Geçmişte yaşamış insan topluluklarının yaşayışlarını faaliyetlerini sebep-sonuç ilişkisi içinde yer ve zaman gözeterek tarafsız bir biçimde inceleyen bilim dalına tarih denir.
Geçmişte yaşayan insan topluluklarının her türü faaliyetleridir. Daha da özü insanoğlunun geçmişidir.
Olay ve Olgu
Tarihi Olay : İnsanları ilgilendiren sosyal, ekonomik, kültürel, dini ve benzeri alanlarda meydana gelen kısa süreli gelişmelerdir.
Tarihi Olgu : Zaman içerisinde meydana gelen benzer durumlardır.
Örneğin;
Olay: Malazgirt Zaferi
Olgu: Anadolu’nun Türkleşmesi
Tarih Biliminin Yöntemi
Tarih biliminin yöntemi araştırmadır. Tarihi olayları araştıran bir tarihçi sırasıyla aşağıdaki yöntemleri uygular.
Tarihin Kaynakları
Tarihçinin ilk işi kaynak aramaktır. Kaynaklar ikiye ayrılır:
1- Birinci El Kaynaklar (Ana Kaynaklar) : Olayın geçtiği döneme ait, o döneme yazılmış kaynaklardır.
2- İkinci El Kaynaklar : Ana kaynaklardan yararlanılarak hazırlanan kaynaklardır.
Kaynaklar
Kaynaklar yazılı ve yazısız kaynaklar olabilir.
1- Yazılı Kaynaklar : Kitabeler, fermanlar, kanunlar, mahkeme kayıtları, noterlik yazılar, gazeteler, dergiler vb.
2- Yazısız Kaynaklar: Evler, kaleler, tapınaklar, heykeller, silahlar, eşyalar, destanlar, efsaneler, fıkralar, atasözleri, örf ve adetler, CD’ler, iskeletler vb.
Tarihin Tasnifi (Sınıflandırılması)
1- Zamana Göre Sınıflandırılma : Orta Çağ Tarihi, 15. Yüzyıl Tarihi gibi.
2- Mekana Göre Sınıflandırılma : Mısır Tarihi, Avrupa Tarihi gibi.
3- Konuya Göre Sınıflandırılma : Tıp Tarihi, Sanat Tarihi gibi.
Tarihin Faydalandığı Bilim Dalları
Tarihte meydana gelen olayların sosyal, ekonomik, kültürel ve siyasal gibi alanlarda bir çok yönü bulunmaktadır. Tarihin ilgi alanlarının geniş olması ve tarihin temelini oluşturan kaynakların çeşitliliğinden dolayı tarihçiler yaptıkları incelemelerde bir çok bilim dalından yardım alarak araştırma yaparlar.
Coğrafya : Yeryüzünün yapısını araştırır. Her tarihi olay belli bir coğrafi yerde meydana gelir.
Arkeoloji : Kazı bilimidir. Yer altından ve denizler altından çıkarılan pek çok buluntu geçmişin aydınlatılmasında faydalı olur.
Antropoloji : İnsan ırklarını inceler.
Etnografya : Toplumların yaşayışlarını, geleneklerini, örf ve adetlerini inceler.
Hukuk : Toplum olarak yaşayan insanların birbirleriyle ve devletle olan ilişkilerini düzenleyen kurallardır.
Kronoloji : Zaman bilimidir. Olayların meydana geldiği tarihin bilinmesi, olaylar arasında sebep-sonuç ilişkisinin kurulması bakımından önemlidir.
Edebiyat : Duygu ve düşünceleri söz veya yazılı olarak anlatma sanatıdır. Tarihte pek çok olay edebiyata konu olmuştur.
Felsefe : Akıl ve mantık ilkeleriyle düşünmeyi esas alan bir bilimdir.
Paleografya : Eski yazıların okunmasını sağlayan bilim dalıdır.
Epigrafya : Anıt ve kitabe üzerlerindeki yazı ve şekilleri inceleyen bilim dalıdır.
Sosyoloji : Genel olarak toplumu inceleyen bilim dalıdır.
Filoloji : Dünya bilimlerini inceleyen bilim dalıdır.
Diplomatik : Ferman, antlaşmalar, şeriye defterleri gibi resmi devlet belgelerini inceler.
Nümizmatik : Eski paraları inceler.
İstatistik : Belirli bir amaç için veri toplama, araştırma, değerlendirme ve tahminde bulunma bilimidir.
Kimya : Ele geçen eserlerin hangi döneme ait olduğunu kimya bilimi sayesinde öğreniriz.
Sanat Tarihi : Sanat eserlerini ve toplumların sanatsal faaliyetlerini araştıran bilim dalıdır.
Heraldik : Armaları inceleyen bilim dalıdır.
- Geçmişteki olayları inceler.
- Olaylar, insan toplulukları tarafından meydana getirilir.
- Belgelere dayanır.
- Yer ve zaman belirtilir.
- Sebep-sonuç ilişkisi ortaya konur.
