Yeni doğmuş bir bebek, henüz kendisinin ve hayatının farkında değildir, lakin derhal ilk günlerden itibaren içgüdüsel olarak bebek kendini geliştirmeye hazırdır Birincil yıllardaki annebabaçocuk arasındaki ilişki, çocuğun kendine layık vermesi konusunda etkilidir Anne baba çocuğa takviye olur, yardım eder ve her gelişim aşamasına özen gösterirse çocuğun özgüven gelişimine muavin olurlar Sevgi doymuş yetiştirilen bir çocukla, bir takım nedenlerden dolayı daha az sevgi ve ilgi görebilen bir çocuğun kendine layık verme gelişimi farklıdır
Çocuk, takriben bir yaşından itibaren bir kişi olduğunu keşfeder Kendini tanımaya başlar ve ayrıca kendine ayrıca çevresine güven duymayı öğrenir Ilk yıllarda çocuk, kendi benliğinin farkına varır Bu farkındalık, ‘nasıl görünüyorum ’la başlar yavaş yavaş vücudunu tanır ve neler yapabileceğini öğrenir Kendini başkalarından ayırmayı öğrenir Kızerkek ayırımını, çocukerişkin ayırımını ve ahali arasında daha çoğu şeyin ayırımını öğrenir Farkındalık, bu şekilde ‘nasıl görünüyorum? ’dan ‘neler yapabilirim? ’ ve ‘neler* yapabiliyorum? ’ sorularıyla gelişir Bu evre, okul öncesi döneme eşit kazanç ve çocuğun farkındalığı kendi yaşadıklarıyla gelişir yavaş yavaş hisleri ve fikirleri ortaya çıkar, içsel farkındalığa yönelir Artık ‘nasıl görünüyorum? ’ ve ‘neler yapabiliyorum? ’ sorularından fazla ‘nasıl hissediyorum? ’ sorusuna yanıt arar
Çocuğun yaşı ilerledikçe, çevrenin kendisini nasıl değerlendirdiği de, benliğinin oluşumunda rol oynar Çocuk, çevresindekilerin kendini yargıladığını görür ve bunun kendi yaşanmışlığıyla ve fikirleriyle benzer olmadığını fark eder Çevrenin bu yargıları, çocuğun kendi benliğinin oluşumunu fazla etkiler Bu etkinin derecesi çocuğun karakterine de bağlıdır; kimi çocuk çevresindeki tepkilere ve değerlendirmelere aleyhinde daha hassas olur ve umursar, kimi çocuk da daha az umursar bununla beraber çevrenin tepkisinin derecesi de çocuğun karakterine bağlıdır İçedönük, çekingen bir çocuk, dışadönük bir çocuğa kadar daha az tepkiler ve değerlendirmeler alır Bu durumda, içedönük olan çocuk daha az tepki aldığı için, kendini açıklama etme konusunda fazla artı desteklenmemiş olur, o vakit da istem dışı olarak çocuktaki farkındalık ve kendi benliği olumsuz yönde gelişebilir
Bu dönemde, çocuk çevresindekilerin beklentilerine göre de davranabilir Arkadaşlığın önemi ve çocuğun bir grup içinde (dost grubu) yer alması artar Çocuk bu durumda çevresinden (arkadaşlarından) aldığı değerlendirmelere kadar davranır Bu, çocuk için şaşırtıcı olabilir, çünkü arkadaşları göre kabul görebilen bir davranış, anne baba kadar kabul edilmeyebilir Bazı anne babalar, çocuklarının çekingen olmasını kabul ederler, ama benzer çocuk diğer yetişkinlerden daha atılgan olması gerektiği tepkisini alabilir İşte, çevresinden aldığı bu bambaşka tepkiler arasında çocuk kendi benliğini ve farkındalığını oluşturmaya çalışır
Özgüven nasıl desteklenir?
