır Byte : 8 bitin birleşimiyle oluşmuş 1 karakterlik bilgidir Kişilik : Harf, rakam ya da semboller tanesi 1 kişilik denilir 1 Byte 1 Şahsiyet 8 Bit 1024 Byte 1 Kilo Byte(KB), 1024 KB 1 Mega Byte(MB), 1024 MB 1 Giga Byte(GB) Bilgisayarla Yapılan İşlemler Bir bilgisayarla yapılan işlemler üç esas faaliyetten ibarettir: Girişçıkış işlemleri, veriler üstünde yapılan işlemler ile veri yada bilgilerin saklanması ve nakli işlemleri 1Antreçıkış işlemleri : Bir bilgisayar çeşitli giriş ve çıkış cihazları vasıtasıyla toplanan verileri alma ve işlenen verileri de sunma kabiliyetine sahiptir 2Veriler üzerinde işlemler yapılması : Aşağıdaki işlemler bilgisayar kadar veriler üstünde icra edilebilir a Sınıflandırma : Sınıflandırma çoğunlukla veriler için önceden tespit edilmiş kısaltma veya kodlar vasıtasıyla yapılır Kod türleri; nümerik (111,112,113 gibi), alfabetik (A,B,C gibi), veya alfanümerik (A1,B1,C1 gibi sayı ve harflerin karışımı biçiminde) olabilir b Aritmetiksel ve mantıksal işlemler : Aritmetiksel işlemler verilerin toplama, çıkarma, çarpma ve bölme gibi işlemlere yan tutulmasıdır Bilgisayar ayrıca mantıksal karşılaştırmalar yapma kabiliyetine de sahiptir Mesela A ve B biçiminde açıklama edilen iki data birimi karşılaştırıldığında yalnızca üç mümkün sonuç laf konusudur(1) A, B’den küçüktür (AB); (2) A, B’ye eşittir (A B) (3) A, B’den büyüktür (AB) Bu mukayese kabiliyeti bilgisayarın manâlı bir özelliğidir Çünkü birçok karışık problemler karşılaştırmalar yapmak suretiyle çözülebilir c Sıralama : Veriler mantıklı bir sıra içerisinde düzenlenmişse bunlarla niyetlenmek ve tahlil etmek daha basit olur Mesela nümerik veriler küçükten büyüğe veya büyükten küçüğe, alfabetik veriler ise A’dan Z’ye veya Z’den A’ya biçiminde düzenlenebilir Bilgisayarın mantıklı karşılaştırmalar yerine getirmek suretiyle gerçekleştirdiği bu düzenlemeye atama denir d Özetleme (grafik) : Veri yığınlarının daha kısa ve kullanılabilir şekle indirgenmesine özetleme denir Bilgisayarın dağıtılmış grafik programları yardımıyla verilerden pasta veya sütun grafikler çıkarması özetlemeye bir misal oluşturur 3Gizleme ve nakletme işlemleri : Saklama, veri ve bilgilerin daha sonraki tatbik için bir harddisk, disket, CDROM ya da bir manyetik bant gibi bir aygıtta saklanmasıdır İstenildiğinde bu bilgi ve bilgilere şipşak ulaşılabilir ve kullanılabilir Hem bilgisayarlar bilgi ve bilgileri bir yerden başka bir yere transfer etme kabiliyetine sahiptir Irtibat, herhangi bir elektronik irtibat arabulucu ile yapılabilir Bilgisayar ağı (network) Bir bilgisayar ağı,iki veya daha pozitif bilgisayarın bir irtibat arabulucu üzerinden(kablolu ya da kablosuz), bütün irtibat, yazılım ve donanım bileşenleri ile birlikte bağlanarak meydana getirilen sistem olarak tanımlanabilir Bilgisayar ağı asgari bir spiker bilgisayar (server) ve bir istemci (client) bilgisayar (terminaller), modem ya da ethernet (network) kartı, iletişim protokolü ve sanki irtibat araçlarını bünyesinde bulundurur Böyle bir ağa ast kullanıcılar bir fazla yazılım ve donanımı paylaşabilirler Network sistemleri yakın ve uzaktan bağlantılar olmak üzere iki esas başlık aşağı incelenir Yakın mesafelerde olan bilgisayarların birbirlerine bağlandığı network sistemlerine LAN (Local Area Network), uzakta mesafelerde olan bilgisayarların birbirlerine bağlandığı network sistemlerine ise WAN (Wide Area Network) adı verilir Bilgisayar ağları;bilgisayar kaynakları ve elektronik nesne paylaşımını amaçlayarak başladı ve bir irtibat, paylaşım, dayanışma ve müşterek alıştırma ortamına dönüştü Bir kullanıcı masasındaki PCterminal iş istasyonu ile ağ üzerindeki kaynakları kullanabilmektedir Bu ise kullanıcıya bilgisayarından egemen bir arayüz olanağı sağlamaktadır Öteki bir deyişle; belirtilmiş bir programı ya da data tabanını göstermek için o programın yüklü olduğu bilgisayarın başında olmak gerekmiyor, veritabanını kullanıcının kendi bilgisayarında çalışan bir program kullanabiliyor ya da uzaktan başvuru ile (telnet, remote login) ilgili bilgisayar da program ve veritabanını kullanabiliyor Bilgisayar ağlarının en büyüğü ve bir anlamda toplamı olan İnternet bütün dünyayı kapsayan, irili ufaklı her türden milyonlarca bilgisayardan oluşmakta, 200 civarında ülke ile elektronik posta,100 civarında ülke ile online elektronik nesne değişimine müsade vermektedir Bilgisayar Yazılımları Yazılım, kullanıcıların bilgisayarda işlerini yapmalarına olanak veren tüm programlara bahşedilen genel addır Yazılımlar : 1Sistem Yazılımları 2Uygulama Yazılımları edinmek üzere iki belli başlı gruba ayrılır Kullanım yazılımları; programlama dilleriyle yazılan kullanıcıya yönelik yazılımlardır Sistem