NOKTALAMA İŞARETLERİ
1)NOKTA ():
a)Tamamlanmış cumle sonlarında kullanılır:
*Gozlerin gozlerime değince felaketim olurdu ,ağlardım
*Beni sevmiyordun,bilirdim
b)Kısaltmalardan sonra kullanılır:
* vb *Prof *Dr *Cad *Alm *Ar İng
c)Sıra gosteren rakamlardan sonra “inci eki yerine kullanılır
*Senin cocuk 1 sınıfta mı okuyor
*Dun 25 yaşıma bastım
d)Tarihlerin yazılışında gun,ay ve yılı gosteren sayıları birbirinden ayırmak icin konur:
*21031978 *29X1925
e)Saat ve dakika gosteren sayıları birbirinden ayırmak icin konur:
*Yarın 0845’te gideceğim
2)VİRGUL (,):
a)Yazıda sıralanan eş gorevli sozcukler ya da soz gruplarını ayırmada kullanılır:
*O kitabı aradım , buldum
*Fırat,Dicle onemli nehirlerimizdendir
*Calıkuşu’nu ,Huzur’u ,İntibah’ı okudun mu?
*Kitabı actı ,birkac sayfa cevirdi , yuksek sesle okumaya başladı
*Yakında yine bahar gelecek, ağaclar cicek acacak ,kediler damlara cıkacak
b)Anlama guc katmak icin tekrarlanan sozler arasına konur:
*Oğlunu , kadersiz oğlunu bir daha goğsune bastı
*Akşam,yine akşam ,yine akşam
c)Hitaplardan sonra kullanılır:
*Sevgili Kızım, *Değerli Oğretmenim, * Saygıdeğer Mudurum,
d)Yuklemden uzak kalmış ozneden sonra konur:
*Ahmet Haşim, şiirde anlamın kapalı olmasına ve musikiye onem vermiş bir şairimizdir
*İşte bu adam, Turkiye’yi pislikten kurtaracak tek adamdır
*Tatlılar,kalorisi fazla ;fakat vitamini az besinlerdir
e)Cumlede vurgulanmak istenen ogelerden sonra konur
*Yarın,buraya geleceksin ve bu işi cabucak bitireceksin
f)Anlam karışıklığına meydan vermemek icin adlaşmış sıfatlardan sonra kullanılır:
*Genc, adama ters ters baktı
*Hırsız, cocuğu kovaladı
*Yaralı, kadının yuzune bakıyordu
*İhtiyar, adamın suratına tukurdu
g)Bazı cumlelerde anlam karışıklığını onlemek icin kullanılır:
*Oku; adam ol baban gibi ,eşek olma
*Siz de kazanclı cıkmak istiyorsanız benim gibi, hanımları alışverişe gonderin
ğ)Bir addan once gelen zamirlerden sonra kullanılır:
*O, şiiri nicin ezberlememiş?
*O ,guzel gunlerine yeniden donebilse
*Bu, kadını bir daha gormemiş
*Şu ,bahceye dikilecekmiş
h)Arasozlerin başında ve sonunda kullanılır
*Bu buyuk komutanı, Ataturk’u ,saygıyla anıyoruz
*Bu yore, Sibirya ve cevresi,alabildiğine soğuktur
*Ornek olsun diye, ornek istemez ya, soyluyorum
*Bir kuş, bir cicek, bir bocek ,ne bileyim ben, her şey onun ilgisini cekiyordu
*Ben de Ankara’da, o guzelim başkentte, beş yıl kaldım
I)Yazıda tırnak icine alınmamış aktarma cumlelerin sonunda tırnak işareti yerine kullanılır:
*Minareyi calan kılıfını hazırlar, diyordu
*Artık sevmeyeceğim,dedi
i)Cumle başında kullanılan “evet,hayır,yok,yoo,peki,tamam,hayhay,olur,
haydi,elbette… gibi sozcuklerden sonra kullanılır:
*Hayır, bu işi sevmedim *Evet, yarın sınavsınız *Yoo,işte bunu yapamam, dedi
3NOKTALI VİRGUL(imagesnoktalamaisaretleriileilgilisorular5ad70c4416290png:
a)Birbirine bağlı olmakla birlikte her biri kendi icinde bağımsız cumlelerin arasında kullanılırBu tip cumleler birbirini acıklayan,guclendiren ,biri diğerine ornek olan cumlelerdirBu kullanım ozellikle atasozlerinde gorulur
*Yer ust uste iki kez sarsıldı; halk korkuyla sokaklara fırladı
*Kısa bir konuşma yaptı; dinleyiciler onu uzun uzun alkışladı
*Horoz olur; gozu coplukte kalır
*Yalancının evi yanmış;kimse inanmamış
