http:img460**************img4606639logosonoy7gif
BÜTÜN ZAMANLARIN EN HAYIRLI KUŞAĞI: SAHABE
Sahabi arkadaşdost olmak anlamına gelen sohbetsuhbet kelimesinden müştak bir kelime Bunun için muayyen bir ölçü yok, “sahabi az ya da çok başkası ile birlikte olan herkese şamil Bu yüzden; “falanca ile bir yıl, bir ay, bir gün ve hatta kısa bir an beraber oldum derken sahibeberaber oldu fiili kullanılır Kelimenin sohbet çerçevesinde kazandığı geniş anlam, günün belli bir anında Allah Rasulü (sav) ile birlikte olan kişiyi de içine almaktadır
Sahabi olmanın ve de o duruş üzere kalmanın “nasıllığı ulema indinde farklı mütalalara neden olmuştur Muhaddislere göre; Allah Rasülü’nü (sav) müslüman olarak bir defa gören kişi sahabidir Fakat O’nu (sav) mümin olarak görenin iman üzere ölmesi şarttır1 Sahabi olma şerefine nail olan, ardından irtidat eden sonra tekrar müslüman olan fakat yeni halinde Allah Rasülü’nü (sav) göremeden ölenler tarifin dışında kalırlar Bu yüzden Kurre b Meysere, Eş’as b Kays gibi bir ara irtidata irtikap edenler Ebu Hanife ve Şafi’ye göre sahabi kabul edilmezler2 İrtidat ameliyesi kişinin bütün amellerini iptal ettiği gibi sahabi olma payesini de alırgötürür3
Allah Rasülü’nü (sav) görmenin nasıllığı ile ilgili mülahazalar şu çerçevededir: Kişi bizatihi O’nu (sav) görmeyi kast ediyor, ya da başkası vesile oluyor, bizzat O’na (sav) bakıyor, ya da hedefinde başkasını görmek varken gayri ihtiyari olarak bakışları O’na (sav) alıyor4 Eğer bütün bu bakışların öncesinde iman varsa “gören kişi sahabi kabul edilir
Allah Rasulü’nü (sav) görmek, “O’na (sav) mülaki olmak anlamında değerlendirilmelidir Zira İbn Ümmi Mektum gibi Efendimiz’i (sav) dünya gözü ile göremeyenler de tereddütsüz sahabidir5 Sağını solunu birbirinden ayırabilen veya “sözü anlayıp karşılık verebilecek derecede bir dirayete malik olan çocuklar da sahabidir6
Ebu Zueyb ElHüzeli gibi O’nu (sav) ölümle defn arasında görenler yaşarken görme bahtiyarlığına eremediklerinden sahabi kabul edilmezler7
Ez cümle sahabi; Allah Rasulü’nü (sav) , risalet vazifesinin başlangıcından Ezeli ve Ebedi dostu olan Allah Teala’ya irtihal edişine kadar devam eden süreç içerisinde mümin olarak gören ve o hal üzere vefat eden kişidir
Sahabe midir?
Allah Rasulü’nü (sav) mümin olarak gören ve o hal üzere ölen “herkes zarfında insandan başka kimler var? Hz Cebrail bazen asli suretinde bazen de Dihyeti Kelbi hüviyetinde O’nunla (sav) görüşmüştür Görüşme aşikar olduğuna göre melekler de sahabi midir?
Bütün zamanları ibadete ayarlı olan ve bu yüzden nafile ibadet yapmaya dahi zaman bulamayan meleklere peygamber gönderilip gönderilmediği, gönderildi ise Allah Rasulü’nün (sav) ashap kadrosuna dahil olupolmadıkları ihtilaflıdır Fahruddin Razi “Esraru’tTenzil adlı eserinde risaletin melekleri bağlamadığı noktasında icmanın olduğunu nakletmektedir Fakat icma olduğuna itiraz edenler de vardır Takiyyuddin Sübki Allah Rasulü’nün (sav) meleklere de gönderildiğini söylemektedir8 Fakat tercih edilen, risaletin meleklere şamil olmadığı görüşüdür
Cİnlerİn Durumu
Peygamberlere vahyedilen hakikatler cinleri de bağlar Çünkü insanlar gibi mükelleftirler İrade ve ihtiyarları vardır İbadet için yaratılmışlardır: “Ben cinleri ve insanları ancak bana kulluk etsinler diye yarattım9 Öldükten sonra diriltileceklerdir İsyankar olanları cehennemde cezalandırılacaktır10
Cinlerin varoluş gayeleri Allah Teâla’ya ibadet etmektir: Neye ve nasıl iman ve ibadet edeceklerini ise peygamberlerden öğrenmişlerdir: “Hani cinlerden bir grubu, Kur’an’ı dinlemeleri için sana yöneltmiştik Kur’an’ı dinlemeye hazır olduklarında (birbirlerine) ‘susun’ demişler, Kur’an tamam olunca da uyarıcılar olarak kavimlerine dönmüşlerdi Ey kavmimiz! dediler, doğrusu biz Musa’dan sonra indirilen, kendinden öncekini doğrulayan, Hakka ve doğru yola ileten bir kitap dinledik Ey kavmimiz! Allah’ın davetçisine uyun11 Bu ayetler bir çok açıdan cinlerin mükellef olduklarına işaret etmektedir:
* Allah Teâla cinleri Kur’an’ı dinleyip iman etmeleri, emirlerini uygulayıp yasaklarından sakınmaları için Allah Rasulü’nü (sav) dinlemeye yöneltmiştir
* Cinler, Kur’an’ı dinlediklerini, anladıklarını ve O’nun doğruya ulaştıran kitap olduğunu kabul ettiklerini haber vermektedirler Onların bu beyanı Musa’yı (as), O’na indirilen Kitabı, Kur’an’ın Tevrat’ı tasdik ettiğini ve dosdoğru yola ilettiğini bildiklerini göstermektedir
* Allah Rasulü’nü (sav) görüp, Kur’an’ı dinleyen cinlerin milletlerine; “Ey kavmimiz! Allah’ın davetçisine uyun diye çağrıda bulunmaları, mükellef olduklarına, haber verdiklerini doğrulamak, emrettiklerine de itaat etmek suretiyle Allah Rasulü’nün (sav) davetine müsbet karşılık vermekle emrolunduklarına delalet etmektedir12
Cinlerin tamamının mükellef olduğu, bir kısmının Allah Rasulü’nü (sav) dinleyip iman ettiği13 dikkate alındığında içlerinde sahabi vardır Çünkü Hz Rasulullah (sav) insanlara olduğu gibi cinlere de gönderilmiştir: “Alemlere uyarıcı olsun diye kulu Muhammed’e Furkan’ı indiren Allah, yüceler yücesidir14 Bütün müfessirler cinlerin de ayette geçen ‘âlem’ kapsamına girdiği noktasında icma etmişlerdir15
“Kalk uyar16 ayeti mutlak olduğundan akıl sahibi bütün canlıları kapsar Cinler de bu bağlamda değerlendirilir Çünkü onlar içerisinde de sefihler, cehenneme girecekler vardır
İbn Hazm bu noktada şunları söylemektedir: “Allah Teala cinlerden bir grubun iman ettiğini, Hz Rasulullah’tan (sav) Kur’an dinlediğini ve içlerinde faziletli sahabilerin yer aldığını bizlere bildirmektedir17
Ne var ki pozitivizmin gücüyle sarsılan bazı modernistler cin bahsinde bir takım garip te’villere giderek “cin gerçeğini çarpıtmışlardır Kainatta olan her şeyde sebepsonuç prensibinin hakim olduğunu iddia eden Ahmed Han bu noktada pozitivizme öylesine teslim olmuştur ki; beş duyunun algı sahasına girmeyen her şeyi reddetmiştir i insandaki sezgisel bilişin, sudaki akışkanlık ve taştaki katılık gibi yaratılmış nesnelerin hususiyetleri olarak te’vil eden Ahmed Han18 Kur’an’ı Kerim’de geçen “cin kelimesinin kapsamı hakkında da şunları söylemiştir: “Cin kelimesi beş yerde ‘can’la aynı anlama gelmekte ve bunlar şer, hastalık ve diğer olumsuzlukların yansımaları olarak anlatılmaktadır Diğer yerlerde geçen “cin kelimesinden ise çöllerde, tepelerde ve ormanlarda yaşayan yabani insanlar kastedilmektedir19
Modernizmin Mısır ayağında yer alan Muhammed Abduh da cinlerle alakalı Ahmed Han’ınkine benzer mütalalar serdetmiştir Mücize ve keramet gibi harikulade, melek ve cin gibi de gözlem alanına girmeyen varlıkları te’vil ya da reddeden modernistlerin etkin ve de yeni olanlarından Muhammed elBehiy “Ahkaf ve “Cin sürelerinde geçen cinlerle alakalı şunları söyler: “Bunlardan, Medine’den Mekke’ye gelen ve kimse görmeden Allah Rasülü’ne (sav) iman eden insan topluluğu kastedilmektedir20
Allah Teâla’nın te’vile imkan vermeyecek bir dille yarattığını ifade ettiği, mükellef olduklarını belirttiği, Hz Rasulullah’ı (sav) görüp ondan Kur’an dinlediklerini bildirdiği ve bu dinleme neticesinde içlerinde mü’minlerin olduğunu izhar ettiği cinlerin varlığı bedihi bir hakikattir O halde insanlar arasında olduğu gibi cinler içerisinde de bir çok sahabi vardır
Sahabİnİn Kİm Olduğunu Tayİn Etmede Ölçü
Sünnetin saf haliyle sonraki kuşaklara taşınması mühim meselelerin en üst sırasında yer almıştır Hadislerin naklinde görev alan ravilerin kim olduğunu tesbitin ehemmiyeti konu ile alakalı hususi bir disiplinin doğmasına sebep olmuştur Hadis rivayet eden kişinin adalet ve zapt yönü bütün yönleriyle incelemeye alınmıştır Raviler zincirinin ilk halkasında yer alan sahabenin kim olduğu ve nasıl tesbit edileceği hadisle alakalı diğer meselelerden daha fazla önemsenmiştir Bu noktada farklı mülahazalar öne çıkmıştır Neticede bir kişinin sahabe olduğu şu esaslardan biriyle tesbit edilmiştir:
* Tevatür Yolu: Yalan üzerine birleşmeleri adeten mümkün olmayan bir cemaatin kendilerinden önceki bir başka cemaatten yaptığı nakille kişinin sahabi olduğunu rivayet etmesidir Bu, usuller içerisinde en kamil olanıdır Hz Ebu Bekir, Ömer, Osman, Ali başta olmak üzere cennetle müjdelenen on kişinin (Sa’d b Ebî Vakkas, Said b Zeyd, Talha b Ubeydillah, Zübeyr b elAvvâm, Abdurrahman b Avf ve Ebu Ubeyde b Cerrah radıyallahu anhum) sahabi olduğu tevatür yoluyla sabittir
* İstifâza Yolu: Kişinin sahabi olduğu tevatür derecesine ulaşmayan bir şöhretle bilinebilir Dımam b Sa’lebe ile Ukâşe b Mıhsan’ın –radiyallahu anhuma sahabi olduklarının tesbiti gibi
* Şahadet Yolu: “Şahsı vahidin tezkiyesi makbuldür Kaidesinden hareketle herhangi bir sahabi veya tabiinin “falancanın Rasulullah (sav) ile musahabesi vardır demesi ile de kişinin sahabi olduğu tesbit edilebilir Mesela Hz Ömer’in devri hilafetinde Ebu Musa elEş’ari komutasındaki askerler içerisinde yer alan Hümeme b Ebi Hümeme edDevsi Isfehan’da ishal hastalığından vefat etmişti Ebu Musa elEş’ari Hümeme hakkında; “Vallahi Efendimiz’den (sav) Humeme’nin şehit olacağını işitmiştim dedi Bu ifadeden Hümeme’nin –radiyallahu anh’ın sahabi olduğu anlaşılmıştır