yazılımları ise başvuru yazılımlarının emin bir ekipman grubu üstünde pürüzsüz olarak çalışmasını sağlayan zemin programlarını içerir Uygulama Yazılımları Kullanıcıların ana bazı işlemleri yapmalarına imkan veren yazılımlardır Başvuru yazılımlarının geliştirilmesi için programlama dilleri ve diğer bir takım kullanım geliştirme araçları kullanılır Dilekçe yazılımları genelde belirlenmiş bir işletim sistemi altında çalıştırılmak üzere hazırlanır Örneğin, Macintosh işletim sistemi aşağıda çalıştırılmak üzere hazırlanan bir kelime operasyon programı DOS veya WINDOWS işletim sistemini kullanan bireysel bilgisayar(PCPersonal Computer)larda çalışmayacaktır aynı zamanda, birçok durumlarda ticari uygulamalar; öteki bir çok işletim sistemi aşağıda da çalışabilecek şekilde hazırlanmaktadır Genel Amaçlı Uygulama Yazılımları Günümüzde bilgisayar sistemleri için geliştirilmiş fazla sayıda genel amaçlı başvuru formu yazılımı mevcuttur Bunların sayısı ve özellikleri her geçen gün çabuk artmaktadır Bu yazılımlardan kişi ve kurumlarca en yaygın olarak kullanılanları; kelime işlem programları, elektronik hesap tablosu programları, sunum programları, dosya idare ve bilgi tabanı idare programlarıdır Kelime Operasyon Programları : Bilgisayarın, çok güçlü özellikleri olan bir daktilo makinesi gibi kullanılması özelliğini karşılayan programlardır Planlamak istediğiniz belgede grafik, tablo, resim, dipnot ve belgeyi birden fazla sütun halinde düzenlemek gibi özellikleri sağlarlar Bu programlar öteki genel amaçlı başvuru formu yazılımlarına oranla fazla daha yaygın kullanılmaktadır Bir Takım sözcük işlemciler, masa üstü yayıncılık, elektronik takvim, ve elektronik posta gibi özelliklere sahip olan entegre ofis sistemlerinin temelidir(Word, WordStar, WordPerfect, PWProfessional Write gibi) Hesap Tablosu Programları : Hesap tablosu programları bilgisayar sistemini son derece özellikli bir elektronik hesap makinesine dönüştüren programlardır En basit özelliği verileri oldukları gibi tablo biçiminde listelemek olduğu gibi, verileri alıp değişik türlerde grafiklere dönüşüm özelliğine de sahiptirler(Excel, Lotus 123, Quattro Pro gibi) Sunum Programları : Belirlenmiş bir konuda yapılan araştırmanın veveya hazırlanan raporların sonuçlarını bilgisayar yardımıyla öteki kişilere açıklama yapmak için kullanılır Sunum genel olarak bilgisayara ast yer alan bir projeksiyonbilgi shov cihazı yardımıyla yapılır Bu uygulamalar her türlü grafik, ses ve video görüntülerinin kullanılmasına imkan verir Dosya Yöneticileri ve Veri Tabanı Idare Programları : Büyük miktardaki verileri depolayıp bu verilere çabuk bir erişim ve bu verilerden raporlar hazırlanmasına olanak veren programlardır(Access, DatabaseDbase, FoxBaseFoxPro, Oracle, File Maker gibi) Bu yazılımlar çoğunlukla üretici firmalar göre birleştirilerek MSOffice, Star Office(Sun), Open Office(bedava) gibi tek bir büro paketi halindedirler Özel Amaçlı Uygulama Yazılımları Özel amaçlı tatbik yazılımları açıklanmış bazı işleri yapabilmek için geliştirilen, dolayısıyla sınırlı amaçları olan yazılımlardır Altında bazı özel amaçlı yazılım türleri kısaca belirtilmiştir Analiz ve karar verme : Belirli işlemleri yapmaktan çok; problemlerin çözümünde yöneticilere yardım etmek nedeniyle geliştirilmiştir Matematiksel modellerden muamele etmek üzere istatistik ve yönetim bilimi yazılımlarını birleştirir Planlama, programlama, koordinasyon ve organizasyon: Mali tasarlama, bütçe, harcama ve satış raporları hazırlama, toplantı gündemlerinin hazırlanması ve randevuların ayarlanması gibi işler “masa üstü düzenleyicide denilen özel başvuru formu yazılımları ile yapılır Hem “akıllı binalar, “Hastane Otomasyon Sistemleri ve proje yönetimi yazılımları da vardır Iletişim : Iletişim programları, bilgisayar ağları aralarında irtibat kurulmasına olanak veren yazılımlardır Günümüzde yaygın bir şekilde kullanılan İnternet hizmetlerinden davranmak için geliştirilmiş olan her türlü program iletişim programları içerisinde düşünülebilir Eğitim : Bilgisayarlar eğitimde her geçen gün gitgide çoğalan bir oranda kullanılmaktadır Bugün piyasada olan programların çoğu öğreticileriyle birliktedir, yani program içindeki destek menüsünde programın kullanım bilgileri bulunmaktadır Ansiklopedik bilgiler taşıyan, belirli bir yer ya da konuda hazırlanmış olan tanıtıcı programlar, tanıdık olmayan dil veya herhangi bir dersle ilgili olarak yardımcı olmak üzere hazırlanmış, internette online veya asenkron eğitim için hazır programlar eğitim amaçlı programlardır Sistem Yazılımları Dilekçe yazılımları ile bilgisayar donanımı arasında arabuluculuk eden yani bilgisayar sisteminin pürüzsüz bir şekilde çalışmasını