Türkiye'de konut fiyatları süratle artarken, birçok vatandaş için mesken satın almak hayal haline geldi. Bilhassa büyükşehirlerde barınma krizi yaşanıyor. Kısa bir müddette katbekat artan konut fiyatları ve kira bedellerine ise iktidar seyirci kalıyor. Pekala öbür ülkeler ne yapıyor?
Türkiye'de konut fiyatları ve kira bedellerinde son devirde yaşanan artış herkesin ana gündem maddesi… Kiracı olan konuttan atılmaktan korkuyor, meskeni kirada olan ‘evim ucuz mu kaldı’ diye soruyor.
Konut almak isteyen lakin geliri hudutlu olanlar ise milyonlarca lira talep edilen mesken ilanlarına bakıp bakıp iç geçiriyor, konutunu satmak isteyen, fahiş fiyatla alıcı bekleyen lüks konut projelerine bakıp, mülküne kıymet biçiyor.
Özetle, kiracının, mesken sahibinin, alıcının ve satıcının piyasalardaki ‘anormalliklerle’ boğuştuğu bir periyot yaşanıyor.
Aralıkta fiyatlar yüzde 105 arttı
Sözcü'nün haberine nazaran, Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM)'a nazaran, satılık konut fiyatındaki yıllık artış oranı aralıkta İstanbul’da yüzde 105.6, Ankara’da yüzde 82.1 ve İzmir’de yüzde 76.6 oldu. Satılık konut metrekare ortalama fiyatları İstanbul’da 9.642 TL’ye, Ankara’da 4.400 TL’ye ve İzmir’de 7.567 TL’ye yükseldi.
BETAM’a nazaran, Türkiye genelinde yıllık ortalama kira artışı Aralık ayında yüzde 68,7’ye ulaştı. Antalya yüzde 84,8’lik artışla birinci sırada yer alırken, İstanbul yüzde 80’lik artışla ikinci oldu.
Dünyada bu kriz farklı prosedürlerle önlenmeye çalışılıyor
Fiyatlı çalışan insanların maaşlarına gelen artırımla kira fiyatlarına gelen artırım ortasındaki makasın artması, barınma krizine yol açıyor.
Bunu önlemek içinse birçok ülke farklı tedbirler alabiliyor. Kira fiyatlarına müdahale konusunda devletlerin farklı yaklaşımları var. Son devirde de Almanya, Çin gibi örneklerde bu müdahaleler tartışma konusu oldu.
Kira fiyatlarına devlet müdahalesinin birkaç çeşidi var. Bunlardan birisi, kira denetiminin en yaygın biçimi olan, başlangıçta özgür pazarlığın olduğu, kiracı meskene yerleştikten sonra ise kira artış ölçüsünde bir sonun uygulandığı formül. Ortalarında Türkiye'nin de olduğu pek çok ülke bu sonlandırmayı uyguluyor.
Türkiye'nin de ortalarında bulunduğu pek çok ülkede artırım oranları Tüketici Fiyatları Endeksi'ne (TÜFE) nazaran belirleniyor. Fransa'da ise bu oran İnşaat Maliyet Endeksi'ne nazaran belirleniyor. Kimi ülkelerde ise artış oranı devlet tarafından belirleniyor.
Fakat kent merkezlerinde konut piyasasının yükselmesi, bu noktada kiracılar ve konut sahipleri ortasındaki tansiyonun esas sebeplerinden biri haline geliyor. Bu formül, etrafta kiraların yükseldiği durumda konut sahiplerinin yeni kiracı istemesine neden oluyor.
Nasıl tedbir alınıyor?
Berlin: 2020 yılında konut krizinin yaşandığı kentte eyalet meclisi tarafından kira artışının 2025 yılına kadar dondurulması kararlaştırıldı.Kiracıları sevindiren uygulama sırf bir yıl sürdü. Anayasa Mahkemesi, kararı iptal etti.
Katalonya: İspanya'da Katalonya Özerk Bölgesi'nin parlamentosu Eylül 2020’de kira tavan fiyatı uygulamasına yönelik yasal düzenleme çıkardı.Devlet tarafından belirlenen bir formülle hesaplanan kira ölçüsünün yanı sıra kira artışlarının da evvelki 5 yıldaki artış düzeyini geçmemesi kararlaştırıldı. Düşük gelirli konut sahipleri ise maddeden muaf tutuldu.
New York: Corona virüsü salgını nedeniyle kiraların önemli artış gösterdiği ABD'nin New York City kentinde devlet fiyat artışına müdahale etti.8 milyondan fazla nüfusa sahip kentteki Kira Kuralları Şurası, 1 milyon kiralık daire için verilen fiyatı bir yıllığına dondurdu. Yaklaşık 2 milyon New Yorkluyu kapsayan karar 30 Eylül 2021'de sona erdi.
Çin: 2017’den bu yana konut spekülasyonu için çeşitli piyasa kısıtlamaları getirerek ülkenin emlak piyasasını denetim altında tutmaya çalışılıyor.Çin Şehircilik ve İskân Bakanlığı tarafından evvelki gün yapılan açıklamada, yıllık kira artışının yüzde 5 ile sonlandırıldığı bildirildi.