b)Virgulle ayrılmış sozleri ya da soz gruplarını farklı sozlerden ya da soz gruplarından ayırmak icin konur
*Sayısal derslerden matematiği,fiziği; sozel derslerden Turkceyi, coğrafyayı cok seviyorum
*Ahmet Haşim, Cenap Şehabettin sembolist; Tevfik Fikret ,Yahya Kemal parnasyen şairlerdendir
*Erkek cocuklara Ali,Murat,Serhat; kız cocuklarına ise Yeşim,Senem,Serpil adları verilir
c)Ogeleri arasına virgul konmuş sıralı cumleleri ayırmada kullanılır:
*Sevincten, heyecandan icim icime sığmıyor; bağırmak,kahkahalar atmak,ağlamak istiyorum
*At olur, meydan kalır;yiğit olur , şan kalır
*Kel olur , sırma saclı olur ; kor olur , badem gozlu olur
d)Onceki cumleye “fakat,oysa ,lakin,ancak,cunku… gibi bağlaclarla bağlanan cumlelerde bağlaclardan once kullanılır:
*Bu romanı inceledim ;fakat pek beğendiğimi soyleyemem
*Koye sen git;ancak orada cok fazla kalma
*Kazanacağım ;cunku cok calışıyorum
NOT: Noktalı virgul, yukarıda sayılan bağlaclardan once kullanıldığı gibi bunların yerine de kullanılabilir
*Bugun erken yatmalıyım;yarın sınav var
*İşinle ne kadar kucuk olursa olsun ilgilen; hayattaki tek dayanağın odur
*Sıkı giyinin ;dışarısı cok soğuk
e)Oğeler arasında anlam karışıklığını onlemek icin kullanılır:
*Murat;Hasan ,Ali ve Osman’dan daha calışkanmış
*Elma;armut,muz ve uzumden yararlıdır
f)Ozneden sonra virgullerle ayrılan eş gorevli sozcukler varsa ,ozne noktalı virgulle ayrılır
*1yeni grubunun en unlu temsilcilerinden olan Orhan Veli ; dili cok iyi kullanan ,okuyucuyu değişik bir romantizme surukleyen , guclu bir şairdir
Not: Noktalı virgulden ve virgulden sonra gelen sozcukler – ozel isim değil iseler kucuk harfle başlarDiğer noktalama işaretlerinden sonra gelen sozcukler buyuk harfle başlar
4İKİ NOKTA(imagesnoktalamaisaretleriileilgilisorular5ad70c4416290png :
a)Bir cumle veya sozcukten sonra yapılacak acıklamalardan once kullanılır
*Şimdi herkes ona şoyle sesleniyordu:Atmaca Kamil
*Bence bu cinayetin iki nedeni olabilir:Birincisi namus meselesi,ikincisi cıkar kavgasıdır *Demokrasinin tek dayanağı vardır: O da ozgurluktur
b)Alıntı cumlelerden once kullanılır
*Bu sanatcının romanla ilgili şu sozunu anmadan gecemeyeceğim:“Roman yol boyunca gezdirilen bir aynadır
*Hacı Bektaşı Veli:“Eline,beline,diline sahip ol demiş
b)Oyku ve romanlarda konuşma cizgisinden once kullanılır:
*Suleyman Cavuş:
Bırak acma o bahsi ,dedi
Kooperatif katibi kaşlarını cattı:
Yoo, boyle deme Suleyman Cavuş
Not:İki noktadan sonra yapılacak acıklama bir cumle niteliğinde değilse kucuk harfle başlar
*En cok sevdiğim meyvelerden bazıları şunlardır:muz,elma,portakal…
5KESME İŞARETİ( ’):
a)Ozel adlardan sonra gelen cekim eklerini ayırmada kullanılır:
*Yakup Kadri’nin Yaban’ı Kurtuluş Savaşı donemini anlatır
b)Kısaltmalardan sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır
*KKTC’yi her alanda destekliyoruz *Yarın ABD’ye gidecek
NOT:Kucuk harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kelimenin okunuşu;buyuk harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanın son harfinin okunuşu esas alınır *kg’dan *PTT’ye
NOT:Sonunda nokta bulunan kısaltmalar, kesme işaretiyle ayrılmaz
* vbleri *madsi *Almdan *İngyi
c)Her turlu rakamdan sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır
*36’nın ortak bolenleri nelerdir?