* İkrar Yolu: Kişinin adaletinin sübutu ve Allah Rasulü (sav) ile aynı zamanda yaşama imkanının mevcudiyeti aşikar olur, sonrada sahabi olduğu tarafından itiraf edilirse ikrarı kabul edilir Yani bu durumdaki bir kişinin sahabi olduğuna hükmedilir İkrarın kabül edilebilmesi için kişinin en geç hicri 110 tarihinde vefat etmesi gerekir Çünkü sahabe asrı hicri 110’da son bulmaktadır Bu tarihin tesbiti, vefatından bir ay kadar önce Allah Rasulü’nün (sav); “İşte bu geceyi görüyorsunuz ya, bundan sonra geçecek yüz senenin başında bugün yeryüzünde olanlardan hiç kimse kalmayacaktır21 hadisinden hareketle belirlenmiştir22
Kimlerin sahabi olduklarının tesbiti noktasında kudretli allameler tarafından bir çok çalışma yapılmıştır Bunlar içerisinde en mühim olanı, ashabın isimlerini, tercemei hallerini ve rivayette tek kaldıkları hadisleri gösterebilmek için müstakil olarak telif edilen “Tabakat literatürüdür Bu sahada ilk defa müstakil eser veren kişi ise Muhammed b İsmail Buhari (ö 256) dir Zamanla bu alanda geniş hacimli eserler vucüt bulmuştur Halef selefin eserlerini ikmal etmiştir Muahhar muhaddislerden İbn Abdi’lBerr’in (ö 463) elİstiab’ında 3500, İbn Esir’in (ö 630) “Üsdü’lĞabesinde 7554, İbn Hacer Askalani’nin (ö 852) “elİsabesinde ise 12279 sahabi mevcuttur Ne ki bu rakamlar ashabın yekünuna nisbetle oldukça azdır Çünkü ashabın yekünü ile alakalı 40 ila 120 bin arasında farklı rakamlar rivayet edilmektedir Fakat Tabakat müelliflerinin gayretli çalışmalarıyla Allah Rasulü’nden (sav) tek bir tane de olsa hadis rivayet eden hiçbir sahabinin tercemei hali ihmal edilmemiştir
Hadis allameleri bin bir meşakkate göğüs gerip kimin sahabi olduğunu tesbit ettiler ve eserlerinde gösterdiler Öncelikli gayeleri ise, Retenei Hindi (ö 632) gibi yalanda şöhret bulanların hezeyanlarını, sahabi kisvesi altında Allah Rasulü’ne (sav) isnat etmelerine mani olmaktı
ASHABIN ÂDALETİ
Hz Osman’ın şehadetiyle başlayıp Cemel, Sıffın muharebeleriyle devam eden olaylar ashabın üç farklı duruş almasına neden oldu: Hz Ali’yle birlikte olanlar, Hz Osman’ın yanında yer alanlar ve uzlete çekilip hadiselere karışmayan büyük çoğunluk Bir tarafta yer alsın ya da almasın ashabın tamamı Ehli Sünnet alimlerinin icmaı ile âdil kabul edilmiştir Hz Osman ya da Hz Ali safında olan sahabenin tarafgirliğin verdiği hamasi duygularla birbirlerini cerh edici ifadeler kullanmaları ise, muharebe sürecinde sarf edilen fuzuli sözler bağlamında değerlendirilmelidir
Taraf Olan Sahabilerin Âdaleti
Sıffın’da yer alan her iki tarafta bir gayeye mebni olarak saf tutmuştu Hz Ali hadisenin çözümlenmesinin zaman alacağını biraz beklenilmesi gerektiğini söylerken, Hz Muaviye cenahı suçluların hemen cezalandırılmasını talep ediyordu Her iki tarafta zahirde birtakım delillere dayanmaktaydı Farklı mülahazalar hadisenin çözümünde iki müçtehidin birbirine zıt hükümlere ulaşmalarına neden oldu Fakat, her ikisi de içtihat etmişti İçtihadında isabet edemeyene de bir sevap verildiğine göre Hz Muaviye ya da onun tarafında yer alan ashabı tenkit etmek, onların rivayet ettiği hadislere itibar etmemek, daha da ileri giderek “Bu hadiseler taraf olan ashabın adalet sıfatını ortadan kaldırmıştır demek, insaftan yoksun bir yaklaşım olur
İctihadı gereği karşısında yer alanları “baği olarak gören ve bu yüzden onlara karşı güç kullanmak zorunda kalan sahabi ile ictihad zarfı içerisinde Kur’an ve Sünnet’i hevasına göre tevil eden anlayışı bir görmek ve netice itibariyle her ikisine de aynı hükmü vermek uçmadaki müşterekliğinden dolayı kartalla sineği aynileştirmek gibi olur
Hz Muaviye ya da Hz Ali’den hangisinin tarafında yer alırsa alsın Ehli Sünnet alimlerinin Kur’an ve Sünnet’in tevsiki ile adil kabul ettikleri ashabı Efendimiz’den (sav) rivayet ettikleri hadisler üzerinde tahrif, tağyir veya benzeri bir tasarrufta bulunmakla itham etmek en basitinden Kur’an’ı anlamamaktır Ayrıca Allah ve Rasulü’nün (sav) kesin bir dille adil olduklarına işaret ettiği ashabın adaletini sorgulamak ne kadar yanlışsa onların bu nevi makalelerle adalet vasfını kazanacaklarını düşünmek de o kadar hata olur Bu babtaki bütün çalışmalar mevcut doğruyu daha yüksek bir tizden duyurmaktan ibarettir Bir anlamda büyük bir şöhret içerisinde meçhulu yaşayan hakikatin perdesini kaldırmaktır
Kur’an “Sahabe Adildir Diyor
Sahabe kadrosuna dahil herkes mutlak manada adildir Yalan ya da yanlış onların hayatında ne bin ne de bir şubesiyle vardır Hayatları Allah Teala’nın rızasına ayarlı ve de o rıza ile çepeçevre kuşatılmıştır Böyle bir bünyeye harici unsurların girmesi ne mümkün Hudeybiye’de “Semre ağacının altında akdedilen “Rıdvan Biatı Rızai İlahi’nin tahakkuk ettiğini bizzat bildirmektedir: “Andolsun ki o ağacın altında sana biat ederlerken Allah, mü’minlerden razı olmuştur23 O’nun razı olduklarına yalan isnat edilir mi ya da yalanla hemhal olan birisinden Cenabı Hakk’ın razı olması düşünülebilir mi? Kureyş’e karşı ölünceye kadar savaşacaklarına yemin eden nurdan kadronun ilahi beraatıdır bu ayet
Allah Rasülu (sav) buyuruyor ki; “Bedir ve Hudeybiye’ye tanıklık edenlerden hiç birisi Cehenneme girmeyecektir24 Şia’nın ta’n ettiği Hz Ebu Bekir’den Hz Ömer’e, Hz Zübeyir’den Hz Talha’ya tam bin dört yüz sahabi var Hudeybiye’de…
“İşte böylece sizin insanlar üzerinde şahitler olmanız, Rasül’ün (sav) de sizin üzerinizde bir şahit olması için sizi orta (dengeli) bir ümmet kıldı25 Allah Rasülü’nün (sav) ashabı söz, amel ve iradede milletlerin en hayırlısı ve adilidir Bu yüzden kıyamet günü peygamberler lehine onların ümmetlerine karşı şahit olmayı hak etmişlerdir26 Eğer adil olmasalar, adaleti kuşanmasalardı Cenabı Hakk onları diğer ümmetlere karşı şahitler yapmazdı
“Siz, insanların iyiliği için ortaya çıkarılmış en hayırlı ümmetsiniz; iyiliği emreder, kötülükten men eder ve Allah’a inanırsınız27 Müminlere ait bu hitaba sahabe herkesten daha çok layıktır Çünkü iyilikleri emredip kötülüklerden men ettikleri bedihi bir hakikattir
“(İslam’a girme hususunda) öne geçen ilk Muhacirler ve Ensar ile onlara güzellikte tabi olanlar var ya, işte Allah onlardan razı olmuştur, onlar da Allah’tan razı olmuşlardır Allah onlara, içinde ebedi kalacakları, zemininden ırmaklar akan cennetler hazırlamıştır İşte bu büyük kurtuluştur28 Cenabı Hakk’ın razı olduğu ve bu rızanın gereği olarak cenneti hazırladığı Ashabı Kiram’ın adaletini sorgulamak, Kur’an’ın beyanına itibar etmemek anlamına gelir Hangi mümin böyle bir ameliyeye cüret edebilir?! Ya da İslami hassasiyet böyle bir ameliyenin neresinde duracaktır
“İman edip de Allah yolunda hicret ve cihad edenler; (muhacirleri) barındıran ve yardım edenler var ya, işte gerçek müminler onlardır Onlar için mağfiret ve bol rızık vardır29 Cenabı Hakk hicret ve dinine yardım ederek imanlarını ispat eden ashabı cennetle müjdeleyerek imanlarını onayladığını belirtmiştir30
“Allah uğrunda O’na yaraşacak şekilde cihad edin Sizi O seçti; din hususunda üzerinize hiçbir zorluk yüklemedi; babanız İbrahim’in dininde (olduğu gibi) Peygamberin size şahit olması, sizin de insanlara şahit olmanız için, O, gerek bundan önceki kitaplarda gerekse bu (Kur’an’da) size müslümanlar adını verdi31? Allah Teâla ashabı, uğrunda cihad etmek için seçti Rasullerden sonra insanlık tarihinin en faziletlileri oldular Allah’ı tek mabud olarak tanıdılar Dilleri, kalpleri, aşkları, iradeleri hasılı topyekün mevcudiyetleriyle O’na yaklaştılar Allah Onları kul, dost ve sevgili edindiği gibi onlar da Allah’ı bütün mevcudata tercih ettiler Aşırı sevgi ve merhametinden dolayı Allah onlara dinde hiçbir zorluk çıkarmadı32
Hakkı yüceltmeleri için seçilen ashabın adaletini tartışmaya açmak haşa Cenabı Hakk’ın seçimde isabet edemediğini gösterir ki, böyle bir yaklaşımın temelinde Kur’ani bakışa itiraz vardır
(Rasülüm!) De ki: Eğer Allah’ı seviyorsanız bana uyunuz ki, Allah da sizi sevsin ve günahlarınızı bağışlasın33 Onlar bütün mevcudiyetleriyle Allah Rasülü’ne (sav) uydular, Onunla hicret ettiler, yan yana durup düşmana karşı savaştılar, Semre ağacının altında O’na (sav) biat ettiler Ne, nasıl yapılması gerekiyorsa öyle yaptılar Hz Rasulullah’a ittiba etmelerinin karşılığında Allah Teâla’nın sevgisiyle mükafatlandırıldılar Madem mümin Allah’ın sevdiğini sevmek, buğzettiğine de nefret etmekle memurdur peki niçin ashaba ta’n edilir Allah Rasulü (sav) buyuruyor ki; “İmanın alemeti Ensar’ı sevmek; nifakın ki ise O’na buğz etmektir34 Bu hadis ashabın ileri gelenleri dahil tamamı hakkında geçerlidir35 Buna göre ashabı istisnasız sevmek mahza imandan, buğzetmek ise mahza nifaktan kaynaklanmaktadır
Ez cümle Kur’an diyor ki ashab adildir Sonraki kuşakların onları ta’dil etme ameliyelerine muhtaç değillerdir Bu noktada yapılan bütün çalışmalar bir manada sahih mirasın tekrarından ibarettir Bununla birlikte söz konusu ayetler nazil olmamış olsaydı yine de onların Allah yolunda yaptıkları cihat, İslam’ın değerlerini yüceltebilmek için can ve mallarını seferber etme hasletleri, anadan yardan geçecek derecede teslimiyetleri, adaletlerine delalet etmeye yeterdi
