Kripto varlıklar için rapor yazan Merkez Bankası, 'asli bedeli yok ve bedeli çok oynak' açıklamasında bulundu. 'Kripto Varlıklar' isimli raporda avantajlar, dezavantajlar ve vatandaşların dikkatli olmalarına yönelik ikazlar yer alıyor.
Merkez Bankası tarafından hazırlanan raporda, teknik literatürde sıklıkla birbirleri yerine kullanılan dijital para ve sanal para kavramları açıklandıktan sonra, kripto varlıklar (Bitcoin, litecoin vb.) ve bunlar vasıtasıyla gerçekleştirilen finansal işlemlerin kurallara uygun halde yürütülmesi ve eksiksiz olarak kayıt altına alınmasını sağlayan dağıtık defter teknolojisi veya onun özelleşmiş bir türü blokzincir teknolojisine ilişkin bilgiler veriliyor.
Milliyet'ten Lider Yılmaz'ın haberine nazaran, kripto varlıkların başta ödeme sistemleri olmak üzere finansal hizmetler alanındaki uygulamalar üzerindeki mümkün tesirlerinin değerlendirildiği raporda, dünya merkez bankalarının bu hususta başlattıkları pilot araştırmalara dikkat çekiliyor.
“Kripto paraların bir asli pahası yoktur ve bedeli çok oynaktır” denilen raporda, dünyada 370’ten fazla kripto varlık borsası bulunduğu kaydedildi.
Bu alanda hizmet sağlayıcıların düzenlenmemesinin dolandırıcılık ve suistimallere yol açtığı, vatandaşların büyük maddi kayıplara yaşadığı tabir edildi. Dünya merkez bankalarının pilot araştırmalar yaptığı kripto varlık sistemlerine ait Türkiye’de de Hazine ve Maliye Bakanlığı koordinesinde çalışmalar yürütüldüğü, bunun sonucunda yasal düzenlemelerin ortaya çıkacağı bildirildi.
Fikir kimden çıktı?
TBMM Dijital Mecralar Komisyonu’na sunulan 'Mayıs 2021' tarihli Merkez Bankası raporunda; kripto varlıklar; dijital ortamda üretilen ve kullanılan, bilgisayar ağları üzerinde direkt eşler ortasında süreç gören, kıymeti çoklukla global olarak kullanıcıları tarafından arz ve talep istikrarı ile belirlenen, merkezi bir otorite yerine kriptografik tekniklerle yönetilen dijital varlıklar olarak nitelendirildi.
Yeni para yaratmak ve süreçlerini denetim etmek için merkezi bir otoriteden çok kriptografiyi kullanan bir para formu olarak birinci sefer 1998’de Wei Dai tarafından ‘cypherpunks’ posta listesinde yer alan bir fikir ile ortaya konan kripto paranın, birinci ve en çok bilinen örneğinin Bitcoin olduğu vurgulandı. Bitcoin’in ise 2009 yılında Satoshi Nakamoto takma isimli kişi yahut bireylerce yayımlanan “Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System” isimli makale sonrasında duyulduğu ve birkaç yıl içerisinde süratle yaygınlaştığı belirtildi.
'Değişim aracı olamaz'
Raporda, “Kripto paraların bir asli kıymeti yoktur ve bedeli çok oynaktır” tespiti yapılırken, bu nedenle hesap kıymet ünitesi yahut değişim aracı olarak kullanılmalarının mümkün olmadığı tabir edildi. Raporda şu tabirlere yer verildi:
“Ayrıca, günümüzdeki haliyle, süreçlerden yüksek fiyat alınması ve süreçlerde performans kaynaklı gecikmeler yaşanması üzere nedenlerle daha çok bir yatırım aracı olarak kullanılmaktadır.
Bu nedenlerle kripto paralar başta FSB (Financial Stability Board) olmak üzere düzenleyici finansal otoriteler tarafından kripto varlık (crypto-asset) olarak tanımlanmaktadır. Bitcoin sisteminde kullanıcılar ortasındaki süreçler rastgele bir merkezi otoritenin aracılığı olmaksızın direkt eşler (kullanıcılar) ortasında gerçekleşir. Güvenirlilik ve güvenlik kırılması hayli sıkıntı, açık kaynak kodlu şifreleme algoritmaları ile sağlanır.
Bitcoin altyapısında hudutlu bir emisyon hacmi (toplamda 21 milyon adet Bitcoin üretilebilecektir), bu emisyonda yer alan Bitcoin üretiminin vakte bağlı olması, her yeni Bitcoin üretimi için evvelce bilinmeyen özel bir matematiksel hesaplamanın yapılması üzere ihtiyaçlar bulunmaktadır.”
Sahibi var mı?
