Çocukluk Çağı Akıcılık Bozuklukları
Akıcı konuşma; Konuşmanın mütemadi, eforsuz kabul edilebilir bir süratte olmasıdır. Çocukluklarda en sık görülen akıcılık bozuklukları kekemelik ve süratli bozuk konuşmadır.
Kekemelik Nedir?
Konuşmanın akışına olağanın üstünde sıklıkta ve uzunlukta mani çıkartılmasıdır. Normali belirlemek zordur. Zira kekemelik tarifi 2 açıdan bakılarak yapılmalıdır. Dinleyicinin algıları ve takılması olan bireyin kendisi ve takılmaları ile ilgili algıları. Bu aşamada normali tanımlamak belirlemek güçtür lakin handikaplar tanımlanabilir.
Tek heceli sözcüklerin tamamının tekrarları
Ses ve hece tekrarları
Ses uzatmaları
İşitilebilir ya da sessiz bloklar
Takılmalar ile başa çıkmada fizikî tansiyonlar
Burada sıradan takılma ile sıradan olmayan takılmaları belirlemek gerekir. Her insan konuşurken takılabilir. Sıradan gelişim gösteren çocuklarda da takılmalar olabilir. Münhasıran 2-5 yaş arası. Bu evlatlara tanı koymadan evvel beklemek gerekir. Ailesinde kekemelik hikayesi olan evlatlar, 6 aydan ziyade devam eden takılmalar, lisan ve konuşma bozukluğu yaşayan evlatlar, olumsuz çevresel ve aile deneyimleri yaşayan evlatlar risk öbeğidir.
İkincil Davranışlar
Takılmalar konusunda evlatlar ve yetişkinler farkındalık oluşturduktan sonra, kendilerini kekeme olarak algılamaya ve bu durumdan kurtulmak için ise kimi davranışlar geliştirmeye başlarlar. Bu davranışları kurtulma ve kaçınma davranışları olarak ikiye ayırabiliriz. Kurtulma davranışları kişinin takıldıktan sonra kelimeyi bitirebilmek için yaptıklarıdır. Burun deliklerini açma, el-ayak vurma, göz kırpma, ilgili diğer cepheye çekmek için boğaz temizleme üzere. Kaçınma davranışı ise kişinin takılmadan evvel takılma derdi ise yaptıklarıdır. Belirli sesleri ve sözleri kullanmamak için söz değiştirme, sözcüğün etrafında dolaşarak o sözcüğü kullanmama, malûm durum ve ortamlardan kaçınma bunlardan bazılarıdır. Evlatta ikincil davranışlar görülüyor ise beklenmeden bir lisan ve konuşma terapistine başvurulmalıdır.
Kekemeliğin Sebepleri
Takılmaların bir çok sebebi olabilir. Genetik ve nörofizyolojik sebeplerde bunların içindedir. Her evladın kekemeliğinin ortaya çıkış nedeni kendine hastır. Gelgelelim bu hususta umumi kanı ebeveynlerin tavırları tek başına kekemeliğe neden olmadığıdır. Aile tavrı evladın kekemelikle başetmesini zorlaştırır ya da kolaylaştırır. Birebir biçimde çevresel etmenlerde tek başına takılmaların sebebi olarak gösterilmez; ama takılmaları arttırabilir. Münhasıran süratli ömür, gerilim, aile beklentilerinin yüksek olması evladın takılmalar ile başa çıkmasında olumsuz etkene sahiptir. Evladın mizacının tek başına kekemeliğe sebep olup olmayacağı konusunda ise farklı görüşler vardır.
Evladın lisan ve konuşma gelişimi de takılmalara sebep olabilecek bir sair faktördür. Evladının yaşının altında ve çok üstünde lisan becerilerin sahip olması takılmalar ile başetme sürecini de olumsuz etkileyecektir.
Kekemeliğin Azaldığı Durumlar
Yalnızken
Çok rahat ve dinlenmiş iken
Koro halinde bir şey söylerken
Hayvana ya da bebeğe konuşurken
Ritmik uyaranla konuşurken
Müzik söylerken
Aksan değiştirince
Küfür ederken vb.