sağlayan yazılımlardır Bu kısımda İşletim Sistemi (Operating System) ve Hizmet (Utility) yazılımları kısaca incelenecektir İşletim Sistemi Yazılımları Bir işletim sistemi, bilgisayar kaynaklarının yönetimi ve kontrolünü sağlayan yani bilgisayar sisteminin yapacağı işleri idare eden programlar bütünüdür Kullanıcıya bilgisayarın kaynaklarını mantıksal bir ortamda yönetme ve yön belirleme imkanı verir, öyle çok fonksiyonu ise kullanıcının haberi bile olmadan kendisi üstlenir Diyelim, bir yazı yazdınız ve diske kaydediyorsunuz Kelime işlemci(yazıyı yazdığınız program), aracısız olarak diskle ilgili bir iş yapmaz, yalnızca işletim sisteminin diskle ilgili fonksiyonlarını kullanır Bir işletim sisteminin gerçekleştireceği esas işlemler; 1Merkezi Işlem Birimini farklı işlere yol göstermek, yönetmek, 2Ana belleği idare etmek, 3Harici kayıt cihazlarını yönetmek, 4Antreçıkışları kontrol etmek, 5Bilgisayar sisteminin güvenliği ve kontrolünü sağlamaktır Bugün kişisel bilgisayar dünyasında öbür işletim sistemleri kullanılıyor Microsoft’un IBM düzenli PC’ler için ürettiği MSDOS, Windows, Windows NT, Windows2000 işletim sistemleri bambaşka, Apple Macintosh’un işletim sistemleri öbür, tekrar IBM uyumlu PC’lerde kullanılan IBM OS2 Warp, Linux ve Unix işletim sistemleri farklı Dahası her birinin ayrı sürümleri var Bunlardan günümüzde IBM ahenkli PC’lerde en yaygın kullanılanı Microsoft Windows olmakla birlikte son yıllarda Linux kullanımı da artmıştır Önceleri değişik sürümleri ile DOS (Disk Operating System) işletim sistemi üzerine yüklenen bir Grafik Kullanıcı Arabirimi (GUIGraphical User Interface) olan, yani PC’mizi DOS üzerinde daha kuytu kullanabilmemiz için grafiksel öğeler getiren Windows, uzun bir süre daha sonra Windows 95 sürümü adıyla işletim sistemi unvanını edindi(aslında Windows NT, gerçek anlamda ilk Windows işletim sistemidir) PC’lerin ağ ortamında kullanımı içinse Novell Netware gibi işletim sistemleri geliştirildi Oysa sonradan Windows NT ve Windows 95’e gelişmiş ağ özellikleri eklendi Çoğunlukla bir işletim sisteminde kullandığımız kullanım diğerinde çalışmaz(öbür sürümlerini uygulamak gerekebilir) Keza bir işletim sistemini kullanma alışkanlıkları öteki işletim sistemi ile uyuşmayabilir(fare kullanımı, menüler, arabirim, alıştığımız klavye kestirmeleri, komutlar vs) Hizmet Yazılımları Hizmet (Utility) yazılımları, genel sistem yardım işlemlerini yerine getirmek için kullanılan programlardır Diskleri biçimlendirmek, dosyaları kopyalamak, disklerdeki programları yedeklemek, dosya sıkıştırma, dosya aktarma(ftp), klavye düzenleme, disk yüzeyini düzenleme(fdisk, partition magic), virüs arıtma gibi işlemleri yaparlar Birçok işletim sistemi hizmet yazılımlarının yaptığı işlerin çoğunu yapmaktadır Ama bazı durumlarda hizmet yazılımları ayrı bir paket olarak daha güçlü özelliklerle üretilmektedir Zararlı Yazılımlar Buraya dek anlattığımız yardımcı yazılımların yanı sıra, faydalı yazılımlara hasar veren yada kullanıcı dosyaları üstünde tahribat yapan zararlı yazılımlar da vardır Bu yazılımlara genel bir ifadeyle zararlı yazılımlar yada “bilgisayar virüsleri denir Bilgisayar virüsleri kendi kendilerini çoğaltabilen, bir bilgisayardan diğerine yayılabilen ve çoğu kez bilgisayar sistemlerine kasten canını yakmak için yazılı programlardır Bir bilgisayar virüsünün üç temel karakteristiği vardır: 1Kendi kendini çoğalma mekanizması, aşağıdaki fonksiyonları yapar; · Enfekte etmek için diğer programları arar, · Bir program bulduğu vakit, daha önce enfekte edilip edilmediğini tespit eder, · Kuytu talimatları program içerisinde bir yere ekler, · Programın veya dosyanın enfekte edildiğini gösteren bir sinyâl ekler Işaret (flag) zorunlu olabilir Huysuz takdirde işaret olmadan programlar tekrar tekrar enfekte edilir veya çok olağandışı şekilde büyüyebilir Kendi kendini çoğaltma mekanizması dosyaların enfekte edildiğinin gizlenmesine takviye edecek olan öteki bir takım fonksiyonları da icra eder Örneğin dosyaların üzerinde değişiklik yapıldığı son tarihi bitmiş eski değerine ayarlayabilir 2Aktivasyon mekanizması, bir takım olayların ortaya çıkmasını kontrol eden bir mekanizmadır Olay vuku bulduğu süre virüs amacını yerine getirir Eğer aktivasyon mekanizması amacını icra etmeden önce belirli bir tarihin veya zamanın gelmesini yoklama ediyorsa, ona zaman bombası (time bomb) denir Bir programın önceden saptama edilmiş bir sayıda icra edilmesi gibi belirli bir faaliyeti beklerse, buna da mantık bombası (logic bomb) denir Bunun çoğu varyasyonu olabileceği gibi, herhangi bir programın birincil kez icra edilmesiyle de aktivasyon mekanizmasının devreye girmesi söz konusu olabilir 3Amaç, çoğunlukla