•*Kendini değerli görmesi:
Çocuğun özgüveninin iyi gelişmesi için öncelikle kendini iyi hissetmesi ve kendiyle barışık olması gerekir Çocuğa değer vererek ve çocuğun gelişimine yardım olarak, çocukların kendilerini iyi kavrama konusunda ailelerin büyük katkısı vardır
•*Beklentilerin yaşına ve seviyesine yerinde olması:
Ailelerin beklentilerinin, çocuğun gelişim düzeyine yerinde olması fazla önemlidir Eğer beklenti düşükse veya hiç yoksa çocuk kendini geliştirmesi için desteklenmemiş olur Çocuk ‘nasıl olsa ailem bana beklentilerini yerine getiremeyeceğim için güvenmiyor ’ diye düşünür ve kendini hafife dargın hisseder
Çocuğun kendisinin bir şeyler yapması çok önemlidir Çocuk kendi başına bir şeyler yaptıkça ve anne babadan ona güvendikleri hissini aldıkça, o zaman çocuk da kendine güvenmeye başlar bununla birlikte, anne babaların yüksek beklentileri, çocuğun öğrenme hevesini ve motivasyonunu düşürür ve bu da çocuğun kendine güvenmemesini sağlar
•*Rahatlık ve güven duyması:
Yetiştiği ortamın tehlikesiz olması, koşulsuz sevgi ortamı olması, düzenli ve bariz sınırları olan bir ortamın olması, yerinde düzeltmelerin, yönlendirmenin ve desteğin verildiği bir ortamın olması (burada ödüllendirme kullanılabilir), hislerinin tanındığı ve kabul görüldüğü bir ortamın olması, birey olduğunu bildiği ve özel ihtiyaçlarının karşılanacağı ve karşılayabileceği bir ortamın olması, çocuğun özgüveninin gelişmesi için önemlidir
•*Davranışlarla örnek olunması:
Anne baba olarak çocuğa örnek olmak gereklidir Özgüveni bütün bir anne baba, bunu çocuğa yansıtır Bu, özgüveni daha eksik olan anne babanın çocuğuna asistan olamayacağı anlamına gelmez, fakat böyle anne babaların özgüvenlerini yansıtmaları için hangi konularda kendilerinden eminlerse o konuları öne çıkarmaları gerekir Anne babaların hataları olsa bile bunu çocuğa itiraf etmekten çekinmemeleri gerekir Özgüven, aynı zamanda yetkisiz yönleriyle baş edebilme ve bir şeyleri yapamayacağını söyleyebilme cesaretinin olması anlamına da kazanç
Çocuğa artı yakınlaşmak özgüveni için fazla önemlidir Eğer anne babalar çocuklarına güvenirlerse çocuk da kendine güvenir ve öğrenmeye daha cesaretli olur Diğer çocuklarla kıyaslamamak bu durumda kayda değer rol oynar Her çocuğu kendi çerçevesinde ve kendi imkanları dahilinde ölçmek gerekmektedir Çocuğun kendini bir kişi olarak görmesi için ona imkan verilmelidir
•*Tercih yapmaları için fırsatlar verilmesi:
Anne babalar çocuklarına seçim yapmaları için fırsat vermelidirler Onların, (ufak) hedefler belirlemelerine ve onlara ulaşmalarına tezgâhtar olmalı, kendi seçimlerini yaşamalarına izin vermelidirler Eğer çocuğun kendisi, gerçekçi olmayan bir kasıt koymuşsa, anne baba olarak bunun hayali olduğunu açıklamak (ve göstermek) gerekir Bunu benimsemek, çocuk için zor olsa da, gerçekte yapamayacağı bir şeyi görüp kabul etmesi gerekir
•*Sorumluluk verilmesi:
Çocuklara kendi başlarına bir şeyler yapmaları ve keşfetmeleri için imkân saptamak gerekir Bu durumda yanlış yaptıkları zaman bunları fark etmeleri ve sorumluluk almaları önemlidir Gereken yerlerde yönlendirme yapmakta avantaj vardır Özellikle çocuk için baskı olan görevlerde, anne babanın yardımı ve yönlendirmesi çocuğa iyi gelecektir Egemen ve sorumlu olması, gelişerek oluşan bir durum olduğu için yönlendirme gerçekleştirmek gerekir Bunu gerçekleştirmek için çocuk başlangıçta yönlendirilir, bir takım şeylerin nasıl ele alınacağı öğretilir, başaramadıkları yerde bunun açıklaması yapılır ve ağır ağır destek azalır
Anne babalar çocuklarının özgüveni konusunda belirleyici midir?