*Sen 9’uncu sınıfta mı okuyorsun?
UYARI: Ozel isimler yapım eki aldıklarında kesme işaretiyle ayrılmazYapım ekinden sonra gelen cekim ekleri de ayrılmaz
*Ankaralıdan *Konyalım *Amerikalılar *İslamcı *Aligil
NOT:ler eki –gil yapım ekinin yerini tutarsa kesme işaretiyle ayrılmaz
*Dun Alilere gittim
*Sınıftaki Ali’ler ayağa kalksın
NOT:Ozel adlar yerine kullanılan ‘o’ zamiri cumle icinde buyuk harfle yazılmaz ve kendisinden sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz
*Ben onun ne kadar kibirli biri olduğunu bilmez miyim?
d)Bazı sozcuklerde anlam karışıklığını onlemek icin kullanılır:
*Osmanlılarda kadı’nın onemli bir yeri vardır
*Pencereden kar’ı seyrediyorum
e)Seslerin konuşma sırasında ya da şiirde vezin gereği duştuğunu gostermek icin kullanılır:
*N’apalım *N’eylersin *N’etsin *Vardı m’ola sevdiğim yurduna
*Boyle bir adama nasıl guvenirsin? (cevap beklemiyor:sozde soru cumlesi)
*Seni hic sevmez olur muyum? (cevap beklemiyor:sozde soru cumlesi)
*Bu kitapları ona mı vereceğim? (cevap bekliyor:gercek soru cumlesi)
b)Kuşku duyulan bilgilerin yanına ya da bilinmeyen bilgiler yerine parantez icinde konulur
*Kayıkcı Kul Mustafa (?1658?) halk edebiyatımızın destan şairlerinden biridir
*Karacaoğlan’ın Guneydoğu Anadolu’da (?) yaşadığını soyluyor
UYARI: İcinde soru sozcuğu olsa bile , bir cumle soru anlamı taşımıyorsa sonuna soru işareti konulmaz *Neden gittiğini bilmiyoruz *Bana nasıl calışacağımı soylemedin
1)NOKTA ():
a)Tamamlanmış cumle sonlarında kullanılır:
*Gozlerin gozlerime değince felaketim olurdu ,ağlardım
*Beni sevmiyordun,bilirdim
b)Kısaltmalardan sonra kullanılır:
* vb *Prof *Dr *Cad *Alm *Ar İng
c)Sıra gosteren rakamlardan sonra “inci eki yerine kullanılır
*Senin cocuk 1 sınıfta mı okuyor
*Dun 25 yaşıma bastım
d)Tarihlerin yazılışında gun,ay ve yılı gosteren sayıları birbirinden ayırmak icin konur:
*21031978 *29X1925
e)Saat ve dakika gosteren sayıları birbirinden ayırmak icin konur:
*Yarın 0845’te gideceğim
2)VİRGUL (,):
a)Yazıda sıralanan eş gorevli sozcukler ya da soz gruplarını ayırmada kullanılır:
*O kitabı aradım , buldum
*Fırat,Dicle onemli nehirlerimizdendir
*Calıkuşu’nu ,Huzur’u ,İntibah’ı okudun mu?
*Kitabı actı ,birkac sayfa cevirdi , yuksek sesle okumaya başladı
*Yakında yine bahar gelecek, ağaclar cicek acacak ,kediler damlara cıkacak
b)Anlama guc katmak icin tekrarlanan sozler arasına konur:
*Oğlunu , kadersiz oğlunu bir daha goğsune bastı
*Akşam,yine akşam ,yine akşam
c)Hitaplardan sonra kullanılır:
*Sevgili Kızım, *Değerli Oğretmenim, * Saygıdeğer Mudurum,
d)Yuklemden uzak kalmış ozneden sonra konur:
*Ahmet Haşim, şiirde anlamın kapalı olmasına ve musikiye onem vermiş bir şairimizdir
*İşte bu adam, Turkiye’yi pislikten kurtaracak tek adamdır
*Tatlılar,kalorisi fazla ;fakat vitamini az besinlerdir
e)Cumlede vurgulanmak istenen ogelerden sonra konur
*Yarın,buraya geleceksin ve bu işi cabucak bitireceksin
f)Anlam karışıklığına meydan vermemek icin adlaşmış sıfatlardan sonra kullanılır:
*Genc, adama ters ters baktı
*Hırsız, cocuğu kovaladı
*Yaralı, kadının yuzune bakıyordu
*İhtiyar, adamın suratına tukurdu
g)Bazı cumlelerde anlam karışıklığını onlemek icin kullanılır:
*Oku; adam ol baban gibi ,eşek olma
*Siz de kazanclı cıkmak istiyorsanız benim gibi, hanımları alışverişe gonderin
ğ)Bir addan once gelen zamirlerden sonra kullanılır:
*O, şiiri nicin ezberlememiş?
