noktalama işaretlerinin tümü,
noktalama işaretlerinin kullanıldığı yerler,
noktalama işaretlerinin kullanımı,
noktalama işaretlerinin kullanıldığı yerler ve örnekler
NOKTALAMA İŞARETLERİ
1)NOKTA ():
a)Bitmiş tümce sonlarında kullanılır:
*Gözlerin gözlerime değince felaketim olurdu ,ağlardım
*Beni sevmiyordun,bilirdim
b)Kısaltmalardan sonra kullanılır:
* vb *Prof *Dr *Cad *Alm *Ar İng
c)Sıra belirten rakamlardan sonradan “inci eki yerine kullanılır
*Senin çocuk 1 sınıfta mı okuyor
*Dün 25 yaşıma bastım
d)Tarihlerin yazılışında gün,ay ve yılı belirten sayıları birbirinden parçalamak için konur:
*21031978 *29X1925
e)Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden karışıklığa itmek için konur:
*Yarın 0845 ’te gideceğim
2)VİRGÜL (,):
a)Yazıda sıralanan eş görevli sözcükler ya da söz gruplarını ayırmada kullanılır:
*O kitabı aradım , buldum
*Fırat,Dicle kayda değer nehirlerimizdendir
*Çalıkuşu ’nu ,Rahat ’u ,İntibah ’ı okudun mu?
*Kitabı açtı ,birkaç sayfa çevirdi , yüksek sesle okumaya başladı
*Yakında yine bahar gelecek, ağaçlar çiçek açacak ,kediler damlara çıkacak
b)Kavrama baskı katmak için tekrarlanan sözler arasına konur:
*Oğlunu , kadersiz oğlunu yeniden göğsüne bastı
*Akşam,yeniden akşam ,yeniden akşam
c)Hitaplardan daha sonra kullanılır:
*Sevgili Kızım, *Kıymetli Öğretmenim, * Saygıdeğer Müdürüm,
d)Yüklemden uzaktan kalmış özneden sonra konur:
*Ahmet Haşim, şiirde anlamın kapalı olmasına ve musikiye tartma vermiş bir şairimizdir
*İşte bu adam, Türkiye ’yi pislikten kurtaracak tek adamdır
*Tatlılar,kalorisi fazla ;ama vitamini az besinlerdir
e)Cümlede vurgulanmak istenen ögelerden sonradan konur
*Yarın,buraya geleceksin ve bu işi şipşak bitireceksin
f)Anlam karışıklığına meydan vermemek için adlaşmış sıfatlardan sonra kullanılır:
*Genç, adama ters zıt baktı
*Hırsız, çocuğu kovaladı
*Zarar Görmüş, kadının yüzüne bakıyordu
*Ihtiyar, adamın suratına tükürdü
g)Bir Takım cümlelerde kasıt karışıklığını durdurmak için kullanılır:
*Oku; adam ol baban gibi ,eşek olma
*Siz de kazançlı çıkmak istiyorsanız benim gibi, hanımları alışverişe gönderin
ğ)Bir addan önce gelen zamirlerden sonradan kullanılır:
*O, şiiri neden ezberlememiş?