Sıklığı
Takılma başlama periyodu olarak 2 yaş ile ergenlik arası devir rapor edilir. Kekemelik başlama nispetlerine bakacak olursak %75’i 2-5 yaş arasıdır. Sıklığı topluluktan topluluğa farklılık gösterir. Sosyoekonomik seviyesi yeterli olan devletlerde daha ziyade görülüyor. Yeniden de ortalama bir orantı vermek gerekirse tüm toplulukta %1 -2 arasıdır. Cinsiyet bakımından erkeklerde daha çokça ve geçen hengam tekrar erkeklerin aleyhine işliyor. Yapılan çalışmalarda erken periyot kekemelik erkeklerde kızlara nazaran 3 kat çokça iken ilerleyen yaşlarda bu nispet 5 katına kadar çıkıyor. Yani kızlarda düzgünleşme daha ziyade görülüyor.
Kekemelik Terapisi
Kekemelik terapisi çok kişisel bir terapidir ve yalnızca bir kişi hazırlanır. Bu terapi yalnızca bu hususta eksper bir lisan ve konuşma terapisti tarafından yürütülmelidir. Kekemelik terapisinin bir reçetesi yoktur, kişinin gereksinimlerine, aile ve kültürel yapısına, muhitine, münasebetlerine vb. özellikleri göz önüne alınarak hazırlanır. Bu açıdan bakıldığında her birey tektir ve kişiseldir. Hazırlanan her kekemelik terapisi de tektir.
Kekemelik terapisi bir ekip işidir, çocuk/birey ve aile bu terapinin en kıymetli modülleridir. Terapi planlaması yapıldığında bu durumun evladın hayatını nasıl etkilediğine bakılmalı ve buradan başlanmalıdır. Değerlendirmede alınan haberlere dayanarak etraf, aile ilgileri ve özellikleri üzere durumlar terapi planlamasında göz önüne alınmalıdır. Seçilen terapi usulü evlada ve aileye makul alınmalıdır.
Mektep öncesi kekemelik terapisinde evlat kekemeliğe dair olumsuz hislerini tabir edemeyebilir. Klinisyen bu durumu gözlemeli; olumsuz tavırlar azaltılmaya ve ortadan kaldırmaya çalışmalıdır. İkincil davranışlara müdahale ise çok bıçak sırtıdır ve evlada tutarlı seçilen terapi tekniğinde bunlar tabiatıyla azalacaktır. Mektep öncesi devirde terapi direkt ve dolaylı olarak iki halde yapılır. Hangisinin seçileceğine evladın takılma özelliklerine, takılma vadesine, genetik yatkınlığına, muhabere özelliklerine, lisan becerilerine, aile ve çevresel özelliklerine bağlı olarak karar vermek gerekir.
Akıcı konuşma; Konuşmanın mütemadi, eforsuz kabul edilebilir bir süratte olmasıdır. Çocukluklarda en sık görülen akıcılık bozuklukları kekemelik ve süratli bozuk konuşmadır.
Kekemelik Nedir?
Konuşmanın akışına olağanın üstünde sıklıkta ve uzunlukta mani çıkartılmasıdır. Normali belirlemek zordur. Zira kekemelik tarifi 2 açıdan bakılarak yapılmalıdır. Dinleyicinin algıları ve takılması olan bireyin kendisi ve takılmaları ile ilgili algıları. Bu aşamada normali tanımlamak belirlemek güçtür lakin handikaplar tanımlanabilir.
Tek heceli sözcüklerin tamamının tekrarları
Ses ve hece tekrarları
Ses uzatmaları
İşitilebilir ya da sessiz bloklar
Takılmalar ile başa çıkmada fizikî tansiyonlar
Burada sıradan takılma ile sıradan olmayan takılmaları belirlemek gerekir. Her insan konuşurken takılabilir. Sıradan gelişim gösteren çocuklarda da takılmalar olabilir. Münhasıran 2-5 yaş arası. Bu evlatlara tanı koymadan evvel beklemek gerekir. Ailesinde kekemelik hikayesi olan evlatlar, 6 aydan ziyade devam eden takılmalar, lisan ve konuşma bozukluğu yaşayan evlatlar, olumsuz çevresel ve aile deneyimleri yaşayan evlatlar risk öbeğidir.
İkincil Davranışlar
Takılmalar konusunda evlatlar ve yetişkinler farkındalık oluşturduktan sonra, kendilerini kekeme olarak algılamaya ve bu durumdan kurtulmak için ise kimi davranışlar geliştirmeye başlarlar. Bu davranışları kurtulma ve kaçınma davranışları olarak ikiye ayırabiliriz. Kurtulma davranışları kişinin takıldıktan sonra kelimeyi bitirebilmek için yaptıklarıdır. Burun deliklerini açma, el-ayak vurma, göz kırpma, ilgili diğer cepheye çekmek için boğaz temizleme üzere. Kaçınma davranışı ise kişinin takılmadan evvel takılma derdi ise yaptıklarıdır. Belirli sesleri ve sözleri kullanmamak için söz değiştirme, sözcüğün etrafında dolaşarak o sözcüğü kullanmama, malûm durum ve ortamlardan kaçınma bunlardan bazılarıdır. Evlatta ikincil davranışlar görülüyor ise beklenmeden bir lisan ve konuşma terapistine başvurulmalıdır.