Anne babaların tabii ancak çocuklarının özgüveni konusunda etkileri var, ancak başka faktörler de özgüvenlerini geliştirme konusunda etkilidir Çocuğun kendi doğası, kapasitesi, başkaları kadar aldığı tepkiler, değerlendirmeler, yardım ve çocuğa sağlanan olanaklar da çok kayda değer Yani anne babalar çocuklarının özgüveninin oluşumu konusunda etkili ama belirleyici değil
Özel ATEŞ Anaokulu
Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Servisi
Çocuk, takriben bir yaşından itibaren bir kişi olduğunu keşfeder Kendini tanımaya başlar ve ayrıca kendine ayrıca çevresine güven duymayı öğrenir Ilk yıllarda çocuk, kendi benliğinin farkına varır Bu farkındalık, ‘nasıl görünüyorum ’la başlar yavaş yavaş vücudunu tanır ve neler yapabileceğini öğrenir Kendini başkalarından ayırmayı öğrenir Kızerkek ayırımını, çocukerişkin ayırımını ve ahali arasında daha çoğu şeyin ayırımını öğrenir Farkındalık, bu şekilde ‘nasıl görünüyorum? ’dan ‘neler yapabilirim? ’ ve ‘neler* yapabiliyorum? ’ sorularıyla gelişir Bu evre, okul öncesi döneme eşit kazanç ve çocuğun farkındalığı kendi yaşadıklarıyla gelişir yavaş yavaş hisleri ve fikirleri ortaya çıkar, içsel farkındalığa yönelir Artık ‘nasıl görünüyorum? ’ ve ‘neler yapabiliyorum? ’ sorularından fazla ‘nasıl hissediyorum? ’ sorusuna yanıt arar
Çocuğun yaşı ilerledikçe, çevrenin kendisini nasıl değerlendirdiği de, benliğinin oluşumunda rol oynar Çocuk, çevresindekilerin kendini yargıladığını görür ve bunun kendi yaşanmışlığıyla ve fikirleriyle benzer olmadığını fark eder Çevrenin bu yargıları, çocuğun kendi benliğinin oluşumunu fazla etkiler Bu etkinin derecesi çocuğun karakterine de bağlıdır; kimi çocuk çevresindeki tepkilere ve değerlendirmelere aleyhinde daha hassas olur ve umursar, kimi çocuk da daha az umursar bununla beraber çevrenin tepkisinin derecesi de çocuğun karakterine bağlıdır İçedönük, çekingen bir çocuk, dışadönük bir çocuğa kadar daha az tepkiler ve değerlendirmeler alır Bu durumda, içedönük olan çocuk daha az tepki aldığı için, kendini açıklama etme konusunda fazla artı desteklenmemiş olur, o vakit da istem dışı olarak çocuktaki farkındalık ve kendi benliği olumsuz yönde gelişebilir
Bu dönemde, çocuk çevresindekilerin beklentilerine göre de davranabilir Arkadaşlığın önemi ve çocuğun bir grup içinde (dost grubu) yer alması artar Çocuk bu durumda çevresinden (arkadaşlarından) aldığı değerlendirmelere kadar davranır Bu, çocuk için şaşırtıcı olabilir, çünkü arkadaşları göre kabul görebilen bir davranış, anne baba kadar kabul edilmeyebilir Bazı anne babalar, çocuklarının çekingen olmasını kabul ederler, ama benzer çocuk diğer yetişkinlerden daha atılgan olması gerektiği tepkisini alabilir İşte, çevresinden aldığı bu bambaşka tepkiler arasında çocuk kendi benliğini ve farkındalığını oluşturmaya çalışır
Özgüven nasıl desteklenir?
