Yumurtalık kistleri zararlı mıdır? Belirtileri nelerdir? Ameliyat gerekir mi?
Yumurtalık veya diğer adıyla over kistleri her yasta görülebilir ancak çoğunlukla üreme çağındaki kadınlarda görülürler ve bu kistlerin çoğu fonksiyonel kist dediğimiz zararsız kistlerdir. Üreme çağındaki kadınlar her ay folikül adı verilen ve içinde yumurta hücresini içeren küçük bir kist geliştirir. Ortalama 3 cm çapa ulasan bu kistler adet döneminin ortasına tekabül eden günlerde çatlar. Bu olayın adı yumurtlamadır. Gebeliğin oluşması ve adet döngülerinin düzenli olması için yumurtlamanın olması şarttır. Ancak bazı adet dönemlerinde foliküller çatlayamaz ve fazla büyüyebilir. Bu kistler korkulacak kistler değildir ve genellikle 3 ay içerisinde kendiliğinden kaybolurlar. Eğer 3 aydan uzun suren kistler olursa ileri araştırma gerekebilir.
Yumurtalık kistleri çoğu zaman belirti vermezler ve tanısı genellikle rutin jinekolojik muayene esnasında konur. Ancak adet düzensizliği, lekelenme veya adet görememe, ağrılı adet görme, kasıklarda ağrı, karında dolgunluk ve basınç hissi, karında ele gelen kitle, sık idrara gitme ve barsak alışkanlıklarının değişmesi, infertilite (kısırlık) gibi belirtiler olabilir. Vajinal yolla veya karından yapılan ultrasonografi ile kolayca tanı konulur. Ultrasonografi, kistin tipinin iyi veya kötü huylu olup olmadığı hakkında bize bilgi verebilir. Daha ileri inceleme yöntemleri olan tomografi veya MR gibi görüntüleme yöntemlerine nadiren gerek duyulur.
Ayrıca kistin iyi huylu veya kötü huylu olup olmadığı hakkında ön bilgi verebilen tümör markerları dediğimiz kan yoluyla bakılan belirteçler vardır. Bu tümör belirteçlerinden yumurtalık kanserini en iyi gösteren Ca-125’tir. Ailede yumurtalık kanseri öyküsü olanlarda, menapoz sonrası gelişen kistlerde veya kanser şüphesi olan durumlarda Ca-125 değeri bize yol gösterebilir. Kistlerin kesin tanısı patoloji tarafından doku incelemesi ile konulur. Bunun için kapalı (laparoskopi) veya açık ameliyat ile kist alınarak patolojiye gönderilir.
Bazen fonksiyonel yumurtalık kistlerini tedavi etmek için doğum kontrol hapları verilebilir. Ancak bu haplar kistin tamamen geçirmez sadece yumurtlamayı durdurarak daha fazla büyümesini engeller. Doğum kontrol hapları, özellikle sigara içenler ve 35 yaşından büyüklere tavsiye edilmez.
Fonksiyonel kistlerin yanı sıra yine iyi huylu olan fakat ameliyat gerektiren bazı kistler vardır. Bunlar çikolata kisti (endometrioma) ve dermoid kistlerdir. Bu kistler ameliyat gerektirir ve laparoksopik (kapalı) yöntemle kolayca çıkarılabilir. Ancak bazı durumlarda yumurtalık torsiyonu (etrafında dönüp boğulması) ve kist rüptürü (kistin patlaması) yoğun karın ağrısı olabilir ve acil ameliyat gerekir.