Anadolu Öğretmen Liselerinin Kuruluşu ve Gelişimi

Anadolu Öğretmen Liselerinin Kuruluşu ve Gelişimi öğretmen liseleri tarihçesi öğretmen liselerinin tarihçesi okullarının liseleri tarihi okulları Anadolu Öğretmen Liselerinin Kuruluşu ve Gelişimi DrYücel GELİŞLİ(*) ANTRE Devletler yirminci yüzyılda kalkınmanın temel gücünü, yetişmiş insan gücünün oluşturduğunun bilincine varmışlar; eğitimi vatandaşlarına verilen en öncelikli hizmet alanlarından birisi olarak ilân etmişlerdir Ülkemizde de Yedinci Beş Yıllık Yeniden Yapılanma Plânında eğitim, en öncelikli bölge ilân edilmiş ve iyi yetişmiş insan gücünün önemi belirtilmiştir(1) Eğitimin niteliğinin artması; okullardaki öğretimin niteliğine ve öğretmenlerin alanlarında iyi yetiştirilmesine bağlıdır Osmanlı Devleti’nden günümüze dek olan dönemde öğretmen yetiştirmede fazla zengin tecrübeler yaşanmıştır Çünkü Türkiye örgün eğitim tarihi her tarafında kendi eğitim kurumlarını kuran ve bunlara kendisi hoca yetiştiren bir ülkedir(2) Bu tecrübelerden yararlanan Cumhuriyet hükûmetleri millî ve çağdaş bir eğitim sistemini kurma çalışmaları kapsamında öğretmen yetiştirme sorununu da ele almışlar ve bu konuda başarılı uygulamalar gerçekleştirmişlerdir (3) Öğretmen yetiştirme uygulamalarına; İlköğretmen Okulları,Köy Enstitüleri,Eğitim Enstitüleri, Yüksek Öğretmen Okulları ve Eğitim Fakülteleri misal gösterilebilir Anadolu Hoca Liselerinin başlangıcı sayılabilecek olan İlköğretmen Okulları, 1973 yılına değin İlkokullara hoca yetiştirme görevini sürdürmüştür 1973 yılında çıkarılan 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu, eğitim sistemini her yerde düzenlemiştir Kanunun 43 maddesinde; öğretmenliğin, devletin eğitim, öğretim ve bununla ilgili yönetim görevlerini üzerine bölge özel bir uzmanlık alanı olduğu belirtilmiştir Ayrıca öğretmenlerin bu görevlerininMillî Eğitimin genel amaçlarına ve temel ilkelerine uygun bir şekilde yerine getirmekle mesul oldukları ve bu nitelikleri kazanmak için yüksek öğrenim görmeleri gerektiği hükme bağlanmıştır (4) İlkokullara derslik öğretmeni yetiştiren İlköğretmen Okullarının, bir kısmı Millî Eğitim Temel Kanunun uygulanmaya başlamasıyla, 1974 yılından itibaren iki takvim eğitim enstitülerine dönüştürülmüş, iki takvim eğitim enstitülerinin sayıları, 1976 yılında 50’yi bulmuştur(5) Öğretmen yetiştirme fonksiyonunu kaybeden İlköğretmen Okullarından bazılarıda, hoca yetiştiren yükseköğretim kurumlarına öğrenci düzenlemek, öğretmenlik mesleğini sevdirmek nedeniyle Öğretmen Liselerine dönüştürülmüştür Öğretmen Liseleri, 1989 yılına kadar, ortaöğretim kurumu olarak eğitim ve öğretim faaliyetini sürdürmüştür Oysa bu okullar kendilerine yüklenen görevleri bakanlığın ilgisizliğinden dolayı yerine getirememişlerdir ANADOLU ÖĞRETMEN LİSELERİNİN KURULUŞU Altıncı Beş Yıllık Yeniden Yapılanma Plânı hedefleri aralarında yer alan“Öğretmen liseleri amaçları doğrultusunda geliştirilecektir ilkesi ve Öğretmen Yetiştirme ve Danışma Kurulları kararları doğrultusunda “Anadolu Hoca Liselerinin çağın eğitimöğretim kurumları hâline getirilmesi için bu okulların fizikî imkânlarının ve programlarının geliştirilerek hoca yetiştiren yüksek öğretim kurumlarına kaynaklık etmesi benimsenmiştir(6) Yüksek Öğretim Kurumu ile Millî Eğitim Bakanlığı arasında varılan anlaşmayla öğretmen yetiştiren kurumlara öğrenci seçmede başlıca kaynak elde etmek ve hoca liselerini iyileştirmek nedeniyle 19891990 öğretim yılından itibaren Anadolu Öğretmen Lisesi uygulamasına geçilmiştir(7) Eğitim Fakültelerine öğrenci sıralamak amacıyla kurulan Anadolu Hoca Liseleri,Köy Enstitüleri ve İlköğretmen Okullarının devamı olan Öğretmen Liselerinin binalarında öğretime başlanmıştır ANADOLU ÖĞRETMEN LİSELERİ UYGULAMASI Hoca Liselerini iyileştirme çabaları sonucu 19891990 öğretim yılında açılmaya başlayan Anadolu Hoca Liselerinin; 12121990 tarih ve 20723 sayılı Resmî Gazete’de yönetmelikleri yayımlanmıştır