*O ,güzel günlerine tekrar dönebilse
*Bu, kadını bir daha görmemiş
*Şu ,bahçeye dikilecekmiş
h)Arasözlerin başında ve sonunda kullanılır
*Bu büyük komutanı, Atatürk ’ü ,saygıyla anıyoruz
*Bu yöre, Sibirya ve çevresi,alabildiğine soğuktur
*Örnek olsun diye, misal istemez ya, söylüyorum
*Bir kuş, bir çiçek, bir böcek ,ne bileyim ben, her şey onun ilgisini çekiyordu
*Ben de Ankara ’da, o güzelim başkentte, beş yıl kaldım
I)Yazıda tırnak içine alınmamış transfer cümlelerin sonunda tırnak işareti yerine kullanılır:
*Minareyi çalan kılıfını hazırlar, diyordu
*Artık sevmeyeceğim,dedi
i)Tümce başında kullanılan “evet,hayır,değil,yoo,peki,bitmiş,hayhay,olur,
haydi,şüphesiz… gibi sözcüklerden sonradan kullanılır:
*Hayır, bu işi sevmedim *Evet, yarın sınavsınız *Yoo,işte bunu yapamam, dedi
3NOKTALI VİRGÜL
a)Birbirine emrindeki olmakla birlikte herkes kendi içinde bağımsız cümlelerin aralarında kullanılırBu herif cümleler birbirini açıklayan,güçlendiren ,biri diğerine örnek olan cümlelerdirBu başvuru bilhassa atasözlerinde görülür
*Yer tekrar tekrar iki kez sarsıldı; halk müziği korkuyla sokaklara fırladı
*Kısa bir söylev yaptı; dinleyiciler onu uzun uzun alkışladı
*Horoz ölür; gözü çöplükte kalır
*Yalancının evi yanmış;kimse inanmamış
b)Virgülle ayrılmış sözleri ya da laf gruplarını bambaşka sözlerden ya da laf gruplarından bozmak için konur
*Sayısal derslerden matematiği,fiziği; sözel derslerden Türkçeyi, coğrafyayı fazla seviyorum
*Ahmet Haşim, Cenap Şehabettin sembolist; Tevfik Fikret ,Yahya Kemal parnasyen şairlerdendir
*Erkek çocuklara Ali,Murat,Serhat; kız çocuklarına ise Yeşim,Senem,Serpil adları verilir
c)Ögeleri arasına virgül konmuş seri cümleleri ayırmada kullanılır:
*Sevinçten, heyecandan içim içime sığmıyor; haykırmak,kahkahalar atmak,ağlamak istiyorum
*Beygir ölür, meydan kalır;yiğit ölür , şöhret kalır
*Kel ölür , sırma saçlı olur ; kör ölür , badem gözlü olur
d)Önceki cümleye “ama,ancak ,ama,ancak,çünkü… gibi bağlaçlarla bağlanan cümlelerde bağlaçlardan önce kullanılır:
*Bu romanı inceledim ;ama o kadar beğendiğimi söyleyemem
*Köye sen git;ancak orada fazla pozitif kalma
*Kazanacağım ;çünkü fazla çalışıyorum
NOT: Noktalı virgül, yukarıda sanılan bağlaçlardan önce kullanıldığı gibi bunların yerine de kullanılabilir
*Bugün erken yatmalıyım;yarın imtihan var
*İşinle ne dek ufak olursa olsun ilgilen; hayattaki tek dayanağın odur
*Sıkı giyinin ;dışarısı çok soğuk
e)Öğeler arasında kasıt karışıklığını durdurmak için kullanılır:
*Murat;Hasan ,Ali ve Osman ’dan daha çalışkanmış
*Elma;armut,muz ve üzümden yararlıdır
f)Özneden sonradan virgüllerle ayrılan eş görevli sözcükler varsa ,özne noktalı virgülle ayrılır
*1yeni grubunun en ünlü temsilcilerinden olan Orhan Veli ; dili çok iyi kullanan ,okuyucuyu değişik bir romantizme sürükleyen , güçlü bir şairdir
Not: Noktalı virgülden ve virgülden sonradan gelen sözcükler – özel ad yok iseler minik harfle başlarDiğer noktalama işaretlerinden sonra gelen sözcükler büyük harfle başlar
4İKİ NOKTA( :
a)Bir tümce veya sözcükten sonra yapılacak açıklamalardan önce kullanılır
*Derhal herkes ona şöyle sesleniyordu:Atmaca Kamil
*Bence bu cinayetin iki nedeni olabilir:Birincisi namus meselesi,ikincisi çıkar kavgasıdır
*Demokrasinin tek dayanağı vardır: O da özgürlüktür
b)Özel Baskı cümlelerden önce kullanılır
*Bu sanatçının romanla ilgili şu sözünü anmadan geçemeyeceğim:“Roman yol her tarafında gezdirilen bir aynadır
*Hacı Bektaşı Veli:“Eline,beline,diline sahip ol demiş
b)Hikaye ve romanlarda hitabe çizgisinden önce kullanılır:
*Süleyman Çavuş:
— Bırak açma o bahsi ,dedi
Kooperatif katibi kaşlarını çattı:
— Yoo, böyle deme Süleyman Çavuş
Anekdot:İki noktadan sonradan yapılacak yorumlama bir cümle özelliğinde değilse ufak harfle başlar
*En çok sevdiğim meyvelerden bazıları şunlardır:muz,elma,portakal…
5KESME İŞARETİ( ’):
a)Özel adlardan daha sonra gelen çekim eklerini ayırmada kullanılır:
*Yakup Kadri ’nin Yaban ’ı Kurtuluş Savaşı dönemini anlatır
b)Kısaltmalardan sonradan gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır
*KKTC ’yi her alanda destekliyoruz
*Yarın ABD ’ye gidecek
ANEKDOT:Minik harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kelimenin okunuşu;büyük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanın son harfinin okunuşu alınır
*kg ’dan *PTT ’ye
ANEKDOT:Sonunda nokta bulunan kısaltmalar, kesme işaretiyle ayrılmaz
* vbleri *madsi *Almdan *İngyi
c)Her türlü rakamdan sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır
*36 ’nın iki taraflı bölenleri nelerdir?