*O ,guzel gunlerine yeniden donebilse
*Bu, kadını bir daha gormemiş
*Şu ,bahceye dikilecekmiş
h)Arasozlerin başında ve sonunda kullanılır
*Bu buyuk komutanı, Ataturk’u ,saygıyla anıyoruz
*Bu yore, Sibirya ve cevresi,alabildiğine soğuktur
*Ornek olsun diye, ornek istemez ya, soyluyorum
*Bir kuş, bir cicek, bir bocek ,ne bileyim ben, her şey onun ilgisini cekiyordu
*Ben de Ankara’da, o guzelim başkentte, beş yıl kaldım
I)Yazıda tırnak icine alınmamış aktarma cumlelerin sonunda tırnak işareti yerine kullanılır:
*Minareyi calan kılıfını hazırlar, diyordu
*Artık sevmeyeceğim,dedi
i)Cumle başında kullanılan “evet,hayır,yok,yoo,peki,tamam,hayhay,olur,
haydi,elbette… gibi sozcuklerden sonra kullanılır:
*Hayır, bu işi sevmedim *Evet, yarın sınavsınız *Yoo,işte bunu yapamam, dedi
3NOKTALI VİRGUL(imagesnoktalamaisaretleriileilgilisorular5ad70c4416290png:
a)Birbirine bağlı olmakla birlikte her biri kendi icinde bağımsız cumlelerin arasında kullanılırBu tip cumleler birbirini acıklayan,guclendiren ,biri diğerine ornek olan cumlelerdirBu kullanım ozellikle atasozlerinde gorulur
*Yer ust uste iki kez sarsıldı; halk korkuyla sokaklara fırladı
*Kısa bir konuşma yaptı; dinleyiciler onu uzun uzun alkışladı
*Horoz olur; gozu coplukte kalır
*Yalancının evi yanmış;kimse inanmamış
b)Virgulle ayrılmış sozleri ya da soz gruplarını farklı sozlerden ya da soz gruplarından ayırmak icin konur
*Sayısal derslerden matematiği,fiziği; sozel derslerden Turkceyi, coğrafyayı cok seviyorum
*Ahmet Haşim, Cenap Şehabettin sembolist; Tevfik Fikret ,Yahya Kemal parnasyen şairlerdendir
*Erkek cocuklara Ali,Murat,Serhat; kız cocuklarına ise Yeşim,Senem,Serpil adları verilir
c)Ogeleri arasına virgul konmuş sıralı cumleleri ayırmada kullanılır:
*Sevincten, heyecandan icim icime sığmıyor; bağırmak,kahkahalar atmak,ağlamak istiyorum
*At olur, meydan kalır;yiğit olur , şan kalır
*Kel olur , sırma saclı olur ; kor olur , badem gozlu olur
d)Onceki cumleye “fakat,oysa ,lakin,ancak,cunku… gibi bağlaclarla bağlanan cumlelerde bağlaclardan once kullanılır:
*Bu romanı inceledim ;fakat pek beğendiğimi soyleyemem
*Koye sen git;ancak orada cok fazla kalma
*Kazanacağım ;cunku cok calışıyorum
NOT: Noktalı virgul, yukarıda sayılan bağlaclardan once kullanıldığı gibi bunların yerine de kullanılabilir
*Bugun erken yatmalıyım;yarın sınav var
*İşinle ne kadar kucuk olursa olsun ilgilen; hayattaki tek dayanağın odur
*Sıkı giyinin ;dışarısı cok soğuk
e)Oğeler arasında anlam karışıklığını onlemek icin kullanılır:
*Murat;Hasan ,Ali ve Osman’dan daha calışkanmış
*Elma;armut,muz ve uzumden yararlıdır
f)Ozneden sonra virgullerle ayrılan eş gorevli sozcukler varsa ,ozne noktalı virgulle ayrılır
*1yeni grubunun en unlu temsilcilerinden olan Orhan Veli ; dili cok iyi kullanan ,okuyucuyu değişik bir romantizme surukleyen , guclu bir şairdir
Not: Noktalı virgulden ve virgulden sonra gelen sozcukler – ozel isim değil iseler kucuk harfle başlarDiğer noktalama işaretlerinden sonra gelen sozcukler buyuk harfle başlar