Okulun hedef, kuruluş ve görevleri yönetmeliğinin 5 maddesinde belirtilmiştir Yönetmeliğe tarafından; Madde 5 Anadolu Öğretmen Liseleri, millî eğitimin genel niyet ve temel ilkelerine uygun olarak; a Öğretmen yetiştiren yüksek öğretim kurumlarına öğrenci planlamak, b Öğrencilerine öğretmenlik ruhu telkin etmek ve öğretmenlik mesleğini sevdirmek, c Öğretmenlik mesleğinin gerektirdiği davranışları kazandırmak, d Tüm öğrencilere orta öğretim düzeyinde karşılıklı bir genel kültür tahsis etmek, e Ülke kalkınmasına maddî ve manevî katkıda bulunma şuurunu ve gücünü kazandırmak, amacıyla ortaokul üzerine bir sene hazırlık almak üzere toplam dört sene olağan öğretim süreli, tanıdık olmayan dil eğitimi ağırlıklı, öğretmenlik mesleğine alaka, arzu ve aşinalık kazandırıcı derslere yer veren, paralı, parasız yatılı ve gündüzlü eğitim ve öğretim yapan orta öğretim kurumlarıdır Anadolu Öğretmen Liselerine; öncelikle hoca yetiştiren yüksek öğretim kurumlarına öğrenci düzenlemek, öğrencilere öğretmenlik ruhu aşılamak, öğretmenlik mesleğinin gerektirdiği davranışları kazandırmak, bütün öğrencilere orta öğretim düzeyinde iki taraflı bir genel kültür verme görevi yüklenmiştir (8) Anadolu Hoca Liseleri, ayrıca genel lise programı uygulamakta hem de eğitim fakültelerine hazırlık özelliğinde öğretim faaliyetinde bulunmaktadır Bu yapılanma çerçevesinde Anadolu Öğretmen Liselerinin programlarında yönetmeliğin 6 Maddesi ile düzenleme yapılmıştır Bu maddeye göre “Bu okullarda, bilhassa öğretmen yetiştiren yüksek öğretim kurumlarının ilgili bölümlerine öğrenci hazırlayan programlar uygulanması esastır hükmü getirilmiştir Yönetmeliğin 7 ve 8 maddeleri de okulda uygulanacak programları düzenlemiştir Madde 7“Programlar; a)Müşterek Dersler, b)Öğretmenlik mesleğine alaka ve sevgi uyandıran dersler, c)Öğretmen yetiştiren yüksek öğretim kurumlarının ilgili bölümlerine yönlendirici dersler, d)Öğrencilerin, alaka, istidat ve yeteneklerine cevap veren derslerden meydana kazanç Madde 8 “Lise 2 ve 3 sınıflar, sınıf ve alan öğretmeni yetiştiren yüksek öğretim kurumlarının programlarına kadar bölümlere ayrılır(9) Bu düzenleme ile ayrıca öğretmenlik mesleğine ayrıca de genel liselerin programına paralellik oluşturmuştur Anadolu Öğretmen Liselerinde; öğretmenlik mesleğine alaka ve sevgi uyandıran dersler iki bölümden oluşmaktadır; 1 Gerekli dersler; Eğitime Giriş, Eğitim Psikolojisi, Öğretim Prensip ve Yöntemleri 2 Gerekli seçmeli dersler; Eğitim Tarihi, Insanlar Eğitimi ve Toplum Kalkınması, Araştırma Teknikleri, Grupla Egzersiz Teknikleri, Eğitim Yönetimi,Çocuk Edebiyatı, Ölçme ve Değerleme,Eğitim Sosyolojisi Bu grup dersler pedagojik formasyona hazırlayıcı nitelikte derslerden oluşturulmuştur Yönetmelikteki amacında belirtildiği gibi Anadolu Hoca Liseleri, öğretmen yetiştiren yüksek öğretim kurumlarına öğrenci hazırlayan orta öğretim kurumlarıdır Anadolu Hoca Liseleri amacını gerçekleştirecek şekilde; 1 sene hazırlık ve 3 yıl genel lise programı almak üzere 4 yıllık öğretim programı uygulamaktadır Anadolu Hoca Liseleri öğrencilerini; ilköğretimi galibiyet ile tüketen öğrenciler arasından, Millî Eğitim Bakanlığı göre yapılan merkezî bir sınavla seçmektedir Ilk Olarak Anadolu Hoca Liselerini tercih eden öğrencilerin bu okulları seçim etme sebepleri okulun, Anadolu Liseleri statüsünde olması iken öğrencilere bilinen imkânlardan nedeniyle bu okulları seçim eden öğrencilerin sayısında her yıl artışlar gözlenmektedir Anadolu Öğretmen Liselerine 1991 yılında başvuran öğrenci sayısı 31350 iken, 1994 yılında bu sayı % 225 artışla 70662’ye 1997 yılında 114274 öğrenciye ulaşmıştır (10) 19891990 öğretim yılında 10 okulla Anadolu Hoca Lisesi uygulaması başlamıştır 19951996 yılında Anadolu Öğretmen Lisesi sayısı 74’e, 19971998 öğretim yılında 78’e, 1998 yılında 3 tane daha Anadolu Öğretmen Lisesi gevşemiş, böylece 19981999 öğretim yılında sayıları 81’e yükselmiştir (11)