*Sen 9 ’uncu sınıfta mı okuyorsun?
UYARI: Özel isimler yapım eki aldıklarında kesme işaretiyle ayrılmazYapım ekinden daha sonra gelen çekim ekleri de ayrılmaz
*Ankaralıdan *Konyalım *Amerikalılar *İslamcı *Aligil
NOT:ler eki –gil üretim ekinin yerini tutarsa kesme işaretiyle ayrılmaz
*Dün Alilere gittim
*Sınıftaki Ali ’ler ayağa kalksın
NOT:Özel adlar yerine kullanılan ‘o ’ zamiri tümce içinde büyük harfle yazılmaz ve kendisinden sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz
*Ben onun ne kadar kibirli biri olduğunu bilmez miyim?
d)Bir Takım sözcüklerde manâ karışıklığını önlemek için kullanılır:
*Osmanlılarda kadı ’nın kayda değer bir yeri vardır
*Pencereden kar ’ı seyrediyorum
e)Seslerin konuşma esnasında veya şiirde vezin gereği düştüğünü kullanmak için kullanılır:
*N ’apalım *N ’eylersin *N ’etsin *Vardı m ’ola sevdiğim yurduna
6SORU İŞARETİ(?):
a)Soru bildiren cümle veya sözcüklerin sonunda kullanılır, tümce sözde soru cümlesi de olsa yani karşıdan bir cevap beklenmese de cümlenin sonuna soru işareti konur
*Türk edebiyatının birincil yazılmış belgesi nedir? (cevap bekliyor:hakiki soru cümlesi)
*Bu havada dışarı mı çıkılır? (cevap beklemiyor:sözde soru cümlesi)
*Böyle bir adama nasıl güvenirsin? (cevap beklemiyor:iddiaya göre soru cümlesi)
*Seni hiç sevmez olur muyum? (cevap beklemiyor:sözde soru cümlesi)
*Bu kitapları ona mı vereceğim? (cevap bekliyor:gerçek soru cümlesi)
b)Şüphe duyulan bilgilerin yanına veya meçhul bilgiler yerine parantez içinde konulur
*Kayıkçı Kul Mustafa (?1658?) insanlar edebiyatımızın destan şairlerinden biridir
*Karacaoğlan ’ın Güneydoğu Anadolu ’da (?) yaşadığını söylüyor
UYARI: İçinde soru sözcüğü olsa bile , bir tümce soru anlamı taşımıyorsa sonuna soru işareti konulmaz
*Niçin gittiğini bilmiyoruz *Bana nasıl çalışacağımı söylemedin
7ÜNLEM(!):
a)Hayret , nefret, kızma ,coşku,sevinme… gibi duyguları dile getiren cümlelerin sonunda kullanılır:
*Dur,bir yanlışlık yapmayalım!
*Git başımdan seni bakmak istemiyorum!
*Eh, hayırlısı neyse o olsun!
*Lanet olsun böylesi işe!
*Böyle maç olmaz olsun!
*Yaşasın ,sınavı kazanmışım!
b)Hor Görme , yerme,dalga geçme nedeniyle parantez içinde kullanılır:
*Akla durgunluk verecek kampanyalarıyla büyük(!) sanatçılar yaratılıyor
*Bu kasabada onun ne kadar akıllı(!) olduğunu bilmeyen mi var?