- Tarihçi tarafsızdır, tarafsız olmalıdır.
- Tarihi olaylar tekrarlanmaz.
- Tarihte deney ve gözlem yapılmaz.
- O devrin şartları ve değer yargıları iyi bilinmelidir.
- Araştırma mümkünse olayın geçtiği yerde yapılmalıdır.
Geçmişte yaşayan insan topluluklarının her türü faaliyetleridir. Daha da özü insanoğlunun geçmişidir.
Olay ve Olgu
Tarihi Olay : İnsanları ilgilendiren sosyal, ekonomik, kültürel, dini ve benzeri alanlarda meydana gelen kısa süreli gelişmelerdir.
Tarihi Olgu : Zaman içerisinde meydana gelen benzer durumlardır.
Örneğin;
Olay: Malazgirt Zaferi
Olgu: Anadolu’nun Türkleşmesi
Tarih Biliminin Yöntemi
Tarih biliminin yöntemi araştırmadır. Tarihi olayları araştıran bir tarihçi sırasıyla aşağıdaki yöntemleri uygular.
- Tarama (Kaynak arama)
- Tasnif (Sınıflandırma)
- Tahlil (Dış ve iç eleştiri)
- Terkip (Bilgilerin sentezi)
Tarihin Kaynakları
Tarihçinin ilk işi kaynak aramaktır. Kaynaklar ikiye ayrılır:
1- Birinci El Kaynaklar (Ana Kaynaklar) : Olayın geçtiği döneme ait, o döneme yazılmış kaynaklardır.
2- İkinci El Kaynaklar : Ana kaynaklardan yararlanılarak hazırlanan kaynaklardır.
Kaynaklar
Kaynaklar yazılı ve yazısız kaynaklar olabilir.
1- Yazılı Kaynaklar : Kitabeler, fermanlar, kanunlar, mahkeme kayıtları, noterlik yazılar, gazeteler, dergiler vb.
2- Yazısız Kaynaklar: Evler, kaleler, tapınaklar, heykeller, silahlar, eşyalar, destanlar, efsaneler, fıkralar, atasözleri, örf ve adetler, CD’ler, iskeletler vb.
Tarihin Tasnifi (Sınıflandırılması)
1- Zamana Göre Sınıflandırılma : Orta Çağ Tarihi, 15. Yüzyıl Tarihi gibi.
2- Mekana Göre Sınıflandırılma : Mısır Tarihi, Avrupa Tarihi gibi.
3- Konuya Göre Sınıflandırılma : Tıp Tarihi, Sanat Tarihi gibi.
Tarihin Faydalandığı Bilim Dalları
Tarihte meydana gelen olayların sosyal, ekonomik, kültürel ve siyasal gibi alanlarda bir çok yönü bulunmaktadır. Tarihin ilgi alanlarının geniş olması ve tarihin temelini oluşturan kaynakların çeşitliliğinden dolayı tarihçiler yaptıkları incelemelerde bir çok bilim dalından yardım alarak araştırma yaparlar.
Coğrafya : Yeryüzünün yapısını araştırır. Her tarihi olay belli bir coğrafi yerde meydana gelir.
Arkeoloji : Kazı bilimidir. Yer altından ve denizler altından çıkarılan pek çok buluntu geçmişin aydınlatılmasında faydalı olur.
Antropoloji : İnsan ırklarını inceler.
Etnografya : Toplumların yaşayışlarını, geleneklerini, örf ve adetlerini inceler.
Hukuk : Toplum olarak yaşayan insanların birbirleriyle ve devletle olan ilişkilerini düzenleyen kurallardır.
Kronoloji : Zaman bilimidir. Olayların meydana geldiği tarihin bilinmesi, olaylar arasında sebep-sonuç ilişkisinin kurulması bakımından önemlidir.
Edebiyat : Duygu ve düşünceleri söz veya yazılı olarak anlatma sanatıdır. Tarihte pek çok olay edebiyata konu olmuştur.
Felsefe : Akıl ve mantık ilkeleriyle düşünmeyi esas alan bir bilimdir.
Paleografya : Eski yazıların okunmasını sağlayan bilim dalıdır.
Epigrafya : Anıt ve kitabe üzerlerindeki yazı ve şekilleri inceleyen bilim dalıdır.
Sosyoloji : Genel olarak toplumu inceleyen bilim dalıdır.
Filoloji : Dünya bilimlerini inceleyen bilim dalıdır.
Diplomatik : Ferman, antlaşmalar, şeriye defterleri gibi resmi devlet belgelerini inceler.
Nümizmatik : Eski paraları inceler.
İstatistik : Belirli bir amaç için veri toplama, araştırma, değerlendirme ve tahminde bulunma bilimidir.
Kimya : Ele geçen eserlerin hangi döneme ait olduğunu kimya bilimi sayesinde öğreniriz.
Sanat Tarihi : Sanat eserlerini ve toplumların sanatsal faaliyetlerini araştıran bilim dalıdır.
Heraldik : Armaları inceleyen bilim dalıdır.
