Rus birlikleri neredeyse iki hafta evvel başlayan Ukrayna işgalinin birinci gününde Ukrayna'daki Çernobil nükleer santralini ele geçirdi. Rus askerler artık faal biçimde işlemeyen lakin hala kısmen açık tutulan santralde çalışan 100'den fazla emekçi ve 200 güvenlik görevlisinin 12 gündür tesisten ayrılmasına müsaade vermiyor. Aileleri, çalışanların yorgun ve çaresiz olduğunu anlatıyor.
BBC Türkçe'nin haberine nazaran, yaklaşık iki haftadır Rus birliklerinin denetiminde olan nükleer santralde durumun sakin olduğu ve çalışanların olağan günlük rutinlerine devam ettiği söyleniyor. Lakin BBC'nin görüştüğü kaynaklar içerideki şartların zorlaştığını, besin ve ilaç stoklarının azaldığı bildirdi. Tesisten ayrılamayan personellerin yaşadığı gerginlik ise nükleer alandaki misyonlarını inançlı halde yerine getiremeyebilecekleri telaşını doğuruyor.
Çernobil artık faal bir nükleer santral olarak çalışmasa da hiçbir vakit büsbütün kapatılmadı, bu yüzden de hala yönetim edilmesi gerekiyor.
Çernobil'de 1986 yılında santralin dördüncü reaktöründe yaşanan patlama sonucu etrafa 1945'te Hiroşima'ya atılan atom bombasının 50 katına eşit ölçüde radyasyon yayılmıştı. Bu olay dünyanın en büyük etraf felaketlerinden biri olarak sayılıyor.
Bu olaydan sonra dördüncü reaktör kapatılsa da öbür reaktörler kapatılmadan önce birkaç yıl çalışmaya devam etti. Santralde çalışan ancak Çernobil bölgesinden uzaklaştırılan çalışanların konaklaması için ise yakındaki Slavutıç kenti sıfırdan inşa edildi.
Bugünlerde yaklaşık 2 bin 400 kişi tesiste çalışmaya devam ediyor. Bu çalışanların ortasında bilim insanları, teknisyenler, aşçılar, sıhhat vazifelileri ve Ukrayna ulusal muhafızları bulunuyor.
Rus birlikleri, Çernobil tesisindeki 32 kilometrelik yasak bölgenin içine girmiş ve santralin etrafını kuşatmış durumda.
Rusya, tesisi Ukrayna ulusal muhafızları ile bir arada denetim ettiğini öne sürüyor, lakin Ukrayna yetkilileri bunu reddediyor.
BBC'ye konuşan tesisteki personellerden birinin akrabası, Rus askerlerinin çalışanların teorik olarak vardiyalarını dışarıdan bir diğeriyle değiştirmelerine müsaade verdiğini, fakat santrale seyahat edecek şahısların güvenliliğinin garanti edilemediğini söylüyor.
Slavutıç ve Çernobil ortasında gidip gelen tren, yolun kısa bir kısmında Rusya'nın müttefiki Belarus'tan geçiyor ve seyahat edecek şahıslar oradan geçmenin inançlı olmayacağını düşünüyor.
BBC'ye konuşan Slavutıç Belediye Lideri Yuri Fomiçev, 'Durum çok karışık ve gergin, çalışanların morali, psikolojisi ve fizikî sıhhati için çok zor' dedi.
İşçiler tesisten ne vakit ayrılabileceklerini bilmiyor, münasebetiyle günde çoklukla ekmek ve yulaf ezmesinden oluşan tek bir öğün yemek yiyorlar.
Öte yandan tesiste uyuyacak yer olmadığı için çalışanlar kamp yataklarında, masalarda ve bazen yerde yatıyor.
Fomiçev, 'Bazıları ilaç kullanıyor ve tesiste ilaç stokları azalıyor' diyor ve devam ediyor:
'İşçilerin ailelerine onları şimdi tesisten çıkarmanın inançlı bir yolu olmadığını söylemek zorundayız.'
Çernobil tesisindeki durum tehlikeli mi?
Neredeyse iki haftadır santralde kalmaya zorlanan emekçilerin artık hem ruhsal hem de fizikî olarak zorlandığı söz ediliyor, misyonlarını yerine getiremediklerinden kaygı ediliyor.
Fomiçev, 'Konsantrasyonları düşüyor, bu da güvenlik tehlikesi oluşturuyor. Santral çalışmıyor olabilir fakat yeniden de tüm sistemlerin hakikat işlediğine dikkat etmek gerekiyor' diyor.
IAEA (Uluslararası Atom Gücü Kurumu) Genel Müdürü Rafael Mariano Grossi, çalışanların misyonlarını yerine getirebilmesi için dinlenmeleri gerektiğinin altını çiziyor.
Nükleer uzmanlar ise santral etkin olmadığı için büyük bir güvenlik tehlikesi teşkil etmediğini belirtiyor.
Uzun vakittir Çernobil üzerinde çalışmalar yürüten Plymouth Üniversitesi Etraf Bilimi Profesörü James Smith, tesisteki son reaktörün 2000 yılında kapatıldığı için santralden tekrar radyoaktif husus salımı olma ihtimalinin çok düşük olduğunu belirtiyor.
Uzmanlar Çernobil'de nükleer bir felaket ihtimalinin düşük olduğunu düşünüyor.
Ancak tesisten günlerdir ayrılamayan çalışanlar ve aileleri çok büyük zorluklar yaşıyor.
BBC ile konuşan ailelere nazaran tesisteki personeller yorgun ve çaresiz, oradan kurtulamayacaklarını düşünüyor.
IAEA müdürü Rafael Grossi, Rusya ve Ukrayna ile tesisteki çalışanların durumu hakkında görüştüğünü belirtti.
Grossi, birebir vakitte iki ülkeyle Ukrayna'da Avrupa'nın en büyük etkin nükleer santrali olan ve Rus birlikleri tarafından ele geçirilen Zaporijya'daki güvenlik tasalarını görüştüğünü belirtti.
Uzmanlar, faal olarak çalışan nükleer tesislerde muhtemel çatışmaların çok daha tehlikeli olabileceğine dikkat çekiyor.