8ÜÇ NOKTA(…):
a)Herhangi bir nedenle yarım kalmış ya da okuyucunun anlayışına teslim etmek için bitirilmemiş cümlelerin sonuna konur
*Şu bahar yağmurları bir gelse…
*Pat Diye karşımıza çıkıveren yeşillik denizi…
*Aleyhinde sahilde mor,fark olunmaz sisler altındaki dağlar,korular, beyaz yalılar…Bunları seyretmek bana kolaylık veriyor
b)Birtakım örnekler sayıldıktan sonra “vb anlamında kullanılır:
*Binanın tepesinden neler görünmüyordu fakat:caddeler,sokaklar,evler,millet…
*Bu köyün insanları konukseverdir,alçakgönüllüdür,iyidir…
c)Laf arasında yakınmak beğenilmeyen sözler yerine kullanılır:
*Şu … adamı gözüm görmese iyi olacak
*Kılavuzu karga olanın burnu b…tan çıkmaz
9TIRNAK İŞARETİ( “… ):
a)Aktarma laf veya cümleler tırnak içinde gösterilebilir
*Sanatçının şu sözünü unutmamak gerekir:“Reel medenilik insanın yüreğinde değilse hiçbir yerde yoktur
b)Önemi belirtilmek istenen sözcükler , terimler tırnak içinde gösterilir
* “Sancak bir ulusun bağımsızlığını simgeler
*Günümüzün en manâlı sorunlarından biri de “çevre kirliliğidir
c)Yazıda geçen eser adları çivi içine alınabilir:
* “Çalıkuşu Anadolu gerçeğinin tüm çıplaklığıyla anlatıldığı bir romandır
ANEKDOT:Çivi içindeki söze ilave gelirse tırnaktan daha sonra gelir, kesme işareti kullanılmaz
*Reşat Nuri Güntekin ’in “Merhamet Etmekını okumanızı nasihat ediyorum
ANEKDOT:Çivi içindeki cümlenin içinde bir tırnak daha kullanmak gerekirse ikinci çivi tekli olur
* “Ahmet Mithat Efendi halkı eğitmek istediğinden:‘Sanat toplum içindir ’der
10PARANTEZ(AYRAÇ) ( ):
a)Tümce içindeki direktifler parantez içinde gösterilebilir:
*Adana ve yöresi (Çukurova) ülkemizin pamuk ambarıdır
*Böyle sözcüklere (yansımalara) her dilde rastlanır
b)Bir sözcüğün eş anlamlısı parantez içinde verilebilir:
*Türk Dil Kurumu jeoloji (yerbilim) ile ilgili terimleri bir kitapta toplamış
*Tezat (abartı) edebiyatta en çok kullanılan sanatlardan biridir
c)Bir kişiden söz edilirken doğum ve vefat tarihleri parantez içine alınır:
*Yakup Kadri Karaosmanoğlu (18891974) teknik yönden hatasız romanlar yazdı
d)Tanıdık Olmayan sözcüklerin okunuşu parantez içinde gösterilir:
*Bacon (Beykın) denemeleriyle ün kazanmıştır
e)Tiyatro metinlerinde hareketleri anlatan bölümler parantez içinde gösterilir:
*Adam—(Yerinden kalkar ,suratını asarak):Sen ne diyorsun beyefendi?
ANEKDOTarantez içine alınan bölüm içinde her tarafta parantez açılması icabında öncelikle köşeli parantez açılır ve sonradan köşeli parantez kapatılırAradaki parantez olağan olur
*Tasavvuf edebiyatının bu çok manâlı sanatçısıYunus Emre(1314yy) yaşadığı dönemde evrenselliği yakalamıştır
11KISA ÇİZGİ():
a)Bir olayın başlangıç ve bitiş tarihleri arasına konur
*Bu savaş 18591870 yılları aralarında olmuştur
b)Birbiriyle ilgili ülke,şehir halkı ya da kavramlar arasına konur
*AdanaCeyhan arası kaç kilometre?
*Türkiyeİran ilişkileri gelişiyor
c)Cümle içindeki arasözlerin ve aracümlelerin başında ve sonunda virgül,parantez kullanılabileceği gibi kısa çizgi de kullanılabilir
*Şiir ve romanla ilgili düşüncelerimi –sen de bilirsin fakat ona uzun uzun anlatmıştım
d)Cümle sonunda satıra sığmayan sözcüklerin bölünmesinde kullanılır
…………………………………………söyledik
lerimi unutma
e)Dilbilgisinde eklerden önce ve mastar halindeki fiillerden sonradan kullanılır
* “Kulaklık sözcüğündeki –lık yapım eki bir makine ismi yapmıştır
*Işık sözcüğü, ışı fiilinden türemiştir
f)Osmanlıca tamlamalarda kullanılır
*Sahiden Serveti Fünun ve Fecri Ati dönemi ,edebiyatımızda yeni bir soluktur
12UZUN ÇİZGİ(—):
Hitabe metinlerinde konuşmaların başında kullanılır
—Bu kitabı okudun mu?
