İslamiyetten once Turklerde aile yapısı
Turk ailesinin, İslamiyetten onceki yapısını inceleyecek olursak; Turklerde birkac ornek dışında ana ailesi''ne rastlanmadığı gorulur Cin kaynakları, Turklerin ana hakimiyetine dayalı bazı boyları olsa da, baba hakimiyetine dayalı aile tipinin ağırlıkta olduğunu soylemektedir
Fransız sosyologlarından Gaston Richard; Yakut, Kırgız ve Altay Turklerinin ataerkil aileye sahip olduklarını iddia etmiştir
Turk ailesi hakkında araştırmalar yapan ilk batılı araştırmacı Grenarda gore; Turk kızı hayat arkadaşını secmekte serbesttir Eş secme geleneğinin cok guclu bir kurum olduğunu ve gunumuze kadar devam ettiğini gormekteyiz Kaşgarlı Mahmut'un Divan ı Lugati't Turk adlı eserinde de eşlerin birbirlerini serbestce sectiklerini soylemektedir
Evlenme ve aile Turklerde toplumun ve devletin temeli olarak kabul edilmektedir Aileden anlaşılan anababa ve cocuklardırEvlilik ev'' ile sembolize edilmektedir Evlenme aynı zamanda ''duman kurma'' olarak kabul edilmiştir Ocak, Turklerde her zaman kutlu sayılmıştır Kazak Turklerinde ocağın onemi buyuktur Ocağa buyuk saygı gostermişlerdir Kazak kadınlarının yeni evlerine geldiklerinde ve ilk cocukları doğduğunda ateş onunde eğilmeleri ve yağ parcaları atmaları adettir Altaylılarda ise kadın yeni evine geldiğinde ocağın onunde yere kadar eğilmektedir, kayınbaba veya akrabalardan biri de geline oğutler vermektedir Ocağa buyuk saygı gostermişlerdir Kazak kadınlarının yeni evlerine geldiklerinde ve i1k cocukları doğduğu zaman ateş onunde eğilmeleri ve yağ parcaları atmaları adettir Altaylılarda ise kadın yeni evine geldiğinde ocağın onunde yere kadar eğilmektedir Kayınbaba veya akrabalardan biri de geline oğutler vermektedir ''Ocak'' Turklerde ailenin en onemli semboludur Yabancılarla etkileşimi az olan Yakut Turklerinde evlilik ''sonmez bir ateş yakmadır'' Eve gelen gelin ise ''evi aydınlatan bir ateştir'' Anadolu'da ''ocağın sonmesi, aile ocağı'' ve genc erkek cocuklara ''0cak umudu'' denmesi eski Turk geleneklerinin izleridir
Evlenme olayının safhaları ve unsurları varıdır Kız ve erkek onceden anlaşmış olsalar bile ailelerinin bir araya gelmesi lazımdır Bunun icin aracılar yardımcı olur ''Arkacı'', ''Dunurcu'' denilen kişiler evlenme zamanında dunurler arasında gidip gelirler Aracılık, sosyal gelişmenin bir goruntusu şeklindedir Aracılar, saygılı ve tecrubeli, ak sakallılar veya Anadolu'daki ifadesiyle koyun uslularıdır Bu kişiler aynı zamanda tanık mahiyetindedirler Dede Korkut'taki Bay Bicen, kızına beşik kertmesi ile nişanlarken bile, ''siz tanık olun'' deme gereğini duyarak ileride vaki olacak evliliği kanun ve tore temellerine oturtmuştur Evlenme icin ''kalın'' veya ''başlık'' adıyla kız ailesine verilen bir aile malı veya gelinin ceyizinin bir kısmını oluşturan eşyaların verilmesi yerleşik adetlerdendir Bugun bu terim Turkiye'nin ceşitli yerlerinde kullanılmaktadır Kalın veya başlık Turk aile hukukunun temelini teşkil etmektedir Ceyiz ise kız cocuğunun baba malından aldığı paydır Gelin kız kocasının evine giderken ''sep'' adı verilen ceyiz eşyasını da goturmektedir Gelin kızın ceyizi bazı durumlarda zengin birinin desteğiyle de hazırlanabilmektedir Evlenecek kızın ceyizini hazırlamak yalnız anababa ya değil, butun akrabalara duşen bir gorevdir
