Bu içeriğimizde sizlere hem epey enteresan ve acı dolu bir ömrü olan bir hekimden, hem de bu hekimin ismiyle isimlendirilmiş, etrafımızda de sık sık karşımıza çıkan bir ruhsal durumdan bahsedeceğiz: Semmelweis Refleksi.
Şanssız tabibimizin hayatına göz atmadan evvel gerisinde bıraktığı ruhsal fenomene göz atalım.
Semmelweis Refleksi, ortaya atılmış yeni bir iddiayı, bir bilgiyi yahut bir kanıyı, üzerine hiçbir araştırma yapmaksızın, bilgi sahibi olmaksızın yahut kâfi deneyimde olmaksızın reddetme durumu olarak biliniyor.
Yani bu durumu "bilinen şeylere körü körüne tutunma, asla vazgeçmeme" üzere nitelendirebiliriz.
Etrafımızda de tabuları olan birçok beşerle karşılaşmaktayız. Yeni şeyleri asla kabul etmeyen, bildiğinden hiç vazgeçmeyen ve o bahiste bilgisi olmasa dahi daima bir şeyleri reddeden beşerler...
Daha anlaşılır olması için tarihten bir örnek vermek gerekirse; Galileo "Dünya Güneş'in etrafında dönüyor" dediğinde mevzu hakkında hiçbir araştırma yapmaksızın ona inanmayarak, teorisini reddederek ve hatta daha da ileri giderek canına kasteden insanları gösterebiliriz.
Bu ruhsal durumun perde gerisinde epeyce çarpıcı bir öykünün olduğundan bahsetmiştik, artık çabucak ona geçelim.
Birinci iş olarak 1800'lere yanlışsız bir vakit seyahatine çıkıyoruz. O devirde tıp dünyası şimdi emekleme evresindeydi ve daha kimsenin ne mikroplardan, ne hijyenin kıymetinden, ne de bulaşıcı hastalıklardan pek haberi yoktu. Ameliyatlar bile çıplak ellerle, hijyensiz ortamlarda yapılıyordu.
Bir gün biri çıkıyor ve bu durumda bir yanlışlık olduğunu sezmeye başlıyor.
O kişi ise, tıpkı vakitte reflekse ismini veren kişi olan, 1800'lerde yaşamış, Ignaz Semmelweis isimli bir kadın-doğum hekimi. Semmelweis vazife yaptığı klinikte bayanların doğum sonrası mevt oranlarının epey yüksek olduğunu fark ediyor. Bu hususla ilgili araştırmalara başlıyor.
Semmelweis'ın çalıştığı yerde doğum yapılması için iki farklı klinik bulunuyor.
Klinikler ortasında bir ekip farklılıklar var. Birinci klinikte stajyer tabipler vazife alırken, ikinci klinikte ise stajyer ebeler misyon alıyor. Bunun yanı sıra çok da farklı bir istatistik var: Birinci klinikte doğum yapan bayanların lohusa humması nedeniyle mevt oranları %20'lere yakınken, ikinci klinikte bu oran sırf %3 civarlarında.
Birinci kliniğin bu makûs ünü o devir epey bilinen bir gerçekmiş.
O denli ki, birinci kliniğe kabul edilen gebe bayanlar Semmelweis'a gelip ağlaya ağlaya ikinci kliniğe kabul edilmek için yalvarıyorlarmış. Hatta kimi bayanlar birinci kliniğe alınmak yerine sokakta doğum yapıyor, o sırada hastaneye hakikat gitmekte olduklarını söyleyip böylelikle hastanenin sıhhat hizmetlerinden yararlanıyorlarmış. Sokakta doğum yapan bayanların vefat oranı da epey düşük olunca Semmelweis'ın başı yeterlice karışmış.
Bununla birlikte, birinci kliniğin makûs ünü yüzünden Semmelweis büyük meşakkatlerle karşı karşıya kalmış.
Semmelweis uzun mühlet araştırmalarına devam etmiş, lakin bir türlü asıl sorunu bulamıyormuş. Kliniklerdeki tüm ekipmanlar birebirmiş, bunun yanı sıra iki klinikte de büsbütün birebir yollar kullanıyormuş. Ortadaki tek farklılıksa, daha evvel de belirttiğimiz üzere, birinci klinikte stajyer hekimlerin, ikinci klinikte ise stajyer ebelerin çalışmasıymış.
Stajyer tabiplerin nerede yanlış yaptığı üzerine odaklanan Semmelweis çok farklı bir şey fark etmiş; stajyer hekimler ameliyatlara girmeden çabucak evvel anatomi dersinden çıkıyorlarmış.
Semmelweis, anatomi dersinde incelenen kadavralarla bayanların hastalanması ortasında bir bağ olup olmadığını düşünmeye başlamış.
O periyotlarda bir meslektaşının, lohusa humması nedeniyle ölmüş bir bayan üzerinde otopsi yaparken kazara kendi parmağını kesmesi ve akabinde misal belirtiler göstererek ölmesi Semmelweis'ın beyninde kıvılcımların çakmasını sağlamış. Kendisi, hayli küçük olan, gözle görülemeyecek kadar minik canlıların bu hastalığın bulaşmasına neden olduğunu düşünmüş.