—Hayır okumadım
—Okumanı tavsiye ederim ,fazla güzel *
noktalama işaretlerinin kullanıldığı yerler,
noktalama işaretlerinin kullanımı,
noktalama işaretlerinin kullanıldığı yerler ve örnekler
NOKTALAMA İŞARETLERİ
1)NOKTA ():
a)Bitmiş tümce sonlarında kullanılır:
*Gözlerin gözlerime değince felaketim olurdu ,ağlardım
*Beni sevmiyordun,bilirdim
b)Kısaltmalardan sonra kullanılır:
* vb *Prof *Dr *Cad *Alm *Ar İng
c)Sıra belirten rakamlardan sonradan “inci eki yerine kullanılır
*Senin çocuk 1 sınıfta mı okuyor
*Dün 25 yaşıma bastım
d)Tarihlerin yazılışında gün,ay ve yılı belirten sayıları birbirinden parçalamak için konur:
*21031978 *29X1925
e)Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden karışıklığa itmek için konur:
*Yarın 0845 ’te gideceğim
2)VİRGÜL (,):
a)Yazıda sıralanan eş görevli sözcükler ya da söz gruplarını ayırmada kullanılır:
*O kitabı aradım , buldum
*Fırat,Dicle kayda değer nehirlerimizdendir
*Çalıkuşu ’nu ,Rahat ’u ,İntibah ’ı okudun mu?
*Kitabı açtı ,birkaç sayfa çevirdi , yüksek sesle okumaya başladı
*Yakında yine bahar gelecek, ağaçlar çiçek açacak ,kediler damlara çıkacak
b)Kavrama baskı katmak için tekrarlanan sözler arasına konur:
*Oğlunu , kadersiz oğlunu yeniden göğsüne bastı
*Akşam,yeniden akşam ,yeniden akşam
c)Hitaplardan daha sonra kullanılır:
*Sevgili Kızım, *Kıymetli Öğretmenim, * Saygıdeğer Müdürüm,
d)Yüklemden uzaktan kalmış özneden sonra konur:
*Ahmet Haşim, şiirde anlamın kapalı olmasına ve musikiye tartma vermiş bir şairimizdir
*İşte bu adam, Türkiye ’yi pislikten kurtaracak tek adamdır
*Tatlılar,kalorisi fazla ;ama vitamini az besinlerdir
e)Cümlede vurgulanmak istenen ögelerden sonradan konur
*Yarın,buraya geleceksin ve bu işi şipşak bitireceksin
f)Anlam karışıklığına meydan vermemek için adlaşmış sıfatlardan sonra kullanılır:
*Genç, adama ters zıt baktı
*Hırsız, çocuğu kovaladı
*Zarar Görmüş, kadının yüzüne bakıyordu
*Ihtiyar, adamın suratına tükürdü
g)Bir Takım cümlelerde kasıt karışıklığını durdurmak için kullanılır:
*Oku; adam ol baban gibi ,eşek olma
*Siz de kazançlı çıkmak istiyorsanız benim gibi, hanımları alışverişe gönderin
ğ)Bir addan önce gelen zamirlerden sonradan kullanılır:
*O, şiiri neden ezberlememiş?
*O ,güzel günlerine tekrar dönebilse
*Bu, kadını bir daha görmemiş
*Şu ,bahçeye dikilecekmiş
h)Arasözlerin başında ve sonunda kullanılır
*Bu büyük komutanı, Atatürk ’ü ,saygıyla anıyoruz
*Bu yöre, Sibirya ve çevresi,alabildiğine soğuktur
*Örnek olsun diye, misal istemez ya, söylüyorum
*Bir kuş, bir çiçek, bir böcek ,ne bileyim ben, her şey onun ilgisini çekiyordu
*Ben de Ankara ’da, o güzelim başkentte, beş yıl kaldım
I)Yazıda tırnak içine alınmamış transfer cümlelerin sonunda tırnak işareti yerine kullanılır:
*Minareyi çalan kılıfını hazırlar, diyordu
*Artık sevmeyeceğim,dedi
i)Tümce başında kullanılan “evet,hayır,değil,yoo,peki,bitmiş,hayhay,olur,
haydi,şüphesiz… gibi sözcüklerden sonradan kullanılır:
*Hayır, bu işi sevmedim *Evet, yarın sınavsınız *Yoo,işte bunu yapamam, dedi
3NOKTALI VİRGÜL
a)Birbirine emrindeki olmakla birlikte herkes kendi içinde bağımsız cümlelerin aralarında kullanılırBu herif cümleler birbirini açıklayan,güçlendiren ,biri diğerine örnek olan cümlelerdirBu başvuru bilhassa atasözlerinde görülür
*Yer tekrar tekrar iki kez sarsıldı; halk müziği korkuyla sokaklara fırladı
*Kısa bir söylev yaptı; dinleyiciler onu uzun uzun alkışladı