•*Kendini değerli görmesi:
Çocuğun özgüveninin iyi gelişmesi için öncelikle kendini iyi hissetmesi ve kendiyle barışık olması gerekir Çocuğa değer vererek ve çocuğun gelişimine yardım olarak, çocukların kendilerini iyi kavrama konusunda ailelerin büyük katkısı vardır
•*Beklentilerin yaşına ve seviyesine yerinde olması:
Ailelerin beklentilerinin, çocuğun gelişim düzeyine yerinde olması fazla önemlidir Eğer beklenti düşükse veya hiç yoksa çocuk kendini geliştirmesi için desteklenmemiş olur Çocuk ‘nasıl olsa ailem bana beklentilerini yerine getiremeyeceğim için güvenmiyor ’ diye düşünür ve kendini hafife dargın hisseder
Çocuğun kendisinin bir şeyler yapması çok önemlidir Çocuk kendi başına bir şeyler yaptıkça ve anne babadan ona güvendikleri hissini aldıkça, o zaman çocuk da kendine güvenmeye başlar bununla birlikte, anne babaların yüksek beklentileri, çocuğun öğrenme hevesini ve motivasyonunu düşürür ve bu da çocuğun kendine güvenmemesini sağlar
•*Rahatlık ve güven duyması:
Yetiştiği ortamın tehlikesiz olması, koşulsuz sevgi ortamı olması, düzenli ve bariz sınırları olan bir ortamın olması, yerinde düzeltmelerin, yönlendirmenin ve desteğin verildiği bir ortamın olması (burada ödüllendirme kullanılabilir), hislerinin tanındığı ve kabul görüldüğü bir ortamın olması, birey olduğunu bildiği ve özel ihtiyaçlarının karşılanacağı ve karşılayabileceği bir ortamın olması, çocuğun özgüveninin gelişmesi için önemlidir
•*Davranışlarla örnek olunması:
Anne baba olarak çocuğa örnek olmak gereklidir Özgüveni bütün bir anne baba, bunu çocuğa yansıtır Bu, özgüveni daha eksik olan anne babanın çocuğuna asistan olamayacağı anlamına gelmez, fakat böyle anne babaların özgüvenlerini yansıtmaları için hangi konularda kendilerinden eminlerse o konuları öne çıkarmaları gerekir Anne babaların hataları olsa bile bunu çocuğa itiraf etmekten çekinmemeleri gerekir Özgüven, aynı zamanda yetkisiz yönleriyle baş edebilme ve bir şeyleri yapamayacağını söyleyebilme cesaretinin olması anlamına da kazanç
Çocuğa artı yakınlaşmak özgüveni için fazla önemlidir Eğer anne babalar çocuklarına güvenirlerse çocuk da kendine güvenir ve öğrenmeye daha cesaretli olur Diğer çocuklarla kıyaslamamak bu durumda kayda değer rol oynar Her çocuğu kendi çerçevesinde ve kendi imkanları dahilinde ölçmek gerekmektedir Çocuğun kendini bir kişi olarak görmesi için ona imkan verilmelidir
•*Tercih yapmaları için fırsatlar verilmesi:
Anne babalar çocuklarına seçim yapmaları için fırsat vermelidirler Onların, (ufak) hedefler belirlemelerine ve onlara ulaşmalarına tezgâhtar olmalı, kendi seçimlerini yaşamalarına izin vermelidirler Eğer çocuğun kendisi, gerçekçi olmayan bir kasıt koymuşsa, anne baba olarak bunun hayali olduğunu açıklamak (ve göstermek) gerekir Bunu benimsemek, çocuk için zor olsa da, gerçekte yapamayacağı bir şeyi görüp kabul etmesi gerekir
•*Sorumluluk verilmesi:
Çocuklara kendi başlarına bir şeyler yapmaları ve keşfetmeleri için imkân saptamak gerekir Bu durumda yanlış yaptıkları zaman bunları fark etmeleri ve sorumluluk almaları önemlidir Gereken yerlerde yönlendirme yapmakta avantaj vardır Özellikle çocuk için baskı olan görevlerde, anne babanın yardımı ve yönlendirmesi çocuğa iyi gelecektir Egemen ve sorumlu olması, gelişerek oluşan bir durum olduğu için yönlendirme gerçekleştirmek gerekir Bunu gerçekleştirmek için çocuk başlangıçta yönlendirilir, bir takım şeylerin nasıl ele alınacağı öğretilir, başaramadıkları yerde bunun açıklaması yapılır ve ağır ağır destek azalır
Anne babalar çocuklarının özgüveni konusunda belirleyici midir?
Anne babaların tabii ancak çocuklarının özgüveni konusunda etkileri var, ancak başka faktörler de özgüvenlerini geliştirme konusunda etkilidir Çocuğun kendi doğası, kapasitesi, başkaları kadar aldığı tepkiler, değerlendirmeler, yardım ve çocuğa sağlanan olanaklar da çok kayda değer Yani anne babalar çocuklarının özgüveninin oluşumu konusunda etkili ama belirleyici değil
Özel ATEŞ Anaokulu
Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Servisi