Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, Türkiye'nin 95 milyar dolarlık döviz rezervinin olduğunu söz ederken kimi ekonomistlerden buna itirazlar geldi. Pekala başka ülkelerin merkez bankalarındaki brüt rezervleri ne kadar? Ve rezerv yüksekliği bir iktisadın güçlü olduğunu gösterir mi?
Euronews'de yer alan habere nazaran, Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) Aralık 2020 datalarına nazaran, Türkiye'nin resmi brüt rezervlerinin toplamı 93 milyar dolar. Şubat 2020'de, Türkiye'nin 107,7 milyar dolar olan brüt rezervi vardı. Yani yaklaşık bir yılda yüzde 13,6'lık bir kayıp yaşandı.
Bununla birlikte Covid-19 salgını ile birçok ülkede tıpkı kayıpların yaşandığına şahit oluyoruz.
Merkez Bankasına nazaran milletlerarası rezerv kavramı "para otoritelerinin kullanımına açık ve denetim edebildiği altın ve yabancı para karşılığı olan varlıklar" halinde tanımlanıyor. Bu tarifin bir benzerini IMF'nin "uluslararası rezerv kılavuzunda" da görmek mümkün. Ülkenin sahip olduğu varlıklar, borçlarını ve yükümlülüklerini karşılayabileceğine dair bir garanti olarak kabul ediliyor.
Pekala öbür ülkelerde brüt rezerv ölçüleri ne kadar?
Brüt rezerv, net rezerv farkı nedir?
Brüt rezerv bir ülkenin depoladığı toplam varlığı gösterirken, bunlar içerisinde kısa vadede çıkış yapacağı düşünülen para ölçüsü hesaba katılmıyor.
Net rezerv ise toplam ölçü üzerinden kısa vadeli yükümlülükler ve borçların düşülmesi sonrasında elde kalan döviz ve altınların tamamı olark tanımlanıyor. Lakin net rezerv belirlenirken hangi yükümlülüklerin hesaba katılıp katılmayacağı konusunda genel kabul gören bir tarif bulunmadığından, Merkez Bankası "rezerv yeterliliği" göstergesinin brüt rezerv üzerinden tanımlandığını açıklıyor.
Yalçın Karatepe üzere kimi ekonomistler ise bu ifadeyi eleştiriyor.
Türkiye'de kimi ekonomistler nazaran net rezerv: Eksi 45 milyar dolar
Cumhurbaşkanı Erdoğan, döviz rezervine ait "Göreve geldiğimizde 27,5 milyar dolar döviz rezervi vardı Merkez Bankası'nın. Artık 95 milyar dolar döviz rezervimiz var. Döviz süreçlerinin tamamı piyasa kuralları çerçevesindedir ve hukuka uygundur." dedi.
Ekonomist Yalçın Karatepe, kelam konusu ölçünün brüt rezervler olduğunu belirterek "Net rezervler ne kadar? Ona baktığımızda şu an eksi 45 milyar dolar civarında" dedi.
Karatepe, brüt rezervler içinde swap ile bankacılık süreçlerinden gelen karşılıklı paraların bulunduğunu belirtti.
Ekonomist Mustafa Sönmez'e nazaran de Merkez Bankası'nın döviz rezervleri eksi 45 milyar dolar civarında.
Yüksek rezerv güçlü iktisat manasına mı geliyor?
Başka yandan memleketler arası rezerv, bir ülkenin sahip olduğu mali gücün tek göstergesi olarak kabul edilmiyor. Grafikte de görülebildiği üzere birtakım ülkelerin rezervinin yüksek olması genelde güçlü bir iktisada işaret ederken, rezervin zayıf olduğu durumda ülkenin güçsüz bir iktisadı olduğu manasına gelmiyor.
Çin, Japonya, İsviçre, Rusya ve Suudi Arabistan üzere ülkeler rezervlerini yüksek tutma siyasetini yürüterek, bunu milletlerarası yükümlülüklerine karşı bir garanti olarak gösteriyor.
Memleketler arası döviz rezervleri dolar, euro, yen ve sterlin üzerinden hesaplandığı için bu para ünitelerinden birini kullanan Almanya, Fransa, Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri üzere ülkelerinse rezervlerini yüksek tutmaya çalışmadıkları görülebiliyor.