*Horoz ölür; gözü çöplükte kalır
*Yalancının evi yanmış;kimse inanmamış
b)Virgülle ayrılmış sözleri ya da laf gruplarını bambaşka sözlerden ya da laf gruplarından bozmak için konur
*Sayısal derslerden matematiği,fiziği; sözel derslerden Türkçeyi, coğrafyayı fazla seviyorum
*Ahmet Haşim, Cenap Şehabettin sembolist; Tevfik Fikret ,Yahya Kemal parnasyen şairlerdendir
*Erkek çocuklara Ali,Murat,Serhat; kız çocuklarına ise Yeşim,Senem,Serpil adları verilir
c)Ögeleri arasına virgül konmuş seri cümleleri ayırmada kullanılır:
*Sevinçten, heyecandan içim içime sığmıyor; haykırmak,kahkahalar atmak,ağlamak istiyorum
*Beygir ölür, meydan kalır;yiğit ölür , şöhret kalır
*Kel ölür , sırma saçlı olur ; kör ölür , badem gözlü olur
d)Önceki cümleye “ama,ancak ,ama,ancak,çünkü… gibi bağlaçlarla bağlanan cümlelerde bağlaçlardan önce kullanılır:
*Bu romanı inceledim ;ama o kadar beğendiğimi söyleyemem
*Köye sen git;ancak orada fazla pozitif kalma
*Kazanacağım ;çünkü fazla çalışıyorum
NOT: Noktalı virgül, yukarıda sanılan bağlaçlardan önce kullanıldığı gibi bunların yerine de kullanılabilir
*Bugün erken yatmalıyım;yarın imtihan var
*İşinle ne dek ufak olursa olsun ilgilen; hayattaki tek dayanağın odur
*Sıkı giyinin ;dışarısı çok soğuk
e)Öğeler arasında kasıt karışıklığını durdurmak için kullanılır:
*Murat;Hasan ,Ali ve Osman ’dan daha çalışkanmış
*Elma;armut,muz ve üzümden yararlıdır
f)Özneden sonradan virgüllerle ayrılan eş görevli sözcükler varsa ,özne noktalı virgülle ayrılır
*1yeni grubunun en ünlü temsilcilerinden olan Orhan Veli ; dili çok iyi kullanan ,okuyucuyu değişik bir romantizme sürükleyen , güçlü bir şairdir
Not: Noktalı virgülden ve virgülden sonradan gelen sözcükler – özel ad yok iseler minik harfle başlarDiğer noktalama işaretlerinden sonra gelen sözcükler büyük harfle başlar
4İKİ NOKTA( :
a)Bir tümce veya sözcükten sonra yapılacak açıklamalardan önce kullanılır
*Derhal herkes ona şöyle sesleniyordu:Atmaca Kamil
*Bence bu cinayetin iki nedeni olabilir:Birincisi namus meselesi,ikincisi çıkar kavgasıdır
*Demokrasinin tek dayanağı vardır: O da özgürlüktür
b)Özel Baskı cümlelerden önce kullanılır
*Bu sanatçının romanla ilgili şu sözünü anmadan geçemeyeceğim:“Roman yol her tarafında gezdirilen bir aynadır
*Hacı Bektaşı Veli:“Eline,beline,diline sahip ol demiş
b)Hikaye ve romanlarda hitabe çizgisinden önce kullanılır:
*Süleyman Çavuş:
— Bırak açma o bahsi ,dedi
Kooperatif katibi kaşlarını çattı:
— Yoo, böyle deme Süleyman Çavuş
Anekdot:İki noktadan sonradan yapılacak yorumlama bir cümle özelliğinde değilse ufak harfle başlar
*En çok sevdiğim meyvelerden bazıları şunlardır:muz,elma,portakal…
5KESME İŞARETİ( ’):
a)Özel adlardan daha sonra gelen çekim eklerini ayırmada kullanılır:
*Yakup Kadri ’nin Yaban ’ı Kurtuluş Savaşı dönemini anlatır
b)Kısaltmalardan sonradan gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır
*KKTC ’yi her alanda destekliyoruz
*Yarın ABD ’ye gidecek
ANEKDOT:Minik harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kelimenin okunuşu;büyük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanın son harfinin okunuşu alınır
*kg ’dan *PTT ’ye
ANEKDOT:Sonunda nokta bulunan kısaltmalar, kesme işaretiyle ayrılmaz
* vbleri *madsi *Almdan *İngyi
c)Her türlü rakamdan sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır
*36 ’nın iki taraflı bölenleri nelerdir?