Allah Rasülü Ashabın Âdaletine Şehadet Ediyor
Bazı durumlar vardır ki kişilere harikulade değer yüklerler İslam’ın başlangıcı itibariyle meseleye baktığınızda ashabın Hicret’te, Bedir’de Uhut’ta, Hendek’te ifa ettiği vazife olağanüstüdür İslam’a karşı olan pazarlıksız imanları küfrün safında yer alan babalarıyla bile vuruşmalarına neden olmuştur Hadisenin bu boyutunu da dikkate alarak konuşan Allah Rasülü (sav), bütün zamanların en hayırlı kuşağının ashabı olduğunu belirtmiştir36 Hadisin, mutlak olması hayırla alakalı bütün konularda ashabın en önde olduğuna işaret etmektedir
Ashabın üstünlüğüne işaret eden hadislerin çokluğu, muhaddisleri, eserlerini tedvin ederken “ashabın faziletleri adını taşıyan üst başlıklar oluşturmaya sevketmiştir Bu noktada ki hadislerin çokluğuna aldırmadan ısrarla ashaba ta’n etmeye devam edenlerin dikkatini çekebilmek için de “ashaba sövmenin haram oluşunu muhtevi daha hususi başlıklar açmışlardır O hadislerden birinde Allah Rasülü (sav) buyuruyor ki; “Ashabıma sövmeyiniz Nefsim kudret elinde olan Allah’a yemin ederim ki herhangi biriniz Uhud dağı kadar altın infak etse onlardan birinin bir müdd, hatta yarım müdd sadakasına dahi yetişemez37
Abdullah b Muğaffel elMüzeni rivayet ediyor: “Allah Rasülü (sav) buyurdular ki; ‘Sakın sakın! Ashabım aleyhinde bulunmayınız Onları hedef seçmeyiniz Kim onları severse bana olan muhabbeti dolayısıyla sever Kim de buğz ederse bana olan buğzu sebebiyle onlardan nefret eder Kim onlara eza ederse bana eza etmiş olur Kim bana eza ederse Allah’a eza etmiş olur Her kim de Allah’a eza ederse çok sürmez Allah onun belasını verir’38
Allah Rasulü (sav) “Semre ağacının altında kendisine biat edenleri kastederek buyurdular ki; “Ağacın altında biat edenlerden hiç kimse Cehenneme girmeyecektir39 Efendimiz’in (sav) Semre ağacı altında biat edenleri Ehli Cennet olarak nitelemesi, onların adaletlerini de tevsik ettiği anlamına gelir Peygamber tezkiyesine muhatap olmak madem sıradan bir hadise değildir o takdirde ashabın adaleti beşerin ulaşabileceği en üst derecededir
Adil oldukları bizzat Hz Rasulullah (sav) tarafından beyan edilen ashabın yalan ya da yanlış rivayetleri Efendimiz’e (sav) isnat etmeleri nasıl düşünülebilir?! Bir tarafta söylemediklerini Peygambere isnat edenlerin cehennemlik olduklarını bildiren hadis40, diğer tarafta ise sahabeye dünyada iken cenneti müjdeleyen rivayet Çelişki Efendimiz’in (sav) sözlerinde olmadığına göre bu derin hatayı kim tashih edecek?!
İslam, ashabın ruhuna silinmez izler kazıdı Bütün varlıklarıyla Onun ilkelerine yapıştılar Adalet, her bir ferdin vicdanında muhkem kaleler imar etti Öyle ki; insan olarak nefislerine yenik düşüp, büyük günaha irtikap ettiklerinde huzuru Nebi’ye (sav) gelip durumlarını itiraf eder, ısrarla hadd cezasının tatbikini isterlerdi; “Bizi temizle ya Rasülellah (sav) derlerdi41 Sonunda ölüm de olsa tevbeye koşarlardı Böyle bir sirete sahip olanların Allah Rasülü’ne (sav) yalan isnat etmeleri; sonra da o yalanı hakikat niyetine rivayet etmeleri ne mümkün!
Bir Çağdaş Müfessirin Sahabe Telakkisinin Tenkidi
Modern çağın yaraladığı zihinlerin idrak etmede zorlandığı en ciddi hususlardan biri de sahabenin adaletidir Mesela sahih İslam mirasını anlama noktasında ciddi sorunlar yaşayan Süleyman Ateş Hoca sahabenin adaletine batılılarla ayniyet arz eden bir zaviyeden bakmaktadır: “…Ashabı tenkitten korumak için bazı hadisler zikredilir ‘Ashabıma sövmeyin’…; yahut; “Ashabım konusunda Allah’tan korkun, benden sonra onları taşlama hedefi yapmayın, Onları seven beni sevdiği için sevmiştir… gibi hadislerin Dört Halife devrinden sonra çıkan bölünmeler yüzünden, her fırkanın kendi görüşüne ters gördüğü sahabilere karşı yönelttikleri hücumları önlemek amacıyla söylenmiş, sonraki devirlerin ürünleri olan sözler oldukları anlaşılmaktadır Ashabın derecesine kimsenin ulaşamayacağına dair bir hüküm yoktur İnsanın Allah katındaki derecesini yalnız Allah bilir42
İslami İlimler adına ciltlerle eser telif eden bir hoca herhangi bir hadisin kim tarafından, nerede ve nasıl rivayet edildiğine bakmadan ucuz ifadelerle reddi yönünde kanaat belirtebilmektedir Hâdisenin bu boyuta gelmesinden şüphe tohumlarını yaymaya kendilerini memur telakki eden oryantalistler bile rahatsızlık hissetmektedir Nitekim Louis Massignon şu nevi bir serzenişte bulunmaktadır; “Müslümanların her şeylerini tahrip ettik Fesefeleri, dinleri mahvoldu, artık hiçbir şeye inanmıyorlar, derin bir boşluğa düştüler…43 Her tarafı kaskatı şüphe bulutları istila etmiştir
“Ashabıma sövmeyin… hadisini Buhari, Müslim, Ebû Davud ve Tirmizi gibi hadis allamelerinin rivayet etmesi Ateş için hiçbir önem arz etmemektedir Çünkü oryantalizmin aşıladığı şüphe O’nu öylesine derinden sarsmıştır ki; en muteber eserleri dahi menkıbe kitaplarıyla eşdeğer görmekte ve bu yüzden reddettiği hadislerin senetlerine bakma ihtiyacı hissetmemektedir Ashabın fazileti noktasında telif edilen eserlerde en fazla kullanılan rivayetlerden biri olan “Ashabıma sövmeyiniz… hadisiyle alakalı Kettani, “Bu; mana itibariyle mütevatirdir44 demektedir Mütevatir bir hadise inanmak ise zarurati diniyyedendir
Netİce
Sahabe, tebliğden önce temsil etti, yaşadıklarını rivayet etti Halleriyle konuştular “Saadet Asrını, hususi renkleriyle bozmadan sonraki zamanlara taşıdılar İnsanlar Allah Rasulü’nü (sav) onlar vesilesiyle tanıdı Fıkıh, Tefsir, Kelam… sahabenin rivayet ettiği Kur’an ve Sünnet’ten neşet etti Allah Rasulü’nün (sav) talebeleri addedilmeleri ve medeniyetin taşıyıcıları olmaları adaletlerinin araştırılmadan kabul edilmesine gerekçe oldu Eğer rivayetlerini kabul etme noktasında tereddüt olsaydı, İslam “Saadet Asrı ile sınırlandırılmış, sonraki yıllara taşınmamış olurdu
Ebu Zür’a erRazi diyor ki: “Allah Rasülü’nün (sav) ashabından herhangi birine kem gözle bakan bir adam gördüğünde anla ki o zındıktır Zira Rasül haktır Kur’an haktır Rasül’ün getirdiği de haktır Bunların tamamını bize ileten ise ashaptır İşte bu zındıklar Kur’an ve Sünnet’i geçersiz kılabilmek için şahitlerimizi cerh etmek istiyorlar Gerçekte ise sapık olduklarından dolayı cerh edilmek onlara yaraşır45
İslam’ı ideolojik okuma hastalığına mübtela olanlar tarih boyu Peygamberi reddetmeye cesaret edemediklerinden sahabeye yönelmişlerdir Nitekim İslam düşünce tarihine bakıldığında sahabeyi en sert tenkit edenlerin başında Sünnet ve Cemaat anlayışına muhalif mezhep ya da kişiler gelmektedir Mu’tezili Nazzam’ın Hz Ömer’in imanını sorgulaması, Ebu Hureyre’yi yalancılıkla itham etmesi, Şia’nın on kadar sahabi dışında ilk kuşak müslümanların neredeyse tamamını irtidat etmekle itham etmesi, bu babta akla gelen ilk hususlardandır Ehli Sünnet karşıtları savundukları görüşlere, Peygamber’den rivayet ettikleri hadislerle karşı duran sahabeyi ta’n ederek önlerini açmaya çalışmışlardır İslam ile alakalı her meseleyi “yeniden ele almayı asıl dava kabul eden modernistler önünde de hala en büyük engel sahabedir
Sahabenin cerh edilmesi, İslami literatürde tashihi gayri kabil öylesine büyük gedikler açacaktır ki, sağlam senetlerle rivayet edilen bir çok hadis reddedilecek, onlar üzerine bina edilen Fıkıh, Kelam gibi İslami disiplinler arşive kaldırılacaktır
***************************
Cemel, Sıffın gibi hâdiseler içerisinde yer almış ya da uzlete çekilmiş olsun Ashabın tamamı adildir Bu hususta icma vardır46 Ümmetin muhaddisinden müfessirine, mütekellimininden fukahasına bütün alimlerin adil olduklarına icma ettikleri ashap hakkında Harici, Rafizi, Mu’tezili kimliğe sahip fırka mensuplarının cerh edici ifadeler kullanmaları ilmi olmaktan fevkalede uzaktır
Şayet Kur’an ve Sünnet’in sahabenin adaletine dair kat’i beyanları olmamış olsaydı yine de onları ta’dil etmek gerekirdi Çünkü hicretleri, cihatları, Allah yolunda mal ve canlarını feda etmeleri, kalplerindeki itminanın muazzam derinliği, adaletlerinin kemaline işaret etmektedir
Allah sahabeden; sahabe de Allah’tan razı olmuş, İlahi rızaya muhatap olmaları doğruluklarına, doğrulukları da sünneti olduğu gibi rivayet ettiklerine tanıklık etmekte Hâdise bu iken insanlardan ashabı ta’dil etmelerini talep etmek fuzuli bir ameliye olur Zira Allah ve Rasülü’nün (sav) tezkiyesinden sonra söylenecek her söz zaittir Ulema cephesinden gelen mütaalalar ise nakledilenleri beşer idrakiyle teyitten ibarettir Bu makalede, bu çerçevede telakki edilmelidir
Sahabe ile hesaplaşan fırkaların bir çoğu bu gün sadece mezhep tarihi kitaplarında yaşamaktadır Müsteşriklerin yoğun baskısı altında şekillenen modernistlerin akibeti de seleflerinden farklı olmayacaktır Allah ve Rasulü’nün (sav) ta’dil ettiği, Kur’an ve Sünnet’i sonraki kuşaklara tebliğ etme görevini verdiği sahabe ise manevi şahsiyetler olarak sonsuza kadar konuşmaya devam edecektir
Haşiye
Muhammed Abduh’un Melek Tasavvurunun Tenkİdİ
