İnsanlık olarak kendi varoluşumuzu, kainatın gizemlerini ve ömür arayışı üzere büyük meraklarımızı gidermek için binlerce yıldır uzaya bakıyoruz. Epey gelişmeye karşın bu hususta hala daha limitlerimiz var lakin geçtiğimiz Temmuz ayı boyunca bu bahiste pek çok değerli gelişme yaşandı.
James Webb Uzay Teleskobu'ndan gelen imajlardan Uluslararası Uzay İstasyonu'na yönelik kritik gelişmelere, Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'nın tekrar misyona başlamasından karanlık maddeyi daha uygun anlamak için atılan yeni adımlara, gelin Temmuz ayında yaşanan tüm kritik haberlere göz atalım…
Geçtiğimiz bir ayda öne çıkan uzay haberleri
Temmuz ayının 'uzay bilimlerinde yeni bir çağın başladığı ay' olmasının sebebi: Uzaydaki gözümüz James Webb, resmen vazifeye başladı!
Büyük Hadron Çarpıştırıcısı, yıllar sonra misyonuna tekrar başladı
Yeni bir üç boyutlu harita, 1 milyondan fazla bâtın kalmış galaksiyi açığa çıkardı
Dünyanın en hassas karanlık husus dedektörü LUX-ZEPLIN'den birinci deney sonuçları geldi
Dünyadan milyarlarca ışık yılı uzaklıkta 'kalp atışına misal' bir radyo sinyali tespit edildi
Andromeda Galaksisi'nin yakınında 'fosilleşmiş' bir cüce galaksi keşfedildi
Uzayda başıboş dolaşan 'uzay çöplerinin' yaratacağı riskler üzerine kritik bir araştırma gerçekleştirildi
Rusya, Memleketler arası Uzay İstasyonu'ndan 2024 yılında ayrılacağını açıkladı: kendi istasyonunu kuracak
Çin'den uzay çalışmaları alanında pek çok yeni haber geliyor: NASA, Çin'i 'Ay'ı ele geçirmeye çalışma ihtimali var' üzere argümanlarla suçluyor
Pentagon, UFO'ları araştırmak için yeni bir ofis kurdu
Temmuz ayının 'uzay bilimlerinde yeni bir çağın başladığı ay' olmasının sebebi: Uzaydaki gözümüz James Webb, resmen vazifeye başladı!
Geçtiğimiz ayın elbet en çok konuşulan gelişmesi, James Webb'in resmen misyona başlamış olması oldu. Bu devasa ve gelişmiş teleskop, bize uzaydan ay içerisinde pek çok imaj gönderdi.
Göreve resmen başlayışı dört adet renkli manzara ve bir ötegezegene ilişkin, su buharına işaret eden data seti ile duyurulan James Webb'den gelen bu görsel ve bilgi setleri, James Webb'in yapabileceklerinin bir önizlemesi olarak değerlendirildi.
James Webb bir yandan Jüpiter üzere sistemimizdeki gezegenlere dair de yeni imajlar paylaşırken bir yandan da gözünