Elektrikli araçlarda güç, klasik akaryakıtlı ya da dizel arabalardaki içten yanmalı motorların yerine geçen batarya yahut pil setleriyle çalışan elektrik motorundan sağlanır. Elektrik motorları yenilenebilir kaynaklardan elde edildiği sürece en zararsız güç üretim tekniğidir. Elektrik motorları, gelecekte yalnızca sonlu kaynaklar ortasında sayılan petrolün alım gücünün düşmesi ve ülkelerin dışa bağımlı olmaları nedeniyle bile içten yanmalı motora sahip araçların yerini alabilir.
Etrafa ziyan vermemesi ve depolanan güçten azamî performans alınabilmesi sebebiyle fosil yakıt tüketen motorlara karşı sürdürülebilir bir alternatiftir. Artık dünyada elektrikli araç ve elektrikli araçlar için batarya üretimi yapan pek çok şirket var. Gelişen teknolojinin de tesiriyle günden güne fosil yakıt tüketen içten yanmalı motorlara sahip araçların azalacağı düşünülüyor.
Birinci elektrikli araba üretme teşebbüsleri 1800’lü yıllarda, fosil yakıtlı motorlardan daha evvel başlamıştı. Lakin Tesla’nın 2011'de piyasaya çıkardığı Roadster modeline kadar çeşitli nedenlerle uzun vadeli bir muvaffakiyete ulaşılamamıştı. Enflasyon, dolar kuru ve vergilerle araba sahibi olmanın neredeyse imkânsız olduğu bugünlerden biraz uzaklaşarak, birinci örneklerinden bugüne elektrikli araçların gelişim sürecine bakalım.
Birinci elektrikli araba 1835’te üretildi
Elektrikli araçların birinci örneği 1835 yılında Thomas Davenport tarafından Amerika’da icat edildi. Bu araç iki elektromıknatıs, bir pivot ve bir batarya kullanılarak tasarlanan küçük bir lokomotifti. Birebir tarihlerde İskoçya’da yaşayan Robert Anderson da elektrik gücüyle çalışan bir araç icat etmeyi başardı. Lakin Anderson'un icat ettiği bu araçta şarj edilme özelliği olmadığı için günlük yaşama ahenk sağlayamadı ve nispeten başarısız oldu.
Çalışmaları 1830’larda başlayan elektrikli arabalar 1900’lü yılların başında en verimli devirlerini yaşıyordu. Bu periyotlarda elektrikli arabaların başarılı örnekleri görülmeye başlanmış ve gittikçe yaygınlaşmıştı. Hatta New York’ta elektrikli ticari taksiler kullanılmaya bile başlamıştı. Amerika’da üretilen 4000’den fazla arabanın %28’i elektrik gücüyle çalışıyordu. Tıpkı periyotta New York, Boston ve Chicago üzere büyük kentlerdeki arabaların üçte ikisi elektrikli araçlardan oluşuyordu.
O yılların hudutlu teknolojisiyle üretilen akaryakıtlı araçlarda titreme, gürültü üzere pek çok teknik meseleyle karşılaşıldığı için içten yanmalı motora sahip araçların yanı sıra elektrikli araçlara olan talep süratle artıyordu.
Ve Henry Ford Model T’yi tanıttı
1908 yılına gelindiğinde ABD'li mühendis Henry Martin Ford'un kurucusu olduğu Amerikan araba devi Ford Motor Company, akaryakıtlı araç seri üretimine başladı. Seri üretimine başlanan birinci araba Model T tanıtıldı. Henry Ford'un 'bant sistemi' sayesinde Amerikan araba piyasası alt üst oldu. Akaryakıtlı araba fiyatları elektrikli araçların üçte birine kadar düştü.