beğenilmeyen ve imha edici bir takım olayların meydana getirilmesidir Bugüne değin yaşanan olaylarda virüsler taşıdıkları amaçlarda farklılıklar göstermişlerdir Bazen ekranda ortaya çıkan asap bozucu lakin zararsız mesajlar, ara sıra dosyaların ve programların silinmesi veya değiştirilmesi ve bazen de sistem donanımının ayrı bir şekilde davranmasına sebep olunması şeklinde ortaya çıkmışlardır Bazen virüsün sebep olduğu hasar bütün sistem yazılımlarının ve verilerin baştan yüklenmesini gerektirir Bir truva atı virüs programı sahiden bilgisayara ya da sisteme incitmek amacında olmasına karşın faydalı bir fonksiyon icra ediyormuş gibi görünen bir programdır Bir truva atının yazarı ya yardımcı gibi görünen bir program yazar yada diğer kullanıcılara çekici görünen yardımsever bir programın kaynak koduna erişim kazanıp faydalı fonksiyonun yanı sıra zararlı bazı fonksiyonlar da yerine getiren bir kod ekleyerek amacına ulaşır Ağ solucanı denilen virüs programları ise sistemden sisteme yayılmak için ağ bağlantılarını kullanırlar Virüslere Karşısında Aşı Virüslere karşısında aşı tabiriyle kastedilen, antivirüs yazılımlarıdır Antivirüs yazılımları bir bilgisayardaki davetsiz misafirleri “yakala ve yok et misyonuna göre çalışan programlardır Görünüşte antivirüs programı, bir elektronik koruyucu ilaç gibi kavranabilir; fiilen ise bir virüse karşısında en iyi savunma onu sisteme bulaştırmamaktır İkinci olarak da aktif ışık halkası gelip yayılmadan ve tahribatını yapmadan birincil adımda onu yok etmektir Virüs faaliyetlerini saptamak amacıyla sistemi izleyen programlar kullanılmalıdır Kusurlu antivirüs yazılımlarının virüsleri yok edeceği yerde, bilgisayardaki verileri tahrip edip bilgisayarları çalışamaz duruma getirdiği çok görülmüştür Daha olgun bir ışık halkası gelen antivirüs programları bu tehlikeleri minimize etmiştir Antivirüs yazılımlarının kullanılması düşünüldüğünde aşağıdaki faktörler göz önünde bulundurulmalıdır 1 Antivirüs yazılımları ne kadar itibarlı ve güvenilir kaynaklardan alınırsa o kadar etkin ve emniyetli sonuçlar alınır Büyük üniversitelerde titiz ilmi değerlendirmeler den geçen programların satın alınmasında fayda vardır 2 Bu yazılımların bütün meseleyi halledeceği düşünülmemelidir Bir virüs ırk kadar yazılıp insan hatası ya da ihmal nedeniyle sisteme girmesine olanak verilmiş olan bir üründür İnsan faktörünün dikkatsizlik edilmesini gerektirecek değin enerjik ve emniyetli antivirüs yazılımı yoktur Yani bunlar felakete aleyhinde mutlak bir sigorta değil yalnızca bir ihtiyat tedbiridir Sonuç olarak koruma, tedaviden daha iyi bir seçenektir Programlama Dilleri Genel amaçlı olsun özel amaçlı olsun tüm tatbik ve sistem yazılımları programlama dilleriyle yazılır Bir programlama dili, insanların bilgisayara değişik işlemler yaptırmasına olanak veren her türlü simge, kişilik ve kurallar grubudur Programlama dilleri insanlarla bilgisayarlar arasında çevirmenlik görevi yapar Programlama dilleri, bilgisayara neyi, ne zaman, nasıl yapacağını gösteren deyim ve komutlar içerir Programlama dilleri süre içerisinde gelişerek günümüzde çok yetenekli bir duruma gelmiştir Burada programlama dillerinin gelişme süreci özetle incelenecektir Programlama dillerinin tarihi gelişimi Tablo 11de verilmiştir Tablo 11Programlama Dillerinin Tarihi Gelişimi Düşük seviyeli diller : Bilgisayarların birincil dönemlerindeki programlama dilleri, kullanımı çok zorlama olan makine dili ve assembly dilleriydi Alet dili, geliştirilen ilk programlama dilidir ve ilk kuşağı temsil eder Makine dilinde yazılan bütün komutlar 0 ve 1 lerden oluşur Tüm talimat en ayrıntılı bir şekilde tanımlanır ve iki tabanlı rakam sistemi kullanılarak kodlama yapılır Assembly dilleri : İkinci kuşak dilerdir ve geliştirilmesine 1950’li yılların başlarında Grace Hopper göre öncülük edilmiştir Bu dillerde makine dili talimatları daha basit bir şekilde anlaşılabilecek ve hatırlanabilecek olan sembollerle açıklama edilir Düşük seviyeli diller grubundan sayılmasına karşın, cihaz diline kadar bir adım daha ileride olan assembly dilleri günümüzde bile programcılar tarafından kullanılmaktadır Çünkü bu dillerle yazılan programlar çoğunlukla fazla seri çalışır ve daha az depolama yüzeyi gerektirirler aynı zamanda bu dillerle programlama yerine getirmek fazla yorucu, bıktırıcı ve süre tip olduğundan cazibesini kaybetmektedir Yüksek seviyeli diller : Üçüncü kuşak da denilen yüksek seviyeli programlama dilleri öğrenilmesi daha kolay, program yazılması daha eksik süre alan, daha iyi sonuçlar karşılayan programlama dilleridir Yüksek seviyeli dillerden birinde yazılan bir kaynak program cihaz diline çevrilmek zorundadır Dönüşüm işini gerçekleştiren