Türkler binlerce yılda birçok kültürle bir arada yaşadığı ve onlarla etkileşime girdiği için, günlük konuşma lisanımıza diğer lisanlardan bir sürü söz girmiştir. Ancak tahminen de en çok yabancı kökenli sözün olduğu alan yemeklerdir. Bakalım neler neler varmış?
1. Pide
Pideye yıllarca Türk Pizzası ya da pizzaya İtalyan Pidesi denmiştir. Bunun bir espri ya da benzetme olduğunu düşünüyorsanız yanılıyorsunuz. Her ne kadar "Pide" sözünün kökenini İtalyancaya dayandıramasak da pizzayla pidenin birebir kökenden geldiğini kabul edebiliriz.
İki sözün kökeni de Eski Sami lisanlarına dayanmaktadır "ufalama, lokmalara ayırma" manasına gelmektedir.
2. Mantı
Bilinen kökeni Moğolcadır ve oradaki manası "bohça biçiminde hamur kesimleriyle yapılan yemek" demektir.
Lakin tam olarak kökeni Moğolca da değildir. Çince mán tóu yani "barbar kellesi" olduğu düşünülmektedir.
3. Barbunya
Barbunya lisanımıza Yunancadan geçmiştir ve oradaki Barbuni isminden, yani bir balık cinsinden türemiştir.
Lakin bu sözün kökenini aslında İtalyanca, Latince ve Sanskritçeye bile dayandırabiliriz. Oralardaki manasıyla "Barba" yani "koca sakal" demektir. Meşhur donanma kumandanı Barbaros'un ismi de buradan gelmektedir.
4. Çorba
En çok kullandığımız yemeklerden birisidir. Ancak manasını, daha doğrusu kökenini birden fazla kimse bilmez. Farsçadaki Şorba sözünden lisanımıza yerleşen çorbanın asıl manası ise "Tuzlu" demektir.
Kimi yöresel ağızda fazla tuzlu olmuş manasından kullanılan "tuz çoru olmuş" tabirindeki "çor" da birebir manada kullanılır.
5. Köfte
Farsçadan lisanımıza giren bu sözün anlamıysa "Dövülmüş, ciğnenmiş"tir.
6. Lahmacun
Bu ilahi hoşluktaki yemeğin manası aslında Arapça bir tabirdir. Arapçada ,"(hamur gibi) yoğrulmuş et" manasına gelir.
7. Menemen
Kökeni tam olarak bilinmese de Anadolu ağızlarında "tembel" manalarında kullanılan meleme/melemez sözcüğüyle ilgisi düşünülebilir. Yani manasına "tembel yemeği" diyebiliriz
8. Musakka
Musakka Arapça kökenli bir sözdür ve manası "Sulandırılmış" ya da "(İçine) su katılmış" demektir. İçki sunan manasındaki "Saki" sözüyle tıpkı kökten gelmektedir.
9. Çibörek
Bir Tatar yemeği olan çibörek, kökeni en tartışmalı sözlerden biridir. Çi sözünün Manasına Eski Türkçedeki Çi "Güzel" ya da günümüz Türkçesinde de kullanılan "Çiğ" olduğu söylense de aslı yoktur. En mantıklı açıklama ise: Çi sözünün Tatarca/Nogaycadaki Şır sözünden geldiğidir. Şır bir yansıma sözcüktür ve böreğin yağa attığındaki sesini taklit eder
Umarız manası budur; zira çok hoş bir manası olur böylece...Çok hoş yazılmış kaynağı burası!
10. Sote
Et, tavuk, hindi üzere çeşitleri bulunan Sote, lisanımıza Fransızcadan geçmiştir ve "küçük küçük modüllere ayrılmış" manasına gelmektedir.
11. Madımak
"İlkbaharda kırlarda yetişen, ufak yeşil yapraklı, ıspanak üzere pişirilip yenilen bir bitki" olan Madımak'ın kökeni ise Ermeniceye dayanmaktadır. Ermenice 'meyan kökü, glycirrhiza' manasına gelen madudag sözünden geldiği düşünülünüyor.
12. Turşu
Hepimizin sevgilisi olan turşu sözünün kökeni de Farsçaya dayanmaktadır. "Ekşi yahut tuzlu, ağız yakan" manasına gelmektedir.
13. Salata
Salata İtalyanca kökenlidir ve "Tuzlanmış Sebze" manasına gelmektedir.
14. Pirzola
İtalyanca bresàola sözünden lisanımıza geçmiştir ve "Kömür ateşinde kızartılmış et" manasına gelmektedir.
15. Tarator
Eski Venedik lisanından lisanımıza geçmiş ve "Lokantacı" manasına gelmektedir.
16. Piyaz
Farsça kökenli olup manası da "Soğan" demektir. Evet bildiğimiz soğan manasına geliyor, piyaz
17. Poğaça
İtalyanca focaccia sözünden Türkçeye geçmiştir ve manası "külde pişmiş küçük hamur işi"dir.
18. Keşkül
Titremesiyle de meşhur olan bu sözcüğün kökeni de Farsçadır ve "dilencilerin ve kalenderi dervişlerin taşıdığı kâse" ya da direkt "dilenci" manasına gelmektedir.
19. Şöbiyet
Arapça kökenli olup "Tıka basa yeme, ziyadesiyle doyma" manasında bir tabirden lisanımıza geçmiştir.
20. Ve alışılmış ki ÇAY
Kökeni en tartışmalı sözcüklerden birisidir. Birçok ülke, kültür ve lisanda ortak kullanılan bir sözcüktür. Eski Sanskritçede, birçok Hindu lisanında, Farsçada, Eski Türkçede ve Çincede kökenini bulmak mümkün. Lakin birinci hangi lisandan çıktığı tartışmalıdır.
Bonus: Baklava
Birçok yemeğin kökenine baktık ve birçoklarının bize yabancı ya da yakın/komşu kültürlerden geçtiğini gördük. Bunlar da artık bizim kültürümüzün yemeği olmuştur; lakin aslı bize ilişkin olmayabilir.
Lakin şu baklava'nın bize ilişkin olup olmadığı olayını bir çözelim
Baklava etimolojik olarak öz, has, gerçek Türkçedir. Eski Türkçe Baklağı ya da Baklağu sözünden türemiştir. Esasen en güzelinin Antep'te yapıldığı gerçeği bir tarafa, köken olarak da öz be öz Türkçedir yani...
Kaynaklar: 1, 2