Özgül bir nesne ya da duruma karşı duyulan mantıksız/aşırı korku haline
“ Özgül Fobi “denmektedir.
Fobik bir uyaranla karşılaşıldığında;
kalp çarpıntısı, nefes darlığı, terleme, titreme, baş dönmesi gibi
bedensel belirtiler ortaya çıkabilir.
Ortamdan hemen ayrılma isteği ve eylemi söz konusu olabilir
veya sıkıntıyla bu duruma katlanabilir.
Kişiler, fobik uyaranın olabileceği ortamdan uzak kalarak
günlük hayatını sekteye uğratabilir.
Örneğin; yükseklik korkusu olan bir kişi,
apartmanın üst katlarında oturmayı reddedebilir,
Köpek/kedi gibi hayvan fobisi olan kişi, gittiği yerleri kısıtlamak zorunda kalabilir,
Kan/ enjeksiyon fobisi olan kişi ise, hastaneye gitmeyi ve tedaviyi reddederek sağlık sorunlarının artışına yol açabilir.
Kişiler uyaranla karşılaştıklarında yaşadığı korkunun aşırı ve mantıksız olduğunu
bilseler de bu eylemlerden kendilerini alıkoyamazlar.
SEBEPLERİ
Özgül fobinin sebeplerine dair birçok görüş bulunmaktadır, bunlardan ilki
Geçmiş deneyimlerdir;
Örneğin; bir köpek saldırısına maruz kaldıysanız veya böyle bir saldırıya şahit olduysanız köpeklere dair fobi geliştirmeniz söz konusu olabilir.
Fakat;
her fobinin oluşumunun altında bir deneyim olmak zorunda olmadığı gibi,
her deneyim de fobi oluşumuna sebep olmamaktadır.
Bir diğer görüş ise genetiktir,
Aile (model alınan kişiler) bireylerinin,
korku duyduğu bir nesneye çocuğun da korku geliştirmesi beklendiktir.
Örneğin iğne gördüğünde fobik tepkiler gösteren bir ebeveyn,
çocuğun gözlem yoluyla fobi geliştirmesine yol açabilir.
Daha geçmişe giderek fobilerin atalarımızdan miras kalan yanlarına da değinebiliriz,
Özellikle ilkel yaşamda; yükseklik, yılan, su, şimşek gibi durumlar
korkutucu bir hal aldığı için genetik aktarım yoluyla,
daha doğmadan fobi olarak kodlanmış olabilmektedir.
Diğer yaklaşımlarda da fobilerle ilişkilendirmeler söz konusudur;
Örneğin hayatında sürekli ve fazla sorumluluk alan kişilerde yükseklik korkusu görülebilmesinin mümkün olduğu
veya
çocukluğunda boğulma tehlikesi yaşamış bir annenin çocuğunda
suya karşı bir fobi olabileceğine değinilmiştir.
Fobiler sadece fiziki olarak karşı karşıya kalındığında değil,
fobi geliştirilen nesne veya duruma ait bir görsel görüldüğünde belirtilerini gösterebilir,
Yılan fobisi olan kişi,
yılan resmi gördüğünde belirtiler yaşayabilir
ve
resme bakma davranışını reddebilir,
ya da
yükseklik korkusu olan kişi, televizyonda yamaç paraşütü yapan birini
gördüğünde belirtileri yaşayabilir
ve
kaçınmak için kanalı değiştirebilir.
SIK GÖRÜLEN ÖZGÜL FOBİLER
En sık görülen fobilere baktığımızda;
Hayvan Fobisi
En sık görülen özgül fobi türüdür.
En çok korkulan hayvanların başında kedi, köpek, böcek gibi hayvanlar gelir.
Hayvan tipi fobi genellikle çocukta başlamaktadır.
Böcek fobiniz var ise ve odanızda böcek olduğunu gördüyseniz,
hemen odadan uzaklaşırsınız ve böceğin odada olmadığından emin olana dek
odaya girmeyi ve odayı kullanmayı reddedebilirsiniz.
Yükseklik Fobisi
En yaygın görülen ikinci özgül fobi türüdür.
Bir banın yüksek katında veya çatısında
bulunmaktan kaçınma ve aşağı bakamama,
pencereye yakın oturamama gibi davranışlar görülebilir.
Doğal Çevre Tipi Fobi
Genellikle çocuklukta başlayan bu fobi;
şimşek, fırtına ya da su gibi doğal çevrenin korku uyaranı olduğu durumlardır.
Araba Kullanma Fobisi
Bu fobiye sahip olan kişiler, kendisi ya da başka araçlardaki kişiler sebebiyle,
bir yere çarpacağı ve ya kaza yapacağı düşüncesine sahiptirler.
Bu nedenle arabası olduğu halde kullanamaz hale gelebilirler.
Kan-enjeksiyon fobisi
Kan görme/ kan verme, iğne yaptırma, diş çektirme gibi tıbbi durumlarla karşılaşınca
bayılacak gibi olma, kalp çarpıntısı ve bulantı,
tansiyonda yükselme, soluklaşma gibi belirtiler yaşanabilir.
Bayılmalar da görülebilmektir.
Uçak fobisi
Korkunun kaynağı; uçağın kendisinden ziyade,
istediği anda uçaktan çıkamama korkusudur.
Kişiler, uçağın düşeceğine dair bir korku yaşarlar ve
uzun süreli araç yolcuklarına istemedikleri halde
kendilerini mecbur bırakırlar.
Klostrofobi
Kapalı ve basık yerler karşı yoğun korku duyma halidir.
Korkulan durumlar; asansör, otobüs, tüneller, altgeçitler,
MR cihazı,
kapısı kapalı veya kilitli olan odalar, kişilerde fobik belirtilere sebep olabilir.
Bu tip yerlere maruz kalındığında sıkışıp kalmaktan, istediklerinde çıkamamaktan, nefes alamamaktan/ boğulmaktan korku duyarlar.
Özgül Fobilerin tedavisi mümkündür.
Eğer, siz de bu davranışlara sahip olduğunuzu düşün