programa derleyici (compiler) denir Basic, Cobol, Fortran ve Pascal dilleri bu kategorideki programlama dillerine birkaç misal oluşturur Fazla yüksek seviyeli diller : Bu diller programlama işini çok daha kolaylaştırmıştır Bu dillerdeki esas özellik kullanıcıların bilgisayara bir şeyin nasıl yapılacağını değil, ne yapılacağını açıklama edebilmelerine olanak vermesidir Mesela; sayıların sıraya dizdirilmesi işlemini yapabilmek için bir yüksek seviyeli dil ile kompleks bir mantık kullanarak 1520 satırlık bir program yazmak gerekir Bunun tersine bir çok yüksek seviyeli(dördüncü kuşak) dil ile bir kullanıcının yapacağı iş; sıraya dizilecek alanı, yerleştirme işleminin küçükten büyüğe mi yahut büyükten küçüğe mi yapılacağını devretmek ve ekrandaki bir ikona tıklayarak yada bir mönüden “sırala komutunu seçerek koyma işlemini gerçekleştirmektir Ilk geliştirilen dördüncü kuşak diller ile daha sonraları geliştirilen diller arasında bile takip edilen prosedürler ve kullanılan metotlar bakımından büyük farklılıklar vardır Yeni geliştirilen diller fazla daha karışık işleri daha basit bir şekilde yapmaya imkan vermektedir Bilgisayar Açıldığında Ne Olur? Hangi PC’yi açarsanız açın, siyah ekran üstünde bir takım yazıların kayıp gittiğini görürsünüz İşletim sisteminiz DOS, Windows 3x, Windows 9x, NT, Windows 2000, Unix ya da Linux olabilir Tümünde de bu yazıları görürsünüz İşletim sistemi sonradan otomatik olarak ya da siyah ekranda yazdığınız bir komutla devreye girer Peki nedir işletim sisteminden önce devreye giren bu satırlar? Daha önce BIOS’tan bahsetmiştik Esas Antre Çıkış Sistemi (Basic İnputOutput System) anlamındaki BİOS, anakart üzerindeki bir yongada yüklü, ufak bir yazılımdır aslında Bu yazılım donanımların diğer bileşenler ve işletim sistemi göre tanınması için birincil adımları atar, sistem açıldığında bazı donanımların sürükleyici çalışıp çalışmadığını test eder, donanımların açıklanmış özelliklerinin ayarlanmasını sağlar İşte BIOS’un sisteminizi açılmak için gerçekleştirdiği bu birincil işlemlerin gerçekleştirildiğini, PC’nizi açtığınızda siyah ekranda görünen bu yazılardan anlarsınız Bu yazılar ekrana gelirken BIOS’unuzun yaptığı bu işlemlere POST – Power On Self TestingOtomatik açılış testleri adı verilir Bilgisayarı her açtığınızda, BIOS’taki POST yordamı (rutini), PC’nizin temel kaynaklarını denetleme eder: Bellekler çalışıyor mu? Antreçıkış birimleri uygun duruyor mu? İşletim sistemi olması gereken yerde mi? Çevre birimleriyle ve iletişim portları ile bitmiş ilişki kurulur Her şey iyi gidiyorsa, bir mesele değil Lakin herhangi bir birimde sorun varsa, deneme işlemi durdurulur, bize acı haber ekrandan bildirilir PC’nin ekranında izlenilebilen bu deneme işlemi, en çok RAM bellek üstünde yoğunlaşır; ne değin çok asıl hafıza varsa, POST öyle uzun sürecektir Temel girişçıkış programlarının başlangıç adresleri de RAM’a aktarılır, böylelikle kullanacağımız tatbik yazılımlarının, antreçıkış birimlerini standart olmayan yollardan kullanmalarına da müsade verilmiş olur(Bazı PC’lerde açılış sırasında esas antreçıkış programları, olduğu gibi ROM dan RAM’a aktarılır) Görüldüğü gibi sistem açılışında pek çok operasyon yapılmaktadır ve sisteminize emrindeki donanımlar, yüklü yazılımlar değiştikçe, anakartın özelliğine ve BIOS ayarlarınıza da emrindeki olarak, açılış süresi değişebilir Çoğu kullanıcı sistem performanslarını bu başlangıç süresi ile değerlendirmeye eğilimlidir Oysa görüldüğü gibi açılışta belli donanımlar ve yüklenen yazılımlar sebebiyle bu süre çok istikrarsız olabilir, dolayısı ile PC’nin performansı başlangıç süresi ile ölçülmez Not : 1 Sisteminizi birincil açtığınızda yazılar ekranda çabucak kayıyorsa ve aradığınız bir bilgiyi okumakta güçlük çekiyorsanız klavyenizde Pause tuşuna basarak kayan yazıları durdurabilirsiniz Enter tuşuna bastığınızda işlemler devam edecektir 2 Sisteminizdeki donanımların doğru çalıştığından eminseniz, BIOS Setup’dan bazı POST işlemlerini iptal ederek sisteminizin açılışını hızlandırabilirsiniz BIOS Features Setup bölümünde “Quik Power On Self Test seçeneğini “Enabled konumuna getirdiğinizde özellikle açılıştaki hafıza sayma işlemi iptal olacak ve sisteminiz daha hızlı açılacaktır İşletim Sistemlerinin Genel Yapısı BIOS bütün anlamı ile bir işletim sistemi sayılmaz; ekipman ile işletim sistemi arasındaki köprü görevi yapar Elektronik devreler, CD sürücüler, işlemci, grafik kartı onca para ödediğimiz donanım bilgisayarın yarısıdır! Giriş bölümünde, öbür yarının yazılım olarak adlandırıldığını belirtmiştik Bilgisayar genel amaçlı bir aygıttır, öyle genel amaçlıdır ki, sorduğunuzda tanımlanmış bir işlevi ve görevi yoktur: “Ne