Kekemeliğin Sebepleri
Takılmaların bir çok sebebi olabilir. Genetik ve nörofizyolojik sebeplerde bunların içindedir. Her evladın kekemeliğinin ortaya çıkış nedeni kendine hastır. Gelgelelim bu hususta umumi kanı ebeveynlerin tavırları tek başına kekemeliğe neden olmadığıdır. Aile tavrı evladın kekemelikle başetmesini zorlaştırır ya da kolaylaştırır. Birebir biçimde çevresel etmenlerde tek başına takılmaların sebebi olarak gösterilmez; ama takılmaları arttırabilir. Münhasıran süratli ömür, gerilim, aile beklentilerinin yüksek olması evladın takılmalar ile başa çıkmasında olumsuz etkene sahiptir. Evladın mizacının tek başına kekemeliğe sebep olup olmayacağı konusunda ise farklı görüşler vardır.
Evladın lisan ve konuşma gelişimi de takılmalara sebep olabilecek bir sair faktördür. Evladının yaşının altında ve çok üstünde lisan becerilerin sahip olması takılmalar ile başetme sürecini de olumsuz etkileyecektir.
Kekemeliğin Azaldığı Durumlar
Yalnızken
Çok rahat ve dinlenmiş iken
Koro halinde bir şey söylerken
Hayvana ya da bebeğe konuşurken
Ritmik uyaranla konuşurken
Müzik söylerken
Aksan değiştirince
Küfür ederken vb.
Sıklığı
Takılma başlama periyodu olarak 2 yaş ile ergenlik arası devir rapor edilir. Kekemelik başlama nispetlerine bakacak olursak %75’i 2-5 yaş arasıdır. Sıklığı topluluktan topluluğa farklılık gösterir. Sosyoekonomik seviyesi yeterli olan devletlerde daha ziyade görülüyor. Yeniden de ortalama bir orantı vermek gerekirse tüm toplulukta %1 -2 arasıdır. Cinsiyet bakımından erkeklerde daha çokça ve geçen hengam tekrar erkeklerin aleyhine işliyor. Yapılan çalışmalarda erken periyot kekemelik erkeklerde kızlara nazaran 3 kat çokça iken ilerleyen yaşlarda bu nispet 5 katına kadar çıkıyor. Yani kızlarda düzgünleşme daha ziyade görülüyor.
Kekemelik Terapisi
Kekemelik terapisi çok kişisel bir terapidir ve yalnızca bir kişi hazırlanır. Bu terapi yalnızca bu hususta eksper bir lisan ve konuşma terapisti tarafından yürütülmelidir. Kekemelik terapisinin bir reçetesi yoktur, kişinin gereksinimlerine, aile ve kültürel yapısına, muhitine, münasebetlerine vb. özellikleri göz önüne alınarak hazırlanır. Bu açıdan bakıldığında her birey tektir ve kişiseldir. Hazırlanan her kekemelik terapisi de tektir.
Kekemelik terapisi bir ekip işidir, çocuk/birey ve aile bu terapinin en kıymetli modülleridir. Terapi planlaması yapıldığında bu durumun evladın hayatını nasıl etkilediğine bakılmalı ve buradan başlanmalıdır. Değerlendirmede alınan haberlere dayanarak etraf, aile ilgileri ve özellikleri üzere durumlar terapi planlamasında göz önüne alınmalıdır. Seçilen terapi usulü evlada ve aileye makul alınmalıdır.
Mektep öncesi kekemelik terapisinde evlat kekemeliğe dair olumsuz hislerini tabir edemeyebilir. Klinisyen bu durumu gözlemeli; olumsuz tavırlar azaltılmaya ve ortadan kaldırmaya çalışmalıdır. İkincil davranışlara müdahale ise çok bıçak sırtıdır ve evlada tutarlı seçilen terapi tekniğinde bunlar tabiatıyla azalacaktır. Mektep öncesi devirde terapi direkt ve dolaylı olarak iki halde yapılır. Hangisinin seçileceğine evladın takılma özelliklerine, takılma vadesine, genetik yatkınlığına, muhabere özelliklerine, lisan becerilerine, aile ve çevresel özelliklerine bağlı olarak karar vermek gerekir.