İstitrat kabilinden konuyla alakalı bir hususun beyanını zaruri görüyorum Modern İslam Düşüncesi’nin üç atlısından ortancası olan Muhammed Abduh, meleklerin sahabi olupolmaması bahsini farklı bir mecraya çekerek meleklerin varlık sahibi olmalarını reddetmektedir Ona göre melekler ve şeytanlar insanların ruhlarına ulaşan soyut varlıklardır Dolayısıyla cismani suretlere bürünmeleri mümkün değildir Eğer böyle olsaydı insanlar onların varlıklarını hisseder ve nerede yaşadıklarını tespite imkan bulurlardı47
Abduh, bu te’viliyle meleklerin varlığını insanların anlayış seviyelerine indirgediğini düşünmektedir Nitekim talebesi Reşid Rıza, Hocasının te’villerinin bir çok insanın hidayetine vesile olduğunu iddia etmektedir48 Ne var ki hiç kimse birilerinin hidayetine delalet etmek için İslam’ın sarahaten beyan ettiği hususları te’vil yoluyla inkar etme hakkına sahip değildir Sonra ayetlerin yanlış te’vili münkirin hidayetine değil, onları yanlış te’vil eden müminin inkarına neden olur
Gayb aleminde olan ve olmaya devam eden nice hâdiseler vardır ki insan, aklıyla onların hakikatine ulaşmaktan acizdir Bu acziyete rağmen onlar vardır ve varlıklarının isbatı inkari hiçbir te’vile muhtaç değildir Yani köre renk gösterme gayreti nafile bir uğraştır Zira kör inkar etse de renkler vardırlar
Abduh’un göremediği ve bu yüzden varlıklarını insanların ruhlarına ulaşan ilhamlar olarak te’vil ettiği melekleri görenler var: Makalede de nakledildiği gibi Allah Rasulü (sav) Cebrail’i asıl suretinde iki defa görmüştür A’rabi şeklinde peygamber meclisine gelen meleğe tanıklık eden bir çok sahabi mevcut49
Hz Musa’ya “Biz Allah’ı açıkça görmeden sana inanmayız50 diyen Yahudilerle bu gün paralel düşünen milyonlarca ateist var diye müslümanların İslam’ın menfaati adına Cenabı Hakk’ı, O’nun varlığına halel getirecek ifadelerle anlatmaları masumane bir ameliye olarak görülebilir mi?! Böyle bir ameliye içerisinde olanların küfre girdiklerini söyleyenler, aynı cevabı benzer kararlılıkla arza mecburdurlar
Tarih boyu mücerret aklın talepleri bitiptükenmemiştir Her millet, iman etmek için farklı taleplerde bulunmuştur Peygamberlere kabili ne mümkün tekliflerle gelmişlerdir “Onlar, ’Sen dediler, bizim için yerden bir kaynak fışkırtmadıkça sana asla inanmayacağız Veya, senin bir hurma bahçen ve üzüm bağın olmalı; öyle ki, içlerinden gürül gürül ırmaklar akmalı Yahut iddia ettiğin gibi, üzerimize gökten parçalar yağdırmalısın veya Allah’ı ve melekleri (söylediklerinin doğruluğuna) şahit getirmelisin Yahut da altından bir evin olmalı, ya da göğe çıkmalısın Bize, okuyacağımız bir kitap indirmediğin sürece (göğe) çıktığına da asla inanmayacağız De ki: Rabbimi tenzih ederim Ben sadece beşer bir elçiyim51
Müşriklerin talepleri “mutlak hakikatin sunum şekline etki edememiş, her şeye rağmen peygamberler hakikati insanlara göre değil, insanları hakikate göre değerlendirmeye devam etmişlerdir Bu yüzden hakim ideolojiler tarafından anlaşılamamakla itham edilmişlerdir52
in var oluşları Kur’an Sünnet ve icma ile sabittir Buna rağmen inkarda ısrar etmek ya da kabulü ne mümkün te’villerde bulunmak imanı sarsar Sarsıntının ne derece olduğu ise yarın mahşerde zahir olacaktır
Halit İSTANBULLU
1 Ali b Muhammed b elKari, Şerhu Şerhi Nuhbeti’lFiker, (tah Abdu’lFettah Ebu Ğudde), Daru’lErkam, Beyrut, ty, s 576
2 İzzuddin İbn Esir Ebi’lHasen Ali b Muhammed elCezeri, Usdu’lĞabe fi Ma’rifeti’sSahabe, (Mukaddime), Daru’lKütübi’lİlmiyye, Beyrut, ty, I, 11
3 Ali elKari, age, s 576
4 Ali elKari, age, s 576
5 Bkz Ali elKari, age, s 548579
6 İsmail Lütfi Çakan, Hadis Usûlu, İfav, İstanbul, ty, s 81
7 İbn Esir, age, I, 10
8 Ahmed b Ali b Hacer b Askalani, elİsabe fî Temyizi’sSahabe, (Mukaddime), Daru’lKütübi’lİlmiyye, Beyrut, 1995, I, 10
9 Kur’an, Zariyat(51): 56
10 Anne karnında örtülmesinden dolayı döl suyuna “cenin, birbirini örten ağaçlarının çokluğundan dolayı ebedi kurtuluş yurduna “Cennet, göğsün örttüğü kalbe “cenan, aklı örtülene “mecnun denir Gözleri perdeli olduklarından dolayı meleklere de “cinne adı verilmiştir Cinlere bu adın verilmesi ise, gözlerden gizlendikleri ve görülmediklerinden dolayıdır Bkz Abdulkerim Nevfan, Âlemu’lCinn fi Davi’lKitabi ve’sSünne, Riyad, 1999, s1158
11 Kur’an, Ahkaf(46): 293031
12 Şemsuddin Ebu Abdillah Muhammed İbn Kayyım elCevzi, Tariku’lHicreteyn ve Babu’sSaâdeteyn, el Matbaatu’sSelefiyye, Kahire, 1394, s 421
13 Kur’an, Cin(72): 2
14 Kur’an, (Furkan(25): 1
15 İbn Hacer, İsabe, I, 11
16 Kur’an, Müddessir(74): 2
17 İbn Hacer, İsabe, I, 14
18 Mustafa Öz, Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi, Ahmet Han Maddesi, İstanbul, 1989, II, 74
19 Öz, agm, II, 74
20 Muhammed elBehiy, Min Mefahîmi’lKur’an fi’lAkideti ve’sSülük, Matbaatu’lİstiklali’lKübra, Kahire, 1973, s133
21 Müslim, 44Fedâilu’sSahabe, 53 (IV, 1965, H no: 2537); Tirmizî, 34Fiten, 64 ( IV, H No: 2251)
22 Efendimiz (sav) hicri 11’de vefat ettiler Bu tarih üzerine yüz eklendiğinde hicri 110’a ulaşılır ki, bu da sahabe devrinin sonudur Bu yüzden hicri 110’dan sonra yapılan ikrarlara itibar edilmemiştir Bkz İbn Hacer, İsabe, I, 15; Ahmed Naim, Sahihi Buhari Muhtasarı ve Tecridi Sarih Tercemesi ve Şerhi, DİBY, I, 1617
23 Kur’an, Fetih(48): 18
24 İbn Hacer, Fethu’lBari bi Şerhi Sahihi’lBuhari, Daru İhyai’tTürasi’lArabi , Beyrut, 1988, I, 159
25 Kur’an, Bakara(2):143
26 İbn Hacer, İsabe, I, 18
27 Kur’an, Ali İmran(3): 110
28 Kur’an, Tevbe(9): 100
29 Kur’an, Enfal(8): 74
30 Ebu Abdillah Muhammed b Ahmed Kurtubi, elCami’ li Ahkami’lKur’an, Daru’lKütübi’lİlmiyye, Beyrut, 2000, VIII, 38
31 Kur’an, Hac(22): 78
32 İbn Kayyım, İ’lamu’lMuvakki’în an Rabbi’lAlemin, Daru’lKitabi’lArabi, Beyrut, 1996, IV, 116
33 Kur’an, Ali İmran(3): 30
34 Bedruddin Ebu Muhammed Mahmud elAyni, Umdetu’lKâri Şerhu Sahihi’lBuhâri, Daru’lKütübi’lİlmiyye, Beyrut, 2001, I, 244
35 Ayni, age, I, 246
36 Buhari, Fedailu Ashabi’nNebi, 5; Müslim, Fedailu’sSahabe, 221222
37 Ayni, age, 62Kitabu Fedaili’sSahabe, 5, (H No: 3673); Müslim, 44Kitabu Fedaili’sSahabe, 54, (H No: 2541); Tirmizi; Tirmizi, 50Kitabu’lMenakib, 58, (V, 462, H No: 3887)
38Tirmizi, 50Kitabu’lMenakib, 58, (V, 463, H No: 3888); Ahmed, Müsned, IV, 86
39 Tirmizi, 50Kitabu’lMenakib, 57, (V, 462, H No: 3886)
40 Ayni, age, II, 227
41 İbn Hacer, İsabe, I, 21
42 Süleyman Ateş, Yüce Kur’an’ın Çağdaş Tefsiri, İstanbul, 1988, IV, 134
43 Edvard Said, Oryantalizm, (ter Selahattin Ayaz), Pınar Yayınları, İstanbul, 1999
44 Ebu Abdillah Muhammed b Cafer, Nazmü’lMütenâsir mine’lHadisi’lMütevatir, Daru’lKütübi’sSelefiyye, Kahire, ty, s199
45 İbn Esir, age, I, 23
46 İbn Hacer, İsabe, I, 25
47 Reşit Rıza, Tefsiru’lMenar, Daru’lKütübi’lİlmiyye, Beyrut, I, 267 273
48 Reşid Rıza, age, I, 269
49 Abdulkerim Nevfan, Alemu’lCin fî Davi’lKitabi ve’sSünne, Daru İşbilya, Riyad, 1999, s122
50 Kur’an, Bakara(2): 55
51 Kur’an, İsra(17): 9093
52 Kur’an, Hud(11): 91
KAYNAK: Sadabatnet
Yeni paylaşımlarda buluşmak dileğiyle
http:img322**************img3227687destek2ba9gif
BÜTÜN ZAMANLARIN EN HAYIRLI KUŞAĞI: SAHABE
Sahabi arkadaşdost olmak anlamına gelen sohbetsuhbet kelimesinden müştak bir kelime Bunun için muayyen bir ölçü yok, “sahabi az ya da çok başkası ile birlikte olan herkese şamil Bu yüzden; “falanca ile bir yıl, bir ay, bir gün ve hatta kısa bir an beraber oldum derken sahibeberaber oldu fiili kullanılır Kelimenin sohbet çerçevesinde kazandığı geniş anlam, günün belli bir anında Allah Rasulü (sav) ile birlikte olan kişiyi de içine almaktadır
Sahabi olmanın ve de o duruş üzere kalmanın “nasıllığı ulema indinde farklı mütalalara neden olmuştur Muhaddislere göre; Allah Rasülü’nü (sav) müslüman olarak bir defa gören kişi sahabidir Fakat O’nu (sav) mümin olarak görenin iman üzere ölmesi şarttır1 Sahabi olma şerefine nail olan, ardından irtidat eden sonra tekrar müslüman olan fakat yeni halinde Allah Rasülü’nü (sav) göremeden ölenler tarifin dışında kalırlar Bu yüzden Kurre b Meysere, Eş’as b Kays gibi bir ara irtidata irtikap edenler Ebu Hanife ve Şafi’ye göre sahabi kabul edilmezler2 İrtidat ameliyesi kişinin bütün amellerini iptal ettiği gibi sahabi olma payesini de alırgötürür3
Allah Rasülü’nü (sav) görmenin nasıllığı ile ilgili mülahazalar şu çerçevededir: Kişi bizatihi O’nu (sav) görmeyi kast ediyor, ya da başkası vesile oluyor, bizzat O’na (sav) bakıyor, ya da hedefinde başkasını görmek varken gayri ihtiyari olarak bakışları O’na (sav) alıyor4 Eğer bütün bu bakışların öncesinde iman varsa “gören kişi sahabi kabul edilir
Allah Rasulü’nü (sav) görmek, “O’na (sav) mülaki olmak anlamında değerlendirilmelidir Zira İbn Ümmi Mektum gibi Efendimiz’i (sav) dünya gözü ile göremeyenler de tereddütsüz sahabidir5 Sağını solunu birbirinden ayırabilen veya “sözü anlayıp karşılık verebilecek derecede bir dirayete malik olan çocuklar da sahabidir6
Ebu Zueyb ElHüzeli gibi O’nu (sav) ölümle defn arasında görenler yaşarken görme bahtiyarlığına eremediklerinden sahabi kabul edilmezler7
Ez cümle sahabi; Allah Rasulü’nü (sav) , risalet vazifesinin başlangıcından Ezeli ve Ebedi dostu olan Allah Teala’ya irtihal edişine kadar devam eden süreç içerisinde mümin olarak gören ve o hal üzere vefat eden kişidir
Sahabe midir?