meslek olsa yapar İşte yazılımların görevi masanızın (ya da dizinizin) üzerinde öylece duran gövdeyi harekete devretmek ve bu genel amaçlı aygıta tanımlanmış fonksiyonlar kazandırmaktır Yazılımın bir işlevi daha vardır Son derece kompleks bir aygıtı zahmetsizce kullanmanızı sağlamak, elektronik devrelerle aranızda bir köprü oluşturmak Kabaca, bu işlevlerden ilkini takviye ve kullanım yazılımlarının, ikincisini ise “sistem yazılımlarının üstlendiğini söyleyebiliriz Kullanıcı bilgisayarın iç işleyişine karışmaz, ancak bu işleyişi yönlendirebilir Bu yönlendirme, piramidin tepesinden tabanına dürüst inersek, tatbik yazılımları ve onların çalışmasını sağlayan sistem yazılımları ile mümkün olabiliyor “Sistem yazılımı başlığı altında toplanan yazılımlardan en önemlisi işletim sistemidir İşletim sistemi buraya dek anlattığımız bütün o kompleks ekipman birimlerinin çalışmasını birtakım komutlarla ya da resim ve ikonlarla temsilcilik eder İşlemci, BIOS veya belleğin esas çalışma ilkelerini bilmeden de PC’nizi kullanabilirsiniz, lakin işletim sistemini bilmeden bilgisayarınıza hakim olamazsınız DOS kullanacaksanız DOS’u, Windows’unuz varsa Windows’u, Unix veya Linux’unuz varsa onları ya da Mac’iniz varsa MacOS’u bilmemek olmaz! Zaten bu nedenledir ama, yazılımcılar giderek daha basit kullanılan işletim sistemleri ve grafik kullanıcı arabirimleri geliştirmeye çalışıyorlar DOS, Windows, OS2, Linux gibi sistem yazılımları tamamen değişmez diskinizde neler döndüğünü, CDROM’un nasıl çalıştığını ve işlemcinin nasıl işlem yaptığını bilmek zorunda kalmıyorsunuz Sizden sadece birkaç komutu bilmeniz veya ekranınızdaki simgelere fare ile tıklamanız bekleniyor Bir işletim sistemi, bilgisayarın esas işlevlerini (verileri dış ortamdan edinmek, işlemek, ekranda göstermek, kâğıda dökmek veya telefon hattı aracılığı ile göndermek vb) nasıl ele alacağını belirleyen geniş ayrıntılı bir programdır Bilgisayarın kaynaklarının etkin bir şekilde kullanımı için, kaynak yönetimi ve koordinasyonunu işletim sistemi üstlenir Hangi ortamda nasıl saklanırsa saklansın, nasıl yüklenirse yüklensin, bütün işletim sistemleri bu görevi yerine getirir DOS İşletim Sistemi PC (Personal ComputerBireysel Bilgisayar)’lerde kullanıla gelen işletim sistemini eski işletim sistemlerinden, bundan böyle çoğu kullanıcı aracısız kullanmasa da Windows PC’lerimizin hala bir kenarında böylece ya da böyle duran MSDOS’tan başlayacağız Kimi işletim sistemi kavramlarını da DOS’u anlatırken ele alacağız Onun için, DOS kullanmasanız bile DOS sayfalarına bir göz atmanız iyi olur DOS’un, kullanıcıya sistemi öbür şekillerde yoklama etme olanağı veren kesimi, “User Command Processor (Kullanıcı Komut İşlemcisi) olarak adlandırılır DOS, makinenin öbür bileşenlerine ve antreçıkış birimlerine karşın bir dizi fonksiyon ve özel komut da içerir Bu komut ve fonksiyonların bir kısmını kullanıcılar aracısız olarak kullanabilir, bir kısmı ise dilekçe yazılımları tarafından kullanılırlar Bazıları da cümbür cemaat kadar Diyelim, bir yazı yazdınız ve diske kaydediyorsunuz Sözcük işlemci (yazıyı yazdığınız program), ilk elden diskle ilgili bir iş yapmaz, sadece işletim sisteminin diskle ilgili fonksiyonlarını kullanır Dolayısıyla bu fonksiyonun DOS’ta herhangi bir şekilde değiştirilmesi, tüm yazılımları aracısız olarak etkiler Bir Takım yazılımlar, işletim sistemini atlayıp, doğrudan teçhizat bileşenlerine erişerek işlem yaparlar PC’nizde kurulu olan DOS işletim sistemi, şu modüllerden oluşur: · ROMBIOS : ROM’da (salt okunur hafıza) gizli temel girişçıkış sistemi · AÇILIŞ KAYDI : Diskte bulunan ve bilgisayarın “bootstrap işlemini gerçekleştirebilmesini sağlayan küçük ve basit bir kayıt Bu tescil daimi değildir, yani PC’niz çalışırken, RAM’da durmaz · IOSYS ile MSDOSSYS (veya IBMBIOCOM ile IBMDOSCOM) : DOS’un sistem dosyaları ROMBIOS’taki programların ekleri olarak görülebilecek bu dosyalar, çevre birimleriyle ilgili ilave işlemleri yerine getiren programları içerir Diskinizin asıl dizininde bulunan bu dosyalar gizlidir, yani DIR (listele) komutuyla onları göremezsiniz · COMMANDCOM : Bu dosyanın içerdiği sistem programının temel işlevi, DOS üstünde çalışırken kullandığımız komutları düşüncesini açıklamak ve yerine getirmektir COMMANDCOM, disk üzerinde bulunur, dar bir dosya değildir, yani DIR komutuyla görünür Ana bellekte, makine çalıştığı sürece saklanan COMMANDCOM’unuz silinir ya da bozulursa, PC’niz açılmaz Dikkat : Bir kullanıcı olarak sizin bu sistem dosyalarıyla herhangi bir şey yapmanız söz konusu değildir Yalnızca kavramsal olarak, bu dosyaların ne işe yaradığını bilmeniz yeter Her ihtimale karşı, bu sistem dosyalarının bir yedeğini alırsanız, mükemmel