*Sen 9 ’uncu sınıfta mı okuyorsun?
UYARI: Özel isimler yapım eki aldıklarında kesme işaretiyle ayrılmazYapım ekinden daha sonra gelen çekim ekleri de ayrılmaz
*Ankaralıdan *Konyalım *Amerikalılar *İslamcı *Aligil
NOT:ler eki –gil üretim ekinin yerini tutarsa kesme işaretiyle ayrılmaz
*Dün Alilere gittim
*Sınıftaki Ali ’ler ayağa kalksın
NOT:Özel adlar yerine kullanılan ‘o ’ zamiri tümce içinde büyük harfle yazılmaz ve kendisinden sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz
*Ben onun ne kadar kibirli biri olduğunu bilmez miyim?
d)Bir Takım sözcüklerde manâ karışıklığını önlemek için kullanılır:
*Osmanlılarda kadı ’nın kayda değer bir yeri vardır
*Pencereden kar ’ı seyrediyorum
e)Seslerin konuşma esnasında veya şiirde vezin gereği düştüğünü kullanmak için kullanılır:
*N ’apalım *N ’eylersin *N ’etsin *Vardı m ’ola sevdiğim yurduna
6SORU İŞARETİ(?):
a)Soru bildiren cümle veya sözcüklerin sonunda kullanılır, tümce sözde soru cümlesi de olsa yani karşıdan bir cevap beklenmese de cümlenin sonuna soru işareti konur
*Türk edebiyatının birincil yazılmış belgesi nedir? (cevap bekliyor:hakiki soru cümlesi)
*Bu havada dışarı mı çıkılır? (cevap beklemiyor:sözde soru cümlesi)
*Böyle bir adama nasıl güvenirsin? (cevap beklemiyor:iddiaya göre soru cümlesi)
*Seni hiç sevmez olur muyum? (cevap beklemiyor:sözde soru cümlesi)
*Bu kitapları ona mı vereceğim? (cevap bekliyor:gerçek soru cümlesi)
b)Şüphe duyulan bilgilerin yanına veya meçhul bilgiler yerine parantez içinde konulur
*Kayıkçı Kul Mustafa (?1658?) insanlar edebiyatımızın destan şairlerinden biridir
*Karacaoğlan ’ın Güneydoğu Anadolu ’da (?) yaşadığını söylüyor
UYARI: İçinde soru sözcüğü olsa bile , bir tümce soru anlamı taşımıyorsa sonuna soru işareti konulmaz
*Niçin gittiğini bilmiyoruz *Bana nasıl çalışacağımı söylemedin
7ÜNLEM(!):
a)Hayret , nefret, kızma ,coşku,sevinme… gibi duyguları dile getiren cümlelerin sonunda kullanılır:
*Dur,bir yanlışlık yapmayalım!
*Git başımdan seni bakmak istemiyorum!
*Eh, hayırlısı neyse o olsun!
*Lanet olsun böylesi işe!
*Böyle maç olmaz olsun!
*Yaşasın ,sınavı kazanmışım!
b)Hor Görme , yerme,dalga geçme nedeniyle parantez içinde kullanılır:
*Akla durgunluk verecek kampanyalarıyla büyük(!) sanatçılar yaratılıyor
*Bu kasabada onun ne kadar akıllı(!) olduğunu bilmeyen mi var?