Evlenme surecini soz kesme, nişan, duğun ve eve gelin getirme oluşturmaktadır Evliliğin başlangıcı kabul edilen soz kesmeye ; Turklerde buyuk onem verilmiştir Geleneklerine cok bağlı Turk kesimlerinde, soz kesme antlaşması at uzerinde yapılmaktadır Gokturklerde antlaşmalar ile elci kabulu gibi resmi torenler hep at uzerinde yapılmıştır Bundan da anlaşılmaktadır ki, evlilik Turklerde cok değerli kabul edilerek onem verilmiştir
Erkek nişanlandığı kızın parmağına kendi yuzuğunu takar, kız da nişanlısına gerdekte giymesi icin kendi diktiği kırmızı renkli kaftanı gonderir Nişan Batı Turklerinde daha cok gorulmektedir Kalın antlaşması ve soz kesimi hediyeleri ile nişan gercekleşmektedir Tanıklar, antlaşma ve dua ile yapılan beşik kertmesi ise butun Turklerde gorulmektedir Kaşgarlı Mahmut Divanı'nda, Turklerde nikahın cok eskilerde de bulunduğu ifade edilmektedir Anadolu'da ve Orta Asya'da nikah kızın evinde kalın anlaşmasından sonra kıyılır Kalın ve ceyizlerin miktarı nikah kıyılmadan once tespit edilir
Evlenme sırasında duğun yapma zorunludur Duğunde yerine getirilmesi şart olan adetlerin başın da ise duğun yemeği gelmektedir Duğun icin gelinlere ipekli kumaşlarla suslenen ozel odalar hazırlanmaktadır Duğune cağırma işine okuma'' denmektedir Bu ifade bugun de kullanılmaktadır Gelin eve atla gelmektedir Gerdek gecesi geline yol gosterici birisi (eget,mamu) bulunduğu gibi, guveye de yol gosterici bir sağdıc vardır
Orhun Abidelerinden Turklerde tek kadınla evlenmenin esas olduğu anlaşılmaktadır Cok kadın alma adeti kadının kısır olması halinde soz konusudur Eski Turklerde babaya ''kang'' denmektedir Oz kardeşlere ''kangdaş'', uvey kardeşlere ise ''kangsık'' denilirdi 11 yuzyıldan sonra babaya ''ata'' denmiştir Turklerde ister kız ister erkek olsun evlada ''oğul'' denmektedir Erkek cocuğu baba, kız cocuğu anne yetiştirir Babanın yeri, onuru, şerefi erkek cocuğa kalır
Kız cocuk evlendikten sonra koca evinin uyesi olmaktadır Buyuk erkek cocuk babadan sonra ailenin reisliğini ustlenir Kucuk oğlan ise baba ocağının devamından sorumludur Diğer erkek cocuklar evlendikten sonra ayrı eve cıkarlar Aynı anneden meydana gelen cocuklara ''karındaşdenir
Turklerdeki aile yapısı, aynı zamanda koklu bir toplum yapısına da sahip olduğunu gostermektedir Oğuz Turklerinde zina hadisesinin kabul edilemez bir suc sayılması, istisnai de olsa zina edenlerin en ağır şekilde cezalandırılmaları, Yakut ve Altay Turklerinde kız kacırma ile kurulan evliliklere meşru olmayan evlilik gozuyle bakılması Turklerin sahip oldukları aile yapısını gostermesi acısından onemlidir Aile yapısının sağlam tutulmasıyla guclu bir toplumun temeli atılmış olmaktadır Cekirdek bir unsur olarak aile ordu ve devletin de temel taşıdır Bundan iki bin yıl once Turkler aileyi sosyal yapının esası olarak korumuşlar ve ailenin devamlılığını ve bolunmezliğini sağlamak icin bazı tedbirler almışlardır Levirat adı verilen aile duzeninde babaları olen ailelerde buyuk cocuklar annelerini ve kucuk kardeşlerini himaye etmek mecburiyetindedirler Eğer kardeşlerden biri olurse en buyuk kardeş olenin ailesini kendi ailesine katar Olen kardeşin cocuklarının başka ailelere katılıp soyadlarını değiştirmelerine kesinlikle izin verilmezdi Aile icinde taviz verilmeyen hususlardan biri de aile bireylerinin Turk adlarını kullanmalarıdır Boylece hem ferdin, hem ailenin, hem de toplumun kimlik arama problemi ortadan kalkmaktadır Turk ailesinin diğer bir ozelliği de devlet ve orduyla en ust seviyede butunluk sağlamış olmasıdır