edersiniz CONFİGSYS DOSYASI : Sistemle ilgili dosyaları ve bilgisayarın kullanabileceği donanım parçalarını takdim etmek için açılışta yüklenen dosyadır Herhangi bir sözcük işlemci ile dosya çağrılır ve kullanıcı tarafından gerekli şartların değişmesi yapılabilir AUTOEXECBAT DOSYASI : İşletim sistemi yüklendikten daha sonra çalıştırılmak istenen programlar ve komutlar bu dosyada bulunur Herhangi bir sözcük işlemci ile dosya çağrılır ve kullanıcı kadar gerekli değişiklikler yapılabilir DOS İşletim Sisteminin Bilgisayarın Açılışında Yüklenişi Bilgisayar birincil açılışında ROM hafıza deneme edilir ve okunur sonra RAM belek deneme edilir, sorun çıkarsa ekrana mesaj verir ve işletime geçmez Bellek testinden daha sonra A disket sürücüsünü denetleme eder ve takılı disket değil ise C diskinden işletim sisteminin belleğe yüklenmesi işini yapar ve var olan aygıtlarının tanınmasını sağlayan IOSYS ve MSDOSSYS bakımlı dosyalarını yükler Konfigürasyon dosyası olan CONFIGSYS yüklenir daha sonra COMMANDCOM dosyasını ve AUTOEXECBAT dosyasını yükler Bilgisayar açılmış olur ve ekrana C: çıkacaktır Bundan sonra DOS komutlarının uygulanması yapılabilir Olur Ya A sürücüsünü test ederken disket takılı ise ve DOS işletim sisteminin dosyaları mevcut ise A sürücüsünden açar ve ekrana A: yazar A sürücüsüne takılı diskette DOS işletim sistemi yüklü değilse ekrana şu mesajı verir NonSystem Disk Error Replace and press any key when ready Bu mesajdan sonra A sürücüsünde sistem disketi olmayan disket çıkartılır; ya bir tuşa basılır ve C sürücüsünden bilgisayarın açılması sağlanır veya DOS işletim sistemi yüklü olan disket takılır ve bir tuşa basılarak A sürücüsünden bilgisayarın açılması sağlanır Bilgisayarın C sürücüsünden açılmaması : DOS işletim sistemi yüklenmemiş olabilir DOS işletim sisteminin dosyaları bozulmuş olabilir ve her yerde yüklenmesi gerekir ya da disk bozulmuş olabilir Bilgisayarı açarken C sürücüsünde veya A sürücüsünde takılı olan diskette AUTOEXECBAT dosyası bulunmuyor ise ekrana tarih ve süre bilgisi kazanç ve ENTER tuşuna basılarak bu satırlar geçilir ve bilgisayar açılır Şoför Değiştirme C sürücüsünde iken A sürücüsüne geçmek için A: yazılır enter tuşuna basılır A sürücüsünde iken A sürücüsüne aşmak için C: yazılır enter tuşuna basılır Dosyalara Isim Verilmesi DOS işletim sisteminde dosyalara en az 1 şahsiyet azami 8 karakterlik isim ve uzantısı 3 kişilik olarak verilir Dosyalara uzantı ismi verilmeyebilir ama bazı durumlar var fakat mutlaka uzantı ismi belirlemek zorunludur Dosya ismi ile uzantısı arasına mutlaka nokta () karakteri konulmalıdır Dosya adı içerisinde ve uzantısında aylaklık karakteri kullanılmaz Dosya uzantısı bize o dosya hakkında bilgi verir Bir Takım dosya uzantılarının özet olarak anlamı şöyledir: EXE : Uzantısı bu olan programlar aracısız çalışırlar COM : Bu programlarda doğrudan çalışırlar BAT : Toplu işlemler için DOS komutlarını taşıyan programlardır SYS : DOS işletim sisteminde sistem dosyası TXT : Yazı (text) içeren dosya DAT : Veri (data) içeren dosya HLP : Konu ile ilgili talimat, takviye bilgileri içeren dosya * ve ? karakterleri DOS komutlarında, dosya ya da uzantı ismi içerisinde yer alırlar Joker kişilik olarak kullanıldıklarında : 1 * karakteri, dosya isminde 1 ila 8 arası karakteri; dosya uzantısında kullanılıyor ise 1 ile 3 arası karakteri temsilcilik eder ve ne olursa olsun anlamını verir 2 ? karakteri, bulunduğu pozisyondaki bir tek karakteri temsil eder ve ne olursa olsun anlamını verir DOS Komutları1İç (internal) Komutlar Bilgisayar açıldığında RAM belleğe yerleşen komutlardır Bilgisayar kapatıldığında RAM bellekten silinir Bilgisayar tekrar açıldığında RAM belleğe yükler 2Dış (external) Komutlar Bu komutların çalışabilmesi için bilgisayarın diski ya da disketinde dosyalarının mevcut olması gerekir En Fazla Kullanılan DOS Komutu : DIR Ilk öğrenilen ve en çok kullanılan komut olan DIR istenilen sürücüdeki dizin ya da altındaki dosyaların listelenmesini yada dosya aranmasını sağlar DIR komutunun uygulama formu ve parametreleri şöyledir (Bu parametrelere ilave olarak DubleSpace ile kullanılan parametreler dee mevcuttur) : DIR sürücü harfi:dizin adıdosya adıPWA:atamalar O:yerleştirme SLCH · P Sayfa sayfa görüntüler Ekranda dosya adı, dosya kapasitesi, dosyanın operasyon gördüğü tarih ve saat gibi ilgili ayrıntıları görebiliriz Listelenecek dosyalar bir ekrana sığmayacak dek çoksa ekran dolduğunda; öteki dosyaların listesini bakmak için bir tuşa basarız · W Sadece dizin ve dosya adlarını her satırda 5 ad olacak şekilde listeler · A Dosya atamalarına göre listeler Atamalar : o D Dizinler (directory) o R Sadece okunabilir (read only) dosyalar