Raporda, Bitcoin ağının sahibinin olmadığı belirtilirken, “Bitcoin dünyadaki tüm Bitcoin kullanıcıları tarafından denetim edilir. Geliştiriciler yazılımı geliştirirken, tüm kullanıcılar hangi yazılımı ve sürümü kullandıklarını seçme konusunda özgür oldukları için Bitcoin protokolünde bir değişikliği zorlayamazlar. Birbirleriyle uyumlu kalmak için, tüm kullanıcıların birebir kurallara uygun yazılımı kullanması gerekir. Bitcoin, tüm kullanıcılar ortasında tam bir fikir birliği ile gerçek biçimde çalışabilir. Bu nedenle, tüm kullanıcılar ve geliştiriciler bu fikir birliğini korumak için güçlü bir motivasyona sahiptir” denildi.
Raporda, Bitcoin’in piyasaya sürülmesinden sonra, çok sayıda alternatif kripto varlığın (ör. Ether, Litecoin, Monero, XRP gibi) kendilerine has niteliklerle (ör. tam anonimlik, akıllı sözleşmeler) geliştirildiği lisana getirildi.
Yeni elektronik varlıkların bedelinde görülen büyük artışların medya ve halkın kripto varlıklara olan ilgisini artırdığı tespiti yapılan raporda, 5 Mayıs 2021 tarihli bilgilere nazaran toplam piyasa kıymeti yaklaşık 2.3 trilyon ABD doları olan 9 bin 600’den fazla kripto varlık bulunduğu kaydedildi. Raporda, kripto varlık piyasasının yüzde 45.6’sını Bitcoin, yüzde 16.8’ini ise Ethereum’un oluşturduğu bildirildi.
Hangi riskler var?
Kripto varlık savunucularının, Bitcoin üzere merkezi olmayan bir kripto varlığın, sansüre ve merkez bankasının para basarak yarattığı devalüasyona karşı dirençli olması nedeniyle merkezi bir prestiji paradan daha muteber olduğunu tez ettiği lisana getirilen raporda, gerçekte kripto varlıkların hem finansal istikrar hem de tüketiciler açısından değerli riskler doğurduğu ifade edildi.
Fiyat dalgalanmaları karşılığında kişinin varlığında azalma, geri döndürülemez kusurlu süreçler nedeniyle de mali kayba uğrama ihtimaline dikkat çekilen raporda, “Kripto varlıklarının alım, satım ve saklamasına aracılık eden, halihazirda global ölçekte toplam sayıları 370’den fazla olan kripto varlık borsalarının öteki tabirle sanal varlık hizmet sağlayıcıların düzenlenmemiş olması çeşitli dolandırcılık ve suistimallere yol açmakta” denildi.
Raporda, dünyanın önde gelen finans kuruluşları ve teknoloji şirketlerinin işbirliği içinde blockzincir teknolojisiyle sundukları finansal hizmetleri daha verimli ve aktif hale getirmek emeliyle çalışmalar yürüttüklerine işaret edilerek, şu tabirler kullanıldı:
"Bu kapsamda genç ve yenilikçi şirketlerden oluşan finansal teknolojiler (FinTek) dalında gerçekleştirilen araştırma projelerine yatırım yapılmakta yahut bu projelere şahsen iştirak sağlanmaktadır.
Başta dev teknoloji firmaları, milletlerarası bankalar, çok uluslu finansal hizmetler ve borsa şirketleri, ödeme sistemleri işleticileri, ödeme hizmeti sağlayıcıları, hizmet altyapısı sağlayıcıları olmak üzere finansal hizmetler alanındaki tüm paydaşların güç birliği yaparak oluşturdukları R39 ve Hyperledger10 vb. konsorsiyumlar çerçevesinde yürütülen ortak çalışma projeleri bu alandaki şimdiki örneklerdir.”
Raporda, dünyada önde gelen merkez bankalarının da finansal teknolojilerin kendi faaliyet alanlarında ne formda kullanılabileceğine dair araştırmalar yapmakta olduğuna vurgu yapılarak, başta Çin ve İsveç olmak üzere birtakım merkez bankalarının kavram kanıtlama yahut pilot çalışmalar yürüttüğüne dikkat çekildi.
Yasal düzenleme hazırlığı
Türkiye olarak kripto varlıklara ait yasa başta olmak üzere düzenlemelere yönelik dikkatli çalışmalar yürütüldüğü belirtilerek şu sözlere yer verildi:
“Merkez Bankamız da vazife ve sorumluluk alanı kapsamında dağıtık defter teknolojisi de dâhil olmak üzere finansal teknolojiler konusundaki gelişmeleri yakından takip etmekte ve memleketler arası çalışmalara katkı sağlamaktadır.
Kripto varlık alım satım platformları da dahil olmak üzere kripto varlıklara ait hizmetler ve süreçler ile genel konulara ait düzenlemelerin kıymetlendirilmesi çalışmalarına T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın uyumunda ilgili kurumların iştirakiyle devam edilmektedir. Kripto varlıklara ait genel düzenleme bu çalışmalar sonucunda ortaya çıkacaktır.”