Semmelweis bu sonucun doğruluğunu test etmek gayesiyle çabucak bir tedbir arayışına girdi.
Sonrasında da Fransız kimyacı Antoine-Germain Labarraque tarafından geliştirilen ve tekrar onun tarafından hekimlere açık yaraların dezenfeksiyonunu sağlamak gayesiyle kullanılması önerilen, antiseptik özellik taşıyan bir solüsyonu kullanmaya karar verdi.
Semmelweis, veba salgınını önlemek hedefiyle Paris'in her tarafının bu klorlu solüsyonla yıkandığını da duyunca, anatomi derslerinin akabinde tüm stajyer hekimlerden hem ders sonrası, hem de her doğum sonrası bu solüsyonu kullanmalarını istedi.
Bir müddet sonra durumun nasıl geliştiğine baktı, sonuçlar muhteşemdi!
Doğum yapan bayanların vefat oranı ikinci kliniğe nazaran bile epeyce düşük bir düzeye gelmiş, %1'e inmişti.
Semmelweis, bunun üzerine çabucak o husus üzerine derin araştırmalar yapmaya başladı. Enfeksiyonların belirtilerini, bulaşma yollarını ve nasıl önlenebileceklerini anlatan birçok yazı yayımladı. Yazılarında cerrahlara, her ameliyat öncesi ve sonrasında ellerini katiyen bu solüsyonla yıkamalarını ve hijyene dikkat etmelerini öneriyordu.
İşte Semmelweis Refleksi olarak da isimlendirilecek gelişmeler tam da o sırada gerçekleşti.
Semmelweis, çalışmalarının tıp dünyasında çığır açacağını ve tüm bilim etrafından büyük övgüler alacağını düşünürken hiç beklemediği bir reaksiyon dalgasıyla karşılaştı. Periyodun ileri gelen tıp insanları, Semmelweis ile dalga geçmeye başladı. Tüm bu ölümlerinin sebeplerinin kendileri oldukları ihtimali karşısında reaksiyonları çok sert oluyordu. Yalnızca kolay bir el yıkamanın pek kâfi olduğunu, solüsyon üzere saçma hijyen tekliflerine gereksinimleri olmadıklarını söylüyorlardı. Kadavralardan hastalık geçemeyeceğini ve tezlerin saçmalık, hadsizlik, abartı olduğunu belirtiyorlardı.
Akın akın gelen reaksiyonlar nedeniyle, çalışmaları üzerine hiçbir deney ve müşahede dahi yapılmadan şanssız hekim üniversite hastanesinden kovuldu.
Semmelweis'ın sıkıntısı bitmek bilmiyordu, gerçekten tabularını yıkamayan periyodun tıp insanları kendisinin peşini bırakmadı.
Meslektaşları değerli yayın organları ve tıp akademilerine Semmelweis’i şikayet ettiler. Üniversiteden atıldığı yetmezmiş üzere, meslekten de uzaklaştırıldı. Sonrasında depresyona giren Semmelweis, vakitle akıl sıhhatini da kaybetmeye başladı. Viyana sokaklarında dolaşıyor ve gördüğü bebek bekleyen çiftlere, doğum öncesinde hekimlere kesinlikle ellerini yıkamalarını söylemeleri gerektiğini belirtiyordu.
Tüm bu gelişmeler sonucunda 1865 yılında akıl hastanesine kapatıldı. Burada her gün şiddete maruz bırakıldı ve kapatılmasından sırf 2 hafta sonra, yediği dayaklar sırasında aldığı ölümcül bir darbe nedeniyle hayatını kaybetti.
Kısa süren sonra yapılan araştırmalar gösterdi ki, Semmelweis sahiden de haklıydı.
Louis Pasteur tarafından, mikroplar üzerinde yapılan ayrıntılı araştırmalar Semmelweis'ı haklı çıkarıyordu. Periyodun en ünlü hekimlerinden biri olan Joseph Lister da Semmelweis'ın vefatının akabinde, onun çalışmalarından habersiz olarak tıpkı bahiste, farklı bir tecrübe sonucunda birebir fikirleri yayımladı. Lister'ın tanınmış olması sonucunda reaksiyonlar pek sert olmadı, bilakis çalışmaları önemsendi ve tüm bunların sonucunda Lister tıp tarihine ismini altın harflerle yazdırırken, Semmelweis unutulmaya yüz tuttu.
İşte cehaletle, tabularla ve ön yargılarla savaşında trajik bir yenilgi alarak hem işinden, hem ününden, hem de hayatından olan bahtsız bilim insanı Ignaz Semmelweis'ın hayatı da bu türlü. Semmelweis'ın ismini alan ruhsal fenomen de tam olarak bunu, yeni bilgilerin cehalet ve ön yargılar sonucunda direkt olarak reddedilmesini ve aşağılanmasını bahis alan bir durum.
Ne diyelim, neresinden bakılırsa bakılsın, her detayıyla ibretlik olan bir ömür...