Turk ailesinin, İslamiyetten onceki yapısını inceleyecek olursak; Turklerde birkac ornek dışında ana ailesi''ne rastlanmadığı gorulur Cin kaynakları, Turklerin ana hakimiyetine dayalı bazı boyları olsa da, baba hakimiyetine dayalı aile tipinin ağırlıkta olduğunu soylemektedir
Fransız sosyologlarından Gaston Richard; Yakut, Kırgız ve Altay Turklerinin ataerkil aileye sahip olduklarını iddia etmiştir
Turk ailesi hakkında araştırmalar yapan ilk batılı araştırmacı Grenarda gore; Turk kızı hayat arkadaşını secmekte serbesttir Eş secme geleneğinin cok guclu bir kurum olduğunu ve gunumuze kadar devam ettiğini gormekteyiz Kaşgarlı Mahmut'un Divan ı Lugati't Turk adlı eserinde de eşlerin birbirlerini serbestce sectiklerini soylemektedir
Evlenme ve aile Turklerde toplumun ve devletin temeli olarak kabul edilmektedir Aileden anlaşılan anababa ve cocuklardırEvlilik ev'' ile sembolize edilmektedir Evlenme aynı zamanda ''duman kurma'' olarak kabul edilmiştir Ocak, Turklerde her zaman kutlu sayılmıştır Kazak Turklerinde ocağın onemi buyuktur Ocağa buyuk saygı gostermişlerdir Kazak kadınlarının yeni evlerine geldiklerinde ve ilk cocukları doğduğunda ateş onunde eğilmeleri ve yağ parcaları atmaları adettir Altaylılarda ise kadın yeni evine geldiğinde ocağın onunde yere kadar eğilmektedir, kayınbaba veya akrabalardan biri de geline oğutler vermektedir Ocağa buyuk saygı gostermişlerdir Kazak kadınlarının yeni evlerine geldiklerinde ve i1k cocukları doğduğu zaman ateş onunde eğilmeleri ve yağ parcaları atmaları adettir Altaylılarda ise kadın yeni evine geldiğinde ocağın onunde yere kadar eğilmektedir Kayınbaba veya akrabalardan biri de geline oğutler vermektedir ''Ocak'' Turklerde ailenin en onemli semboludur Yabancılarla etkileşimi az olan Yakut Turklerinde evlilik ''sonmez bir ateş yakmadır'' Eve gelen gelin ise ''evi aydınlatan bir ateştir'' Anadolu'da ''ocağın sonmesi, aile ocağı'' ve genc erkek cocuklara ''0cak umudu'' denmesi eski Turk geleneklerinin izleridir
Evlenme olayının safhaları ve unsurları varıdır Kız ve erkek onceden anlaşmış olsalar bile ailelerinin bir araya gelmesi lazımdır Bunun icin aracılar yardımcı olur ''Arkacı'', ''Dunurcu'' denilen kişiler evlenme zamanında dunurler arasında gidip gelirler Aracılık, sosyal gelişmenin bir goruntusu şeklindedir Aracılar, saygılı ve tecrubeli, ak sakallılar veya Anadolu'daki ifadesiyle koyun uslularıdır Bu kişiler aynı zamanda tanık mahiyetindedirler Dede Korkut'taki Bay Bicen, kızına beşik kertmesi ile nişanlarken bile, ''siz tanık olun'' deme gereğini duyarak ileride vaki olacak evliliği kanun ve tore temellerine oturtmuştur Evlenme icin ''kalın'' veya ''başlık'' adıyla kız ailesine verilen bir aile malı veya gelinin ceyizinin bir kısmını oluşturan eşyaların verilmesi yerleşik adetlerdendir Bugun bu terim Turkiye'nin ceşitli yerlerinde kullanılmaktadır Kalın veya başlık Turk aile hukukunun temelini teşkil etmektedir Ceyiz ise kız cocuğunun baba malından aldığı paydır Gelin kız kocasının evine giderken ''sep'' adı verilen ceyiz eşyasını da goturmektedir Gelin kızın ceyizi bazı durumlarda zengin birinin desteğiyle de hazırlanabilmektedir Evlenecek kızın ceyizini hazırlamak yalnız anababa ya değil, butun akrabalara duşen bir gorevdir