Allah Rasulü’nü (sav) mümin olarak gören ve o hal üzere ölen “herkes zarfında insandan başka kimler var? Hz Cebrail bazen asli suretinde bazen de Dihyeti Kelbi hüviyetinde O’nunla (sav) görüşmüştür Görüşme aşikar olduğuna göre melekler de sahabi midir?
Bütün zamanları ibadete ayarlı olan ve bu yüzden nafile ibadet yapmaya dahi zaman bulamayan meleklere peygamber gönderilip gönderilmediği, gönderildi ise Allah Rasulü’nün (sav) ashap kadrosuna dahil olupolmadıkları ihtilaflıdır Fahruddin Razi “Esraru’tTenzil adlı eserinde risaletin melekleri bağlamadığı noktasında icmanın olduğunu nakletmektedir Fakat icma olduğuna itiraz edenler de vardır Takiyyuddin Sübki Allah Rasulü’nün (sav) meleklere de gönderildiğini söylemektedir8 Fakat tercih edilen, risaletin meleklere şamil olmadığı görüşüdür
Cİnlerİn Durumu
Peygamberlere vahyedilen hakikatler cinleri de bağlar Çünkü insanlar gibi mükelleftirler İrade ve ihtiyarları vardır İbadet için yaratılmışlardır: “Ben cinleri ve insanları ancak bana kulluk etsinler diye yarattım9 Öldükten sonra diriltileceklerdir İsyankar olanları cehennemde cezalandırılacaktır10
Cinlerin varoluş gayeleri Allah Teâla’ya ibadet etmektir: Neye ve nasıl iman ve ibadet edeceklerini ise peygamberlerden öğrenmişlerdir: “Hani cinlerden bir grubu, Kur’an’ı dinlemeleri için sana yöneltmiştik Kur’an’ı dinlemeye hazır olduklarında (birbirlerine) ‘susun’ demişler, Kur’an tamam olunca da uyarıcılar olarak kavimlerine dönmüşlerdi Ey kavmimiz! dediler, doğrusu biz Musa’dan sonra indirilen, kendinden öncekini doğrulayan, Hakka ve doğru yola ileten bir kitap dinledik Ey kavmimiz! Allah’ın davetçisine uyun11 Bu ayetler bir çok açıdan cinlerin mükellef olduklarına işaret etmektedir:
* Allah Teâla cinleri Kur’an’ı dinleyip iman etmeleri, emirlerini uygulayıp yasaklarından sakınmaları için Allah Rasulü’nü (sav) dinlemeye yöneltmiştir
* Cinler, Kur’an’ı dinlediklerini, anladıklarını ve O’nun doğruya ulaştıran kitap olduğunu kabul ettiklerini haber vermektedirler Onların bu beyanı Musa’yı (as), O’na indirilen Kitabı, Kur’an’ın Tevrat’ı tasdik ettiğini ve dosdoğru yola ilettiğini bildiklerini göstermektedir
* Allah Rasulü’nü (sav) görüp, Kur’an’ı dinleyen cinlerin milletlerine; “Ey kavmimiz! Allah’ın davetçisine uyun diye çağrıda bulunmaları, mükellef olduklarına, haber verdiklerini doğrulamak, emrettiklerine de itaat etmek suretiyle Allah Rasulü’nün (sav) davetine müsbet karşılık vermekle emrolunduklarına delalet etmektedir12
Cinlerin tamamının mükellef olduğu, bir kısmının Allah Rasulü’nü (sav) dinleyip iman ettiği13 dikkate alındığında içlerinde sahabi vardır Çünkü Hz Rasulullah (sav) insanlara olduğu gibi cinlere de gönderilmiştir: “Alemlere uyarıcı olsun diye kulu Muhammed’e Furkan’ı indiren Allah, yüceler yücesidir14 Bütün müfessirler cinlerin de ayette geçen ‘âlem’ kapsamına girdiği noktasında icma etmişlerdir15
“Kalk uyar16 ayeti mutlak olduğundan akıl sahibi bütün canlıları kapsar Cinler de bu bağlamda değerlendirilir Çünkü onlar içerisinde de sefihler, cehenneme girecekler vardır
İbn Hazm bu noktada şunları söylemektedir: “Allah Teala cinlerden bir grubun iman ettiğini, Hz Rasulullah’tan (sav) Kur’an dinlediğini ve içlerinde faziletli sahabilerin yer aldığını bizlere bildirmektedir17
Ne var ki pozitivizmin gücüyle sarsılan bazı modernistler cin bahsinde bir takım garip te’villere giderek “cin gerçeğini çarpıtmışlardır Kainatta olan her şeyde sebepsonuç prensibinin hakim olduğunu iddia eden Ahmed Han bu noktada pozitivizme öylesine teslim olmuştur ki; beş duyunun algı sahasına girmeyen her şeyi reddetmiştir i insandaki sezgisel bilişin, sudaki akışkanlık ve taştaki katılık gibi yaratılmış nesnelerin hususiyetleri olarak te’vil eden Ahmed Han18 Kur’an’ı Kerim’de geçen “cin kelimesinin kapsamı hakkında da şunları söylemiştir: “Cin kelimesi beş yerde ‘can’la aynı anlama gelmekte ve bunlar şer, hastalık ve diğer olumsuzlukların yansımaları olarak anlatılmaktadır Diğer yerlerde geçen “cin kelimesinden ise çöllerde, tepelerde ve ormanlarda yaşayan yabani insanlar kastedilmektedir19
Modernizmin Mısır ayağında yer alan Muhammed Abduh da cinlerle alakalı Ahmed Han’ınkine benzer mütalalar serdetmiştir Mücize ve keramet gibi harikulade, melek ve cin gibi de gözlem alanına girmeyen varlıkları te’vil ya da reddeden modernistlerin etkin ve de yeni olanlarından Muhammed elBehiy “Ahkaf ve “Cin sürelerinde geçen cinlerle alakalı şunları söyler: “Bunlardan, Medine’den Mekke’ye gelen ve kimse görmeden Allah Rasülü’ne (sav) iman eden insan topluluğu kastedilmektedir20
Allah Teâla’nın te’vile imkan vermeyecek bir dille yarattığını ifade ettiği, mükellef olduklarını belirttiği, Hz Rasulullah’ı (sav) görüp ondan Kur’an dinlediklerini bildirdiği ve bu dinleme neticesinde içlerinde mü’minlerin olduğunu izhar ettiği cinlerin varlığı bedihi bir hakikattir O halde insanlar arasında olduğu gibi cinler içerisinde de bir çok sahabi vardır
Sahabİnİn Kİm Olduğunu Tayİn Etmede Ölçü
Sünnetin saf haliyle sonraki kuşaklara taşınması mühim meselelerin en üst sırasında yer almıştır Hadislerin naklinde görev alan ravilerin kim olduğunu tesbitin ehemmiyeti konu ile alakalı hususi bir disiplinin doğmasına sebep olmuştur Hadis rivayet eden kişinin adalet ve zapt yönü bütün yönleriyle incelemeye alınmıştır Raviler zincirinin ilk halkasında yer alan sahabenin kim olduğu ve nasıl tesbit edileceği hadisle alakalı diğer meselelerden daha fazla önemsenmiştir Bu noktada farklı mülahazalar öne çıkmıştır Neticede bir kişinin sahabe olduğu şu esaslardan biriyle tesbit edilmiştir:
* Tevatür Yolu: Yalan üzerine birleşmeleri adeten mümkün olmayan bir cemaatin kendilerinden önceki bir başka cemaatten yaptığı nakille kişinin sahabi olduğunu rivayet etmesidir Bu, usuller içerisinde en kamil olanıdır Hz Ebu Bekir, Ömer, Osman, Ali başta olmak üzere cennetle müjdelenen on kişinin (Sa’d b Ebî Vakkas, Said b Zeyd, Talha b Ubeydillah, Zübeyr b elAvvâm, Abdurrahman b Avf ve Ebu Ubeyde b Cerrah radıyallahu anhum) sahabi olduğu tevatür yoluyla sabittir
* İstifâza Yolu: Kişinin sahabi olduğu tevatür derecesine ulaşmayan bir şöhretle bilinebilir Dımam b Sa’lebe ile Ukâşe b Mıhsan’ın –radiyallahu anhuma sahabi olduklarının tesbiti gibi
* Şahadet Yolu: “Şahsı vahidin tezkiyesi makbuldür Kaidesinden hareketle herhangi bir sahabi veya tabiinin “falancanın Rasulullah (sav) ile musahabesi vardır demesi ile de kişinin sahabi olduğu tesbit edilebilir Mesela Hz Ömer’in devri hilafetinde Ebu Musa elEş’ari komutasındaki askerler içerisinde yer alan Hümeme b Ebi Hümeme edDevsi Isfehan’da ishal hastalığından vefat etmişti Ebu Musa elEş’ari Hümeme hakkında; “Vallahi Efendimiz’den (sav) Humeme’nin şehit olacağını işitmiştim dedi Bu ifadeden Hümeme’nin –radiyallahu anh’ın sahabi olduğu anlaşılmıştır
* İkrar Yolu: Kişinin adaletinin sübutu ve Allah Rasulü (sav) ile aynı zamanda yaşama imkanının mevcudiyeti aşikar olur, sonrada sahabi olduğu tarafından itiraf edilirse ikrarı kabul edilir Yani bu durumdaki bir kişinin sahabi olduğuna hükmedilir İkrarın kabül edilebilmesi için kişinin en geç hicri 110 tarihinde vefat etmesi gerekir Çünkü sahabe asrı hicri 110’da son bulmaktadır Bu tarihin tesbiti, vefatından bir ay kadar önce Allah Rasulü’nün (sav); “İşte bu geceyi görüyorsunuz ya, bundan sonra geçecek yüz senenin başında bugün yeryüzünde olanlardan hiç kimse kalmayacaktır21 hadisinden hareketle belirlenmiştir22