4İKİ NOKTA(imagesnoktalamaisaretleriileilgilisorular5ad70c4416290png :
a)Bir cumle veya sozcukten sonra yapılacak acıklamalardan once kullanılır
*Şimdi herkes ona şoyle sesleniyordu:Atmaca Kamil
*Bence bu cinayetin iki nedeni olabilir:Birincisi namus meselesi,ikincisi cıkar kavgasıdır *Demokrasinin tek dayanağı vardır: O da ozgurluktur
b)Alıntı cumlelerden once kullanılır
*Bu sanatcının romanla ilgili şu sozunu anmadan gecemeyeceğim:“Roman yol boyunca gezdirilen bir aynadır
*Hacı Bektaşı Veli:“Eline,beline,diline sahip ol demiş
b)Oyku ve romanlarda konuşma cizgisinden once kullanılır:
*Suleyman Cavuş:
Bırak acma o bahsi ,dedi
Kooperatif katibi kaşlarını cattı:
Yoo, boyle deme Suleyman Cavuş
Not:İki noktadan sonra yapılacak acıklama bir cumle niteliğinde değilse kucuk harfle başlar
*En cok sevdiğim meyvelerden bazıları şunlardır:muz,elma,portakal…
5KESME İŞARETİ( ’):
a)Ozel adlardan sonra gelen cekim eklerini ayırmada kullanılır:
*Yakup Kadri’nin Yaban’ı Kurtuluş Savaşı donemini anlatır
b)Kısaltmalardan sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır
*KKTC’yi her alanda destekliyoruz *Yarın ABD’ye gidecek
NOT:Kucuk harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kelimenin okunuşu;buyuk harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanın son harfinin okunuşu esas alınır *kg’dan *PTT’ye
NOT:Sonunda nokta bulunan kısaltmalar, kesme işaretiyle ayrılmaz
* vbleri *madsi *Almdan *İngyi
c)Her turlu rakamdan sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır
*36’nın ortak bolenleri nelerdir?
*Sen 9’uncu sınıfta mı okuyorsun?
UYARI: Ozel isimler yapım eki aldıklarında kesme işaretiyle ayrılmazYapım ekinden sonra gelen cekim ekleri de ayrılmaz
*Ankaralıdan *Konyalım *Amerikalılar *İslamcı *Aligil
NOT:ler eki –gil yapım ekinin yerini tutarsa kesme işaretiyle ayrılmaz
*Dun Alilere gittim
*Sınıftaki Ali’ler ayağa kalksın
NOT:Ozel adlar yerine kullanılan ‘o’ zamiri cumle icinde buyuk harfle yazılmaz ve kendisinden sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz
*Ben onun ne kadar kibirli biri olduğunu bilmez miyim?
d)Bazı sozcuklerde anlam karışıklığını onlemek icin kullanılır:
*Osmanlılarda kadı’nın onemli bir yeri vardır
*Pencereden kar’ı seyrediyorum
e)Seslerin konuşma sırasında ya da şiirde vezin gereği duştuğunu gostermek icin kullanılır:
*N’apalım *N’eylersin *N’etsin *Vardı m’ola sevdiğim yurduna
*Boyle bir adama nasıl guvenirsin? (cevap beklemiyor:sozde soru cumlesi)
*Seni hic sevmez olur muyum? (cevap beklemiyor:sozde soru cumlesi)
*Bu kitapları ona mı vereceğim? (cevap bekliyor:gercek soru cumlesi)
b)Kuşku duyulan bilgilerin yanına ya da bilinmeyen bilgiler yerine parantez icinde konulur
*Kayıkcı Kul Mustafa (?1658?) halk edebiyatımızın destan şairlerinden biridir
*Karacaoğlan’ın Guneydoğu Anadolu’da (?) yaşadığını soyluyor
UYARI: İcinde soru sozcuğu olsa bile , bir cumle soru anlamı taşımıyorsa sonuna soru işareti konulmaz *Neden gittiğini bilmiyoruz *Bana nasıl calışacağımı soylemedin