Evlenme surecini soz kesme, nişan, duğun ve eve gelin getirme oluşturmaktadır Evliliğin başlangıcı kabul edilen soz kesmeye ; Turklerde buyuk onem verilmiştir Geleneklerine cok bağlı Turk kesimlerinde, soz kesme antlaşması at uzerinde yapılmaktadır Gokturklerde antlaşmalar ile elci kabulu gibi resmi torenler hep at uzerinde yapılmıştır Bundan da anlaşılmaktadır ki, evlilik Turklerde cok değerli kabul edilerek onem verilmiştir
Erkek nişanlandığı kızın parmağına kendi yuzuğunu takar, kız da nişanlısına gerdekte giymesi icin kendi diktiği kırmızı renkli kaftanı gonderir Nişan Batı Turklerinde daha cok gorulmektedir Kalın antlaşması ve soz kesimi hediyeleri ile nişan gercekleşmektedir Tanıklar, antlaşma ve dua ile yapılan beşik kertmesi ise butun Turklerde gorulmektedir Kaşgarlı Mahmut Divanı'nda, Turklerde nikahın cok eskilerde de bulunduğu ifade edilmektedir Anadolu'da ve Orta Asya'da nikah kızın evinde kalın anlaşmasından sonra kıyılır Kalın ve ceyizlerin miktarı nikah kıyılmadan once tespit edilir
Evlenme sırasında duğun yapma zorunludur Duğunde yerine getirilmesi şart olan adetlerin başın da ise duğun yemeği gelmektedir Duğun icin gelinlere ipekli kumaşlarla suslenen ozel odalar hazırlanmaktadır Duğune cağırma işine okuma'' denmektedir Bu ifade bugun de kullanılmaktadır Gelin eve atla gelmektedir Gerdek gecesi geline yol gosterici birisi (eget,mamu) bulunduğu gibi, guveye de yol gosterici bir sağdıc vardır
Orhun Abidelerinden Turklerde tek kadınla evlenmenin esas olduğu anlaşılmaktadır Cok kadın alma adeti kadının kısır olması halinde soz konusudur Eski Turklerde babaya ''kang'' denmektedir Oz kardeşlere ''kangdaş'', uvey kardeşlere ise ''kangsık'' denilirdi 11 yuzyıldan sonra babaya ''ata'' denmiştir Turklerde ister kız ister erkek olsun evlada ''oğul'' denmektedir Erkek cocuğu baba, kız cocuğu anne yetiştirir Babanın yeri, onuru, şerefi erkek cocuğa kalır
Kız cocuk evlendikten sonra koca evinin uyesi olmaktadır Buyuk erkek cocuk babadan sonra ailenin reisliğini ustlenir Kucuk oğlan ise baba ocağının devamından sorumludur Diğer erkek cocuklar evlendikten sonra ayrı eve cıkarlar Aynı anneden meydana gelen cocuklara ''karındaşdenir
Turklerdeki aile yapısı, aynı zamanda koklu bir toplum yapısına da sahip olduğunu gostermektedir Oğuz Turklerinde zina hadisesinin kabul edilemez bir suc sayılması, istisnai de olsa zina edenlerin en ağır şekilde cezalandırılmaları, Yakut ve Altay Turklerinde kız kacırma ile kurulan evliliklere meşru olmayan evlilik gozuyle bakılması Turklerin sahip oldukları aile yapısını gostermesi acısından onemlidir Aile yapısının sağlam tutulmasıyla guclu bir toplumun temeli atılmış olmaktadır Cekirdek bir unsur olarak aile ordu ve devletin de temel taşıdır Bundan iki bin yıl once Turkler aileyi sosyal yapının esası olarak korumuşlar ve ailenin devamlılığını ve bolunmezliğini sağlamak icin bazı tedbirler almışlardır Levirat adı verilen aile duzeninde babaları olen ailelerde buyuk cocuklar annelerini ve kucuk kardeşlerini himaye etmek mecburiyetindedirler Eğer kardeşlerden biri olurse en buyuk kardeş olenin ailesini kendi ailesine katar Olen kardeşin cocuklarının başka ailelere katılıp soyadlarını değiştirmelerine kesinlikle izin verilmezdi Aile icinde taviz verilmeyen hususlardan biri de aile bireylerinin Turk adlarını kullanmalarıdır Boylece hem ferdin, hem ailenin, hem de toplumun kimlik arama problemi ortadan kalkmaktadır Turk ailesinin diğer bir ozelliği de devlet ve orduyla en ust seviyede butunluk sağlamış olmasıdır