Kimlerin sahabi olduklarının tesbiti noktasında kudretli allameler tarafından bir çok çalışma yapılmıştır Bunlar içerisinde en mühim olanı, ashabın isimlerini, tercemei hallerini ve rivayette tek kaldıkları hadisleri gösterebilmek için müstakil olarak telif edilen “Tabakat literatürüdür Bu sahada ilk defa müstakil eser veren kişi ise Muhammed b İsmail Buhari (ö 256) dir Zamanla bu alanda geniş hacimli eserler vucüt bulmuştur Halef selefin eserlerini ikmal etmiştir Muahhar muhaddislerden İbn Abdi’lBerr’in (ö 463) elİstiab’ında 3500, İbn Esir’in (ö 630) “Üsdü’lĞabesinde 7554, İbn Hacer Askalani’nin (ö 852) “elİsabesinde ise 12279 sahabi mevcuttur Ne ki bu rakamlar ashabın yekünuna nisbetle oldukça azdır Çünkü ashabın yekünü ile alakalı 40 ila 120 bin arasında farklı rakamlar rivayet edilmektedir Fakat Tabakat müelliflerinin gayretli çalışmalarıyla Allah Rasulü’nden (sav) tek bir tane de olsa hadis rivayet eden hiçbir sahabinin tercemei hali ihmal edilmemiştir
Hadis allameleri bin bir meşakkate göğüs gerip kimin sahabi olduğunu tesbit ettiler ve eserlerinde gösterdiler Öncelikli gayeleri ise, Retenei Hindi (ö 632) gibi yalanda şöhret bulanların hezeyanlarını, sahabi kisvesi altında Allah Rasulü’ne (sav) isnat etmelerine mani olmaktı
ASHABIN ÂDALETİ
Hz Osman’ın şehadetiyle başlayıp Cemel, Sıffın muharebeleriyle devam eden olaylar ashabın üç farklı duruş almasına neden oldu: Hz Ali’yle birlikte olanlar, Hz Osman’ın yanında yer alanlar ve uzlete çekilip hadiselere karışmayan büyük çoğunluk Bir tarafta yer alsın ya da almasın ashabın tamamı Ehli Sünnet alimlerinin icmaı ile âdil kabul edilmiştir Hz Osman ya da Hz Ali safında olan sahabenin tarafgirliğin verdiği hamasi duygularla birbirlerini cerh edici ifadeler kullanmaları ise, muharebe sürecinde sarf edilen fuzuli sözler bağlamında değerlendirilmelidir
Taraf Olan Sahabilerin Âdaleti
Sıffın’da yer alan her iki tarafta bir gayeye mebni olarak saf tutmuştu Hz Ali hadisenin çözümlenmesinin zaman alacağını biraz beklenilmesi gerektiğini söylerken, Hz Muaviye cenahı suçluların hemen cezalandırılmasını talep ediyordu Her iki tarafta zahirde birtakım delillere dayanmaktaydı Farklı mülahazalar hadisenin çözümünde iki müçtehidin birbirine zıt hükümlere ulaşmalarına neden oldu Fakat, her ikisi de içtihat etmişti İçtihadında isabet edemeyene de bir sevap verildiğine göre Hz Muaviye ya da onun tarafında yer alan ashabı tenkit etmek, onların rivayet ettiği hadislere itibar etmemek, daha da ileri giderek “Bu hadiseler taraf olan ashabın adalet sıfatını ortadan kaldırmıştır demek, insaftan yoksun bir yaklaşım olur
İctihadı gereği karşısında yer alanları “baği olarak gören ve bu yüzden onlara karşı güç kullanmak zorunda kalan sahabi ile ictihad zarfı içerisinde Kur’an ve Sünnet’i hevasına göre tevil eden anlayışı bir görmek ve netice itibariyle her ikisine de aynı hükmü vermek uçmadaki müşterekliğinden dolayı kartalla sineği aynileştirmek gibi olur
Hz Muaviye ya da Hz Ali’den hangisinin tarafında yer alırsa alsın Ehli Sünnet alimlerinin Kur’an ve Sünnet’in tevsiki ile adil kabul ettikleri ashabı Efendimiz’den (sav) rivayet ettikleri hadisler üzerinde tahrif, tağyir veya benzeri bir tasarrufta bulunmakla itham etmek en basitinden Kur’an’ı anlamamaktır Ayrıca Allah ve Rasulü’nün (sav) kesin bir dille adil olduklarına işaret ettiği ashabın adaletini sorgulamak ne kadar yanlışsa onların bu nevi makalelerle adalet vasfını kazanacaklarını düşünmek de o kadar hata olur Bu babtaki bütün çalışmalar mevcut doğruyu daha yüksek bir tizden duyurmaktan ibarettir Bir anlamda büyük bir şöhret içerisinde meçhulu yaşayan hakikatin perdesini kaldırmaktır
Kur’an “Sahabe Adildir Diyor
Sahabe kadrosuna dahil herkes mutlak manada adildir Yalan ya da yanlış onların hayatında ne bin ne de bir şubesiyle vardır Hayatları Allah Teala’nın rızasına ayarlı ve de o rıza ile çepeçevre kuşatılmıştır Böyle bir bünyeye harici unsurların girmesi ne mümkün Hudeybiye’de “Semre ağacının altında akdedilen “Rıdvan Biatı Rızai İlahi’nin tahakkuk ettiğini bizzat bildirmektedir: “Andolsun ki o ağacın altında sana biat ederlerken Allah, mü’minlerden razı olmuştur23 O’nun razı olduklarına yalan isnat edilir mi ya da yalanla hemhal olan birisinden Cenabı Hakk’ın razı olması düşünülebilir mi? Kureyş’e karşı ölünceye kadar savaşacaklarına yemin eden nurdan kadronun ilahi beraatıdır bu ayet
Allah Rasülu (sav) buyuruyor ki; “Bedir ve Hudeybiye’ye tanıklık edenlerden hiç birisi Cehenneme girmeyecektir24 Şia’nın ta’n ettiği Hz Ebu Bekir’den Hz Ömer’e, Hz Zübeyir’den Hz Talha’ya tam bin dört yüz sahabi var Hudeybiye’de…
“İşte böylece sizin insanlar üzerinde şahitler olmanız, Rasül’ün (sav) de sizin üzerinizde bir şahit olması için sizi orta (dengeli) bir ümmet kıldı25 Allah Rasülü’nün (sav) ashabı söz, amel ve iradede milletlerin en hayırlısı ve adilidir Bu yüzden kıyamet günü peygamberler lehine onların ümmetlerine karşı şahit olmayı hak etmişlerdir26 Eğer adil olmasalar, adaleti kuşanmasalardı Cenabı Hakk onları diğer ümmetlere karşı şahitler yapmazdı
“Siz, insanların iyiliği için ortaya çıkarılmış en hayırlı ümmetsiniz; iyiliği emreder, kötülükten men eder ve Allah’a inanırsınız27 Müminlere ait bu hitaba sahabe herkesten daha çok layıktır Çünkü iyilikleri emredip kötülüklerden men ettikleri bedihi bir hakikattir
“(İslam’a girme hususunda) öne geçen ilk Muhacirler ve Ensar ile onlara güzellikte tabi olanlar var ya, işte Allah onlardan razı olmuştur, onlar da Allah’tan razı olmuşlardır Allah onlara, içinde ebedi kalacakları, zemininden ırmaklar akan cennetler hazırlamıştır İşte bu büyük kurtuluştur28 Cenabı Hakk’ın razı olduğu ve bu rızanın gereği olarak cenneti hazırladığı Ashabı Kiram’ın adaletini sorgulamak, Kur’an’ın beyanına itibar etmemek anlamına gelir Hangi mümin böyle bir ameliyeye cüret edebilir?! Ya da İslami hassasiyet böyle bir ameliyenin neresinde duracaktır
“İman edip de Allah yolunda hicret ve cihad edenler; (muhacirleri) barındıran ve yardım edenler var ya, işte gerçek müminler onlardır Onlar için mağfiret ve bol rızık vardır29 Cenabı Hakk hicret ve dinine yardım ederek imanlarını ispat eden ashabı cennetle müjdeleyerek imanlarını onayladığını belirtmiştir30
“Allah uğrunda O’na yaraşacak şekilde cihad edin Sizi O seçti; din hususunda üzerinize hiçbir zorluk yüklemedi; babanız İbrahim’in dininde (olduğu gibi) Peygamberin size şahit olması, sizin de insanlara şahit olmanız için, O, gerek bundan önceki kitaplarda gerekse bu (Kur’an’da) size müslümanlar adını verdi31? Allah Teâla ashabı, uğrunda cihad etmek için seçti Rasullerden sonra insanlık tarihinin en faziletlileri oldular Allah’ı tek mabud olarak tanıdılar Dilleri, kalpleri, aşkları, iradeleri hasılı topyekün mevcudiyetleriyle O’na yaklaştılar Allah Onları kul, dost ve sevgili edindiği gibi onlar da Allah’ı bütün mevcudata tercih ettiler Aşırı sevgi ve merhametinden dolayı Allah onlara dinde hiçbir zorluk çıkarmadı32
Hakkı yüceltmeleri için seçilen ashabın adaletini tartışmaya açmak haşa Cenabı Hakk’ın seçimde isabet edemediğini gösterir ki, böyle bir yaklaşımın temelinde Kur’ani bakışa itiraz vardır
(Rasülüm!) De ki: Eğer Allah’ı seviyorsanız bana uyunuz ki, Allah da sizi sevsin ve günahlarınızı bağışlasın33 Onlar bütün mevcudiyetleriyle Allah Rasülü’ne (sav) uydular, Onunla hicret ettiler, yan yana durup düşmana karşı savaştılar, Semre ağacının altında O’na (sav) biat ettiler Ne, nasıl yapılması gerekiyorsa öyle yaptılar Hz Rasulullah’a ittiba etmelerinin karşılığında Allah Teâla’nın sevgisiyle mükafatlandırıldılar Madem mümin Allah’ın sevdiğini sevmek, buğzettiğine de nefret etmekle memurdur peki niçin ashaba ta’n edilir Allah Rasulü (sav) buyuruyor ki; “İmanın alemeti Ensar’ı sevmek; nifakın ki ise O’na buğz etmektir34 Bu hadis ashabın ileri gelenleri dahil tamamı hakkında geçerlidir35 Buna göre ashabı istisnasız sevmek mahza imandan, buğzetmek ise mahza nifaktan kaynaklanmaktadır
Ez cümle Kur’an diyor ki ashab adildir Sonraki kuşakların onları ta’dil etme ameliyelerine muhtaç değillerdir Bu noktada yapılan bütün çalışmalar bir manada sahih mirasın tekrarından ibarettir Bununla birlikte söz konusu ayetler nazil olmamış olsaydı yine de onların Allah yolunda yaptıkları cihat, İslam’ın değerlerini yüceltebilmek için can ve mallarını seferber etme hasletleri, anadan yardan geçecek derecede teslimiyetleri, adaletlerine delalet etmeye yeterdi