1912 yılında elektrikli bir araba 1750 dolarken, akaryakıtlı bir araba sırf 650 dolardı. 1920’lerde ise elektrikli araçlara olan talep epeyce azalmıştı artık çoğunlukla Model T tercih ediliyordu. Akaryakıtlı araçlarda daha uzun sürüş uzaklığı imkânı, beygir gücü, düşük fiyat ve akaryakıta ulaşımın kolay olması elektrikli araçların geride kalmasının ana sebepleri oldu.
Denetimsiz tüketim yine elektrikli araba muhtaçlığını ortaya çıkardı
Süratle gelişen araba piyasasında 1960’larda, ağır üretimle artan araba sayıları, insanların satın alma gücünü de arttırdı. Araba sahibi olmak çok kolaylaşmıştı, her seri üretimde hedeflendiği üzere seri tüketim başlamıştı. Fakat bu denetimsiz tüketim ziyanlı yakıtlar ve hava kirliliği üzere pek çok sorunu da beraberinde getirdi. Fosil yakıtlı motorların etrafa verdiği ziyanlar ve petrol krizinin tesiriyle içten yanmalı motorla çalışan araçlara alternatif aranmaya başlandı.
1972 yılında hiçbir vakit üretime geçmeyecek olan BMW 1602 E model bir elektrikli araç tasarlandı. Araç o yıl Olimpiyat Oyunları’nda sergilendi ve büyük ilgi gördü. O devirlerde hibrit ve elektrikli araçlar yine popülerleşti. Bu popülarite Amerika’nın yeni kararlar alması ve araç üreticilerinin devlet tarafından teşvik edilmesine sebep oldu. Yavaş yavaş yürütülen elektrikli araba üretim çalışmaları, 1990’larda imzalanan Pak Hava Yasası Değişikliği ve Güç Siyaseti Kanunu’yla tekrar gündeme geldi.
1996’da General Motors’un “Dünyanın en verimli üretim aracı” olarak tanıtılan EV1 modeli üretildi. Lakin EV1’lerin pazarlama stratejilerindeki başarısızlıklar üretimin devam etmesine pürüz oldu. Akabinde dünyanın en büyük araba üreticilerinden Toyota, birinci sefer ticari olarak pazarlanan ve seri üretilen hibrit arabası Prius’u tanıttı. 1997’de üretimine başlanan Prius, üretildiği birinci yılda 70 bine yakın sattı.
21. yüzyılın Henry Ford’u Elon Musk, elektrikli araç üretmeye başladı
2000 yılına gelinene kadar Honda, Nissan, Toyota, Cheyy, General Motor üzere büyük araba üreticileri elektrikli araçlar üretmeye başladı. Ancak bu periyotlarda üretilen araçlarla önemli bir muvaffakiyet elde edilememişti. Elektrikli arabaların günümüzde bu kadar başarılı örneklerinin görülmesinde tesirli olan atılım, 2006 yılında Tesla Motor'un elektrikli araç üretimine başlamasıyla oldu.
Tesla’nın 2011 yılında ürettiği Roadster modeli, elektrikli araç tarihinde ihtilal yarattı. Öteki araba örneklerinden farklı olarak Tesla Roadster, 240 km menzil performansıyla öne çıkıyordu. Henry Ford’un Model T ile yaptığı atağın bir benzerini ortadan geçen 100 yıl sonra Elon Musk, Tesla Roadster ile yapmıştı. Vakitle menzil kapasitesini arttıran ve son derece gelişmiş elektrikli araçlar üreten Tesla Motor, bölümün öncü markası haline geldi.
Günümüzde Tesla; aracın altyapısı, elektrik motoru, bataryası ve şarj istasyonları üzere elektrikli araçlar için gerekli ekipmanları da kendi başına üreterek adeta dev bir ekosistem haline geldi. Pek çok ülkede fabrikası bulunan, dünyanın en çok satan elektrikli araba markası Tesla'nın piyasa pahası son günlerde 1 trilyon doları aştı. Tesla, dünyanın birinci trilyon dolarlık araba şirketi olmayı başararak elektrikli araçların gelecekte araba piyasasına hakim olacağını bir defa daha kanıtlamış oldu.