8ÜÇ NOKTA(…):
a)Herhangi bir nedenle yarım kalmış ya da okuyucunun anlayışına teslim etmek için bitirilmemiş cümlelerin sonuna konur
*Şu bahar yağmurları bir gelse…
*Pat Diye karşımıza çıkıveren yeşillik denizi…
*Aleyhinde sahilde mor,fark olunmaz sisler altındaki dağlar,korular, beyaz yalılar…Bunları seyretmek bana kolaylık veriyor
b)Birtakım örnekler sayıldıktan sonra “vb anlamında kullanılır:
*Binanın tepesinden neler görünmüyordu fakat:caddeler,sokaklar,evler,millet…
*Bu köyün insanları konukseverdir,alçakgönüllüdür,iyidir…
c)Laf arasında yakınmak beğenilmeyen sözler yerine kullanılır:
*Şu … adamı gözüm görmese iyi olacak
*Kılavuzu karga olanın burnu b…tan çıkmaz
9TIRNAK İŞARETİ( “… ):
a)Aktarma laf veya cümleler tırnak içinde gösterilebilir
*Sanatçının şu sözünü unutmamak gerekir:“Reel medenilik insanın yüreğinde değilse hiçbir yerde yoktur
b)Önemi belirtilmek istenen sözcükler , terimler tırnak içinde gösterilir
* “Sancak bir ulusun bağımsızlığını simgeler
*Günümüzün en manâlı sorunlarından biri de “çevre kirliliğidir
c)Yazıda geçen eser adları çivi içine alınabilir:
* “Çalıkuşu Anadolu gerçeğinin tüm çıplaklığıyla anlatıldığı bir romandır
ANEKDOT:Çivi içindeki söze ilave gelirse tırnaktan daha sonra gelir, kesme işareti kullanılmaz
*Reşat Nuri Güntekin ’in “Merhamet Etmekını okumanızı nasihat ediyorum
ANEKDOT:Çivi içindeki cümlenin içinde bir tırnak daha kullanmak gerekirse ikinci çivi tekli olur
* “Ahmet Mithat Efendi halkı eğitmek istediğinden:‘Sanat toplum içindir ’der
10PARANTEZ(AYRAÇ) ( ):
a)Tümce içindeki direktifler parantez içinde gösterilebilir:
*Adana ve yöresi (Çukurova) ülkemizin pamuk ambarıdır
*Böyle sözcüklere (yansımalara) her dilde rastlanır
b)Bir sözcüğün eş anlamlısı parantez içinde verilebilir:
*Türk Dil Kurumu jeoloji (yerbilim) ile ilgili terimleri bir kitapta toplamış
*Tezat (abartı) edebiyatta en çok kullanılan sanatlardan biridir
c)Bir kişiden söz edilirken doğum ve vefat tarihleri parantez içine alınır:
*Yakup Kadri Karaosmanoğlu (18891974) teknik yönden hatasız romanlar yazdı
d)Tanıdık Olmayan sözcüklerin okunuşu parantez içinde gösterilir:
*Bacon (Beykın) denemeleriyle ün kazanmıştır
e)Tiyatro metinlerinde hareketleri anlatan bölümler parantez içinde gösterilir:
*Adam—(Yerinden kalkar ,suratını asarak):Sen ne diyorsun beyefendi?
ANEKDOTarantez içine alınan bölüm içinde her tarafta parantez açılması icabında öncelikle köşeli parantez açılır ve sonradan köşeli parantez kapatılırAradaki parantez olağan olur
*Tasavvuf edebiyatının bu çok manâlı sanatçısıYunus Emre(1314yy) yaşadığı dönemde evrenselliği yakalamıştır
11KISA ÇİZGİ():
a)Bir olayın başlangıç ve bitiş tarihleri arasına konur
*Bu savaş 18591870 yılları aralarında olmuştur
b)Birbiriyle ilgili ülke,şehir halkı ya da kavramlar arasına konur
*AdanaCeyhan arası kaç kilometre?
*Türkiyeİran ilişkileri gelişiyor
c)Cümle içindeki arasözlerin ve aracümlelerin başında ve sonunda virgül,parantez kullanılabileceği gibi kısa çizgi de kullanılabilir
*Şiir ve romanla ilgili düşüncelerimi –sen de bilirsin fakat ona uzun uzun anlatmıştım
d)Cümle sonunda satıra sığmayan sözcüklerin bölünmesinde kullanılır
…………………………………………söyledik
lerimi unutma
e)Dilbilgisinde eklerden önce ve mastar halindeki fiillerden sonradan kullanılır
* “Kulaklık sözcüğündeki –lık yapım eki bir makine ismi yapmıştır
*Işık sözcüğü, ışı fiilinden türemiştir
f)Osmanlıca tamlamalarda kullanılır
*Sahiden Serveti Fünun ve Fecri Ati dönemi ,edebiyatımızda yeni bir soluktur
12UZUN ÇİZGİ(—):
Hitabe metinlerinde konuşmaların başında kullanılır
—Bu kitabı okudun mu?
—Hayır okumadım
—Okumanı tavsiye ederim ,fazla güzel *