Allah Rasülü Ashabın Âdaletine Şehadet Ediyor
Bazı durumlar vardır ki kişilere harikulade değer yüklerler İslam’ın başlangıcı itibariyle meseleye baktığınızda ashabın Hicret’te, Bedir’de Uhut’ta, Hendek’te ifa ettiği vazife olağanüstüdür İslam’a karşı olan pazarlıksız imanları küfrün safında yer alan babalarıyla bile vuruşmalarına neden olmuştur Hadisenin bu boyutunu da dikkate alarak konuşan Allah Rasülü (sav), bütün zamanların en hayırlı kuşağının ashabı olduğunu belirtmiştir36 Hadisin, mutlak olması hayırla alakalı bütün konularda ashabın en önde olduğuna işaret etmektedir
Ashabın üstünlüğüne işaret eden hadislerin çokluğu, muhaddisleri, eserlerini tedvin ederken “ashabın faziletleri adını taşıyan üst başlıklar oluşturmaya sevketmiştir Bu noktada ki hadislerin çokluğuna aldırmadan ısrarla ashaba ta’n etmeye devam edenlerin dikkatini çekebilmek için de “ashaba sövmenin haram oluşunu muhtevi daha hususi başlıklar açmışlardır O hadislerden birinde Allah Rasülü (sav) buyuruyor ki; “Ashabıma sövmeyiniz Nefsim kudret elinde olan Allah’a yemin ederim ki herhangi biriniz Uhud dağı kadar altın infak etse onlardan birinin bir müdd, hatta yarım müdd sadakasına dahi yetişemez37
Abdullah b Muğaffel elMüzeni rivayet ediyor: “Allah Rasülü (sav) buyurdular ki; ‘Sakın sakın! Ashabım aleyhinde bulunmayınız Onları hedef seçmeyiniz Kim onları severse bana olan muhabbeti dolayısıyla sever Kim de buğz ederse bana olan buğzu sebebiyle onlardan nefret eder Kim onlara eza ederse bana eza etmiş olur Kim bana eza ederse Allah’a eza etmiş olur Her kim de Allah’a eza ederse çok sürmez Allah onun belasını verir’38
Allah Rasulü (sav) “Semre ağacının altında kendisine biat edenleri kastederek buyurdular ki; “Ağacın altında biat edenlerden hiç kimse Cehenneme girmeyecektir39 Efendimiz’in (sav) Semre ağacı altında biat edenleri Ehli Cennet olarak nitelemesi, onların adaletlerini de tevsik ettiği anlamına gelir Peygamber tezkiyesine muhatap olmak madem sıradan bir hadise değildir o takdirde ashabın adaleti beşerin ulaşabileceği en üst derecededir
Adil oldukları bizzat Hz Rasulullah (sav) tarafından beyan edilen ashabın yalan ya da yanlış rivayetleri Efendimiz’e (sav) isnat etmeleri nasıl düşünülebilir?! Bir tarafta söylemediklerini Peygambere isnat edenlerin cehennemlik olduklarını bildiren hadis40, diğer tarafta ise sahabeye dünyada iken cenneti müjdeleyen rivayet Çelişki Efendimiz’in (sav) sözlerinde olmadığına göre bu derin hatayı kim tashih edecek?!
İslam, ashabın ruhuna silinmez izler kazıdı Bütün varlıklarıyla Onun ilkelerine yapıştılar Adalet, her bir ferdin vicdanında muhkem kaleler imar etti Öyle ki; insan olarak nefislerine yenik düşüp, büyük günaha irtikap ettiklerinde huzuru Nebi’ye (sav) gelip durumlarını itiraf eder, ısrarla hadd cezasının tatbikini isterlerdi; “Bizi temizle ya Rasülellah (sav) derlerdi41 Sonunda ölüm de olsa tevbeye koşarlardı Böyle bir sirete sahip olanların Allah Rasülü’ne (sav) yalan isnat etmeleri; sonra da o yalanı hakikat niyetine rivayet etmeleri ne mümkün!
Bir Çağdaş Müfessirin Sahabe Telakkisinin Tenkidi
Modern çağın yaraladığı zihinlerin idrak etmede zorlandığı en ciddi hususlardan biri de sahabenin adaletidir Mesela sahih İslam mirasını anlama noktasında ciddi sorunlar yaşayan Süleyman Ateş Hoca sahabenin adaletine batılılarla ayniyet arz eden bir zaviyeden bakmaktadır: “…Ashabı tenkitten korumak için bazı hadisler zikredilir ‘Ashabıma sövmeyin’…; yahut; “Ashabım konusunda Allah’tan korkun, benden sonra onları taşlama hedefi yapmayın, Onları seven beni sevdiği için sevmiştir… gibi hadislerin Dört Halife devrinden sonra çıkan bölünmeler yüzünden, her fırkanın kendi görüşüne ters gördüğü sahabilere karşı yönelttikleri hücumları önlemek amacıyla söylenmiş, sonraki devirlerin ürünleri olan sözler oldukları anlaşılmaktadır Ashabın derecesine kimsenin ulaşamayacağına dair bir hüküm yoktur İnsanın Allah katındaki derecesini yalnız Allah bilir42
İslami İlimler adına ciltlerle eser telif eden bir hoca herhangi bir hadisin kim tarafından, nerede ve nasıl rivayet edildiğine bakmadan ucuz ifadelerle reddi yönünde kanaat belirtebilmektedir Hâdisenin bu boyuta gelmesinden şüphe tohumlarını yaymaya kendilerini memur telakki eden oryantalistler bile rahatsızlık hissetmektedir Nitekim Louis Massignon şu nevi bir serzenişte bulunmaktadır; “Müslümanların her şeylerini tahrip ettik Fesefeleri, dinleri mahvoldu, artık hiçbir şeye inanmıyorlar, derin bir boşluğa düştüler…43 Her tarafı kaskatı şüphe bulutları istila etmiştir
“Ashabıma sövmeyin… hadisini Buhari, Müslim, Ebû Davud ve Tirmizi gibi hadis allamelerinin rivayet etmesi Ateş için hiçbir önem arz etmemektedir Çünkü oryantalizmin aşıladığı şüphe O’nu öylesine derinden sarsmıştır ki; en muteber eserleri dahi menkıbe kitaplarıyla eşdeğer görmekte ve bu yüzden reddettiği hadislerin senetlerine bakma ihtiyacı hissetmemektedir Ashabın fazileti noktasında telif edilen eserlerde en fazla kullanılan rivayetlerden biri olan “Ashabıma sövmeyiniz… hadisiyle alakalı Kettani, “Bu; mana itibariyle mütevatirdir44 demektedir Mütevatir bir hadise inanmak ise zarurati diniyyedendir
Netİce
Sahabe, tebliğden önce temsil etti, yaşadıklarını rivayet etti Halleriyle konuştular “Saadet Asrını, hususi renkleriyle bozmadan sonraki zamanlara taşıdılar İnsanlar Allah Rasulü’nü (sav) onlar vesilesiyle tanıdı Fıkıh, Tefsir, Kelam… sahabenin rivayet ettiği Kur’an ve Sünnet’ten neşet etti Allah Rasulü’nün (sav) talebeleri addedilmeleri ve medeniyetin taşıyıcıları olmaları adaletlerinin araştırılmadan kabul edilmesine gerekçe oldu Eğer rivayetlerini kabul etme noktasında tereddüt olsaydı, İslam “Saadet Asrı ile sınırlandırılmış, sonraki yıllara taşınmamış olurdu
Ebu Zür’a erRazi diyor ki: “Allah Rasülü’nün (sav) ashabından herhangi birine kem gözle bakan bir adam gördüğünde anla ki o zındıktır Zira Rasül haktır Kur’an haktır Rasül’ün getirdiği de haktır Bunların tamamını bize ileten ise ashaptır İşte bu zındıklar Kur’an ve Sünnet’i geçersiz kılabilmek için şahitlerimizi cerh etmek istiyorlar Gerçekte ise sapık olduklarından dolayı cerh edilmek onlara yaraşır45
İslam’ı ideolojik okuma hastalığına mübtela olanlar tarih boyu Peygamberi reddetmeye cesaret edemediklerinden sahabeye yönelmişlerdir Nitekim İslam düşünce tarihine bakıldığında sahabeyi en sert tenkit edenlerin başında Sünnet ve Cemaat anlayışına muhalif mezhep ya da kişiler gelmektedir Mu’tezili Nazzam’ın Hz Ömer’in imanını sorgulaması, Ebu Hureyre’yi yalancılıkla itham etmesi, Şia’nın on kadar sahabi dışında ilk kuşak müslümanların neredeyse tamamını irtidat etmekle itham etmesi, bu babta akla gelen ilk hususlardandır Ehli Sünnet karşıtları savundukları görüşlere, Peygamber’den rivayet ettikleri hadislerle karşı duran sahabeyi ta’n ederek önlerini açmaya çalışmışlardır İslam ile alakalı her meseleyi “yeniden ele almayı asıl dava kabul eden modernistler önünde de hala en büyük engel sahabedir
Sahabenin cerh edilmesi, İslami literatürde tashihi gayri kabil öylesine büyük gedikler açacaktır ki, sağlam senetlerle rivayet edilen bir çok hadis reddedilecek, onlar üzerine bina edilen Fıkıh, Kelam gibi İslami disiplinler arşive kaldırılacaktır
***************************
Cemel, Sıffın gibi hâdiseler içerisinde yer almış ya da uzlete çekilmiş olsun Ashabın tamamı adildir Bu hususta icma vardır46 Ümmetin muhaddisinden müfessirine, mütekellimininden fukahasına bütün alimlerin adil olduklarına icma ettikleri ashap hakkında Harici, Rafizi, Mu’tezili kimliğe sahip fırka mensuplarının cerh edici ifadeler kullanmaları ilmi olmaktan fevkalede uzaktır
Şayet Kur’an ve Sünnet’in sahabenin adaletine dair kat’i beyanları olmamış olsaydı yine de onları ta’dil etmek gerekirdi Çünkü hicretleri, cihatları, Allah yolunda mal ve canlarını feda etmeleri, kalplerindeki itminanın muazzam derinliği, adaletlerinin kemaline işaret etmektedir