o H Gizli (hidden) dosyalar o A Arşivlenmesi gereken dosyalar · O Sipariş Verme şekli : o N Namına göre (alfabetik) o S Dosya büyüklüğüne göre o E Uzantısına (soyadına) tarafından (alfabetik o D Tarih ve saate kadar o G Dizinler ilk kez · S Dosya ya da dizin arama, alt dizinlerle birlikte listeleme · B Üstteki başlık olmadan yalnızca ad ve uzantıları listeleme · L Minik harflerle listele Sürücü adı ve dizin belirtilmezse geçerli sürücü ve dizin adı olarak faal (o lahza bulunulan) şoför ve dizin kabul edilir Örnekler: C:dir c:windowscommandcom C sürücüsünde windows dizini içindeki command adlı daha aşağı dizindeki ismi ne olursa olsun uzantısı com olan dosyaları bulur ve listeler Bulamazsa ekrana File Anekdot Found (dosya bulunmadı) mesajını verir CIR KEYBTKCOMS C sürücüsünde tüm dizinlerde ve daha alçak dizinlerde bulunan keybtkcom dosyasının hangi dizinde olduğunu arar CIR EXESP C sürücüsünde tüm dizinlerde ve daha aşağı dizinlerde bulunan ismi ne olursa olsun uzantısı EXE olan dosyaları arar ve sayfa sayfa listeler CIR A: C sürücüsünde iken A sürücüsüne takılı olan disketteki dosyaları görüntüler Disket değil ise disketi okuyamadığını belirten mesajı ekrana yazar: Anekdot Ready Error Reading Drive A Abort, Retry, Fail Abort : Başlangıç harfi A’yı seçerek işlemden vazgeçilir ve DOS komut satırına dönülür Retry : Açılış harfi R ile yanıt verecek olursak disketi takarız Vermiş olduğumuz komutun işletilmesini sağlarız Fail : F harfi ile cevap verirsek tekrar DOS komut satırına geri dönülür Format Komutu Bir disketin yada diskin bilgisayarda kullanılabilir hale getirilmesi(biçimlendirilmesi) dir Kullanılmış disketler ya da diskler yeniden formatlanabilir Ancak içerisinde mevcut olan bilgiler silinir Bilgilerin yanlışlıkla silinmemesi için Format komutunu kullanırken tedbirli olunmalıdır Başvuru Formu formu : Format sürücü adı:qusf:soylu davranış Q : Çabuk formatlama yapar U : Tam bir formatlama yapar ve silinmiş bilgileri kurtarmak için unformat komutunun çalışmasına izin vermez S : Disketi “sistem disketi olarak formatlar, iki sıcacık dosya olan IOSYS, MSDOSSYS dosyalarını ve COMMANDCOM dosyasını diskete veya diske kopyalar F : Disketin büyüklüğünü belirler Geçerli büyüklükler 720 KB, 12 MB, 144 MB dır C:FORMAT A:S A sürücüsünde bulunan disketi formatlar ve sistem dosyalarını yükler Bu disketle bilgisayar açılabilir Disketi bu şekilde formatlamaktan dolayı disketin muhakkak bir bölümü kullanılmış olur MD (Make DirectoryDizin Oluşturma) Komutu Birbiriyle ilgili dosyaları bir arada tutmak için dizin oluşturulur Dizin adı azami 8 karakter olmalıdır MD komutu yeni bir dizin oluşturmak için kullanılır Örnekler : C:md fakulte C sürücüsünde fakulte adlı dizin oluşturulur C:md fakultebolum C sürücüsünde fakulte dizini içerisinde bolum dizini oluşturur C:md a:hesap A sürücüsünde hesap dizinini oluşturur CD (Change DirectoryDizin Değişim) Komutu Dizin içerisine girmek yada başka bir dizine geçirmek için kullanılır CD : Bir üstteki dizine geçer CD : Başlıca dizine döner Örnekler : C:CD FAKULTE C sürücüsünde yer alan fakulte adlı dizinin içerisine girer DOS komut satırı C:FAKULTE biçiminde olur C:fakultecd bolum Fakulte adlı dizin içerisindeki bolum adlı dizine geçmiş oluruz DOS komut satırı C:fakultebolum şeklinde olur C:FAKULTEBOLUMCD CDkomutu ile bir üstteki dizine döner ve DOS komut satırı c:fakulte şeklinde olur C:FAKULTECD cd komutu ile belli başlı dizine döner ve DOS komut satırı c: şeklinde olur C:FAKULTEBOLUMCD CD komutu ile ana dizine döner ve DOS komut satırı c: biçiminde olur C:FAKULTEBOLUMCDCOBOL CDCOBOL komutu ile c sürücüsünde yer alan cobol dizinine geçer ve DOS komut satırı C:COBOL şeklinde olur RD (Dizin Silme) Komutu Bir dizin siler Bu komutla dizinin silinebilmesi için silinecek dizinin içerisinde başka bir daha aşağı dizin ve dosyaların olmaması gerekir Örnekler: C:RD TIP C sürücüsünde bulunan HERIF adlı dizini siler C:RD FAKULTEBOLUM C sürücüsünde yer alan FAKULTE dizini içerisindeki BOLUM adlı dizini siler COPY (Kopya) Komutu Bir yada birdenbire fazla dosyayı bir yerden öteki bir yere kopyalar Kopyalanan dosyanın aynısı (veya aynı adlı) kopyalanan dizinde ya da sürücüde mevcut ise bize üstüne kopyalanıp kopyalanmayacağını sorar Tatbik formu : Copy sürücü1:dizin1dosya adı sürücü2:dizin2 Örnekler: C:COPY * A: C sürücüsünün esas dizininde yer alan tüm dosyaları A sürücüsündeki diskete kopyalar C:COPY C:COBOL A:YEDEK C sürücüsündeki COBOL dizininde yer alan bütün dosyaları A sürücüsündeki YEDEK adlı dizine kopyalar CBASECOPY EXE C:BILGI C sürücüsündeki DBASE dizininde yer alan uzantısı EXE olan dosyaları C sürücüsündeki DATA adlı dizine kopyalar *ALINTI xpaylasim