Allah sahabeden; sahabe de Allah’tan razı olmuş, İlahi rızaya muhatap olmaları doğruluklarına, doğrulukları da sünneti olduğu gibi rivayet ettiklerine tanıklık etmekte Hâdise bu iken insanlardan ashabı ta’dil etmelerini talep etmek fuzuli bir ameliye olur Zira Allah ve Rasülü’nün (sav) tezkiyesinden sonra söylenecek her söz zaittir Ulema cephesinden gelen mütaalalar ise nakledilenleri beşer idrakiyle teyitten ibarettir Bu makalede, bu çerçevede telakki edilmelidir
Sahabe ile hesaplaşan fırkaların bir çoğu bu gün sadece mezhep tarihi kitaplarında yaşamaktadır Müsteşriklerin yoğun baskısı altında şekillenen modernistlerin akibeti de seleflerinden farklı olmayacaktır Allah ve Rasulü’nün (sav) ta’dil ettiği, Kur’an ve Sünnet’i sonraki kuşaklara tebliğ etme görevini verdiği sahabe ise manevi şahsiyetler olarak sonsuza kadar konuşmaya devam edecektir
Haşiye
Muhammed Abduh’un Melek Tasavvurunun Tenkİdİ
İstitrat kabilinden konuyla alakalı bir hususun beyanını zaruri görüyorum Modern İslam Düşüncesi’nin üç atlısından ortancası olan Muhammed Abduh, meleklerin sahabi olupolmaması bahsini farklı bir mecraya çekerek meleklerin varlık sahibi olmalarını reddetmektedir Ona göre melekler ve şeytanlar insanların ruhlarına ulaşan soyut varlıklardır Dolayısıyla cismani suretlere bürünmeleri mümkün değildir Eğer böyle olsaydı insanlar onların varlıklarını hisseder ve nerede yaşadıklarını tespite imkan bulurlardı47
Abduh, bu te’viliyle meleklerin varlığını insanların anlayış seviyelerine indirgediğini düşünmektedir Nitekim talebesi Reşid Rıza, Hocasının te’villerinin bir çok insanın hidayetine vesile olduğunu iddia etmektedir48 Ne var ki hiç kimse birilerinin hidayetine delalet etmek için İslam’ın sarahaten beyan ettiği hususları te’vil yoluyla inkar etme hakkına sahip değildir Sonra ayetlerin yanlış te’vili münkirin hidayetine değil, onları yanlış te’vil eden müminin inkarına neden olur
Gayb aleminde olan ve olmaya devam eden nice hâdiseler vardır ki insan, aklıyla onların hakikatine ulaşmaktan acizdir Bu acziyete rağmen onlar vardır ve varlıklarının isbatı inkari hiçbir te’vile muhtaç değildir Yani köre renk gösterme gayreti nafile bir uğraştır Zira kör inkar etse de renkler vardırlar
Abduh’un göremediği ve bu yüzden varlıklarını insanların ruhlarına ulaşan ilhamlar olarak te’vil ettiği melekleri görenler var: Makalede de nakledildiği gibi Allah Rasulü (sav) Cebrail’i asıl suretinde iki defa görmüştür A’rabi şeklinde peygamber meclisine gelen meleğe tanıklık eden bir çok sahabi mevcut49
Hz Musa’ya “Biz Allah’ı açıkça görmeden sana inanmayız50 diyen Yahudilerle bu gün paralel düşünen milyonlarca ateist var diye müslümanların İslam’ın menfaati adına Cenabı Hakk’ı, O’nun varlığına halel getirecek ifadelerle anlatmaları masumane bir ameliye olarak görülebilir mi?! Böyle bir ameliye içerisinde olanların küfre girdiklerini söyleyenler, aynı cevabı benzer kararlılıkla arza mecburdurlar
Tarih boyu mücerret aklın talepleri bitiptükenmemiştir Her millet, iman etmek için farklı taleplerde bulunmuştur Peygamberlere kabili ne mümkün tekliflerle gelmişlerdir “Onlar, ’Sen dediler, bizim için yerden bir kaynak fışkırtmadıkça sana asla inanmayacağız Veya, senin bir hurma bahçen ve üzüm bağın olmalı; öyle ki, içlerinden gürül gürül ırmaklar akmalı Yahut iddia ettiğin gibi, üzerimize gökten parçalar yağdırmalısın veya Allah’ı ve melekleri (söylediklerinin doğruluğuna) şahit getirmelisin Yahut da altından bir evin olmalı, ya da göğe çıkmalısın Bize, okuyacağımız bir kitap indirmediğin sürece (göğe) çıktığına da asla inanmayacağız De ki: Rabbimi tenzih ederim Ben sadece beşer bir elçiyim51
Müşriklerin talepleri “mutlak hakikatin sunum şekline etki edememiş, her şeye rağmen peygamberler hakikati insanlara göre değil, insanları hakikate göre değerlendirmeye devam etmişlerdir Bu yüzden hakim ideolojiler tarafından anlaşılamamakla itham edilmişlerdir52
in var oluşları Kur’an Sünnet ve icma ile sabittir Buna rağmen inkarda ısrar etmek ya da kabulü ne mümkün te’villerde bulunmak imanı sarsar Sarsıntının ne derece olduğu ise yarın mahşerde zahir olacaktır
Halit İSTANBULLU
1 Ali b Muhammed b elKari, Şerhu Şerhi Nuhbeti’lFiker, (tah Abdu’lFettah Ebu Ğudde), Daru’lErkam, Beyrut, ty, s 576
2 İzzuddin İbn Esir Ebi’lHasen Ali b Muhammed elCezeri, Usdu’lĞabe fi Ma’rifeti’sSahabe, (Mukaddime), Daru’lKütübi’lİlmiyye, Beyrut, ty, I, 11
3 Ali elKari, age, s 576
4 Ali elKari, age, s 576
5 Bkz Ali elKari, age, s 548579
6 İsmail Lütfi Çakan, Hadis Usûlu, İfav, İstanbul, ty, s 81
7 İbn Esir, age, I, 10
8 Ahmed b Ali b Hacer b Askalani, elİsabe fî Temyizi’sSahabe, (Mukaddime), Daru’lKütübi’lİlmiyye, Beyrut, 1995, I, 10
9 Kur’an, Zariyat(51): 56
10 Anne karnında örtülmesinden dolayı döl suyuna “cenin, birbirini örten ağaçlarının çokluğundan dolayı ebedi kurtuluş yurduna “Cennet, göğsün örttüğü kalbe “cenan, aklı örtülene “mecnun denir Gözleri perdeli olduklarından dolayı meleklere de “cinne adı verilmiştir Cinlere bu adın verilmesi ise, gözlerden gizlendikleri ve görülmediklerinden dolayıdır Bkz Abdulkerim Nevfan, Âlemu’lCinn fi Davi’lKitabi ve’sSünne, Riyad, 1999, s1158
11 Kur’an, Ahkaf(46): 293031
12 Şemsuddin Ebu Abdillah Muhammed İbn Kayyım elCevzi, Tariku’lHicreteyn ve Babu’sSaâdeteyn, el Matbaatu’sSelefiyye, Kahire, 1394, s 421
13 Kur’an, Cin(72): 2
14 Kur’an, (Furkan(25): 1
15 İbn Hacer, İsabe, I, 11
16 Kur’an, Müddessir(74): 2
17 İbn Hacer, İsabe, I, 14
18 Mustafa Öz, Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi, Ahmet Han Maddesi, İstanbul, 1989, II, 74
19 Öz, agm, II, 74
20 Muhammed elBehiy, Min Mefahîmi’lKur’an fi’lAkideti ve’sSülük, Matbaatu’lİstiklali’lKübra, Kahire, 1973, s133
21 Müslim, 44Fedâilu’sSahabe, 53 (IV, 1965, H no: 2537); Tirmizî, 34Fiten, 64 ( IV, H No: 2251)
22 Efendimiz (sav) hicri 11’de vefat ettiler Bu tarih üzerine yüz eklendiğinde hicri 110’a ulaşılır ki, bu da sahabe devrinin sonudur Bu yüzden hicri 110’dan sonra yapılan ikrarlara itibar edilmemiştir Bkz İbn Hacer, İsabe, I, 15; Ahmed Naim, Sahihi Buhari Muhtasarı ve Tecridi Sarih Tercemesi ve Şerhi, DİBY, I, 1617
23 Kur’an, Fetih(48): 18
24 İbn Hacer, Fethu’lBari bi Şerhi Sahihi’lBuhari, Daru İhyai’tTürasi’lArabi , Beyrut, 1988, I, 159
25 Kur’an, Bakara(2):143
26 İbn Hacer, İsabe, I, 18
27 Kur’an, Ali İmran(3): 110
28 Kur’an, Tevbe(9): 100
29 Kur’an, Enfal(8): 74
30 Ebu Abdillah Muhammed b Ahmed Kurtubi, elCami’ li Ahkami’lKur’an, Daru’lKütübi’lİlmiyye, Beyrut, 2000, VIII, 38
31 Kur’an, Hac(22): 78
32 İbn Kayyım, İ’lamu’lMuvakki’în an Rabbi’lAlemin, Daru’lKitabi’lArabi, Beyrut, 1996, IV, 116
33 Kur’an, Ali İmran(3): 30
34 Bedruddin Ebu Muhammed Mahmud elAyni, Umdetu’lKâri Şerhu Sahihi’lBuhâri, Daru’lKütübi’lİlmiyye, Beyrut, 2001, I, 244
35 Ayni, age, I, 246
36 Buhari, Fedailu Ashabi’nNebi, 5; Müslim, Fedailu’sSahabe, 221222
37 Ayni, age, 62Kitabu Fedaili’sSahabe, 5, (H No: 3673); Müslim, 44Kitabu Fedaili’sSahabe, 54, (H No: 2541); Tirmizi; Tirmizi, 50Kitabu’lMenakib, 58, (V, 462, H No: 3887)
38Tirmizi, 50Kitabu’lMenakib, 58, (V, 463, H No: 3888); Ahmed, Müsned, IV, 86
39 Tirmizi, 50Kitabu’lMenakib, 57, (V, 462, H No: 3886)
40 Ayni, age, II, 227
41 İbn Hacer, İsabe, I, 21
42 Süleyman Ateş, Yüce Kur’an’ın Çağdaş Tefsiri, İstanbul, 1988, IV, 134
43 Edvard Said, Oryantalizm, (ter Selahattin Ayaz), Pınar Yayınları, İstanbul, 1999
44 Ebu Abdillah Muhammed b Cafer, Nazmü’lMütenâsir mine’lHadisi’lMütevatir, Daru’lKütübi’sSelefiyye, Kahire, ty, s199
45 İbn Esir, age, I, 23
46 İbn Hacer, İsabe, I, 25
47 Reşit Rıza, Tefsiru’lMenar, Daru’lKütübi’lİlmiyye, Beyrut, I, 267 273
48 Reşid Rıza, age, I, 269
49 Abdulkerim Nevfan, Alemu’lCin fî Davi’lKitabi ve’sSünne, Daru İşbilya, Riyad, 1999, s122
50 Kur’an, Bakara(2): 55
51 Kur’an, İsra(17): 9093
52 Kur’an, Hud(11): 91
KAYNAK: Sadabatnet
Yeni paylaşımlarda buluşmak dileğiyle
http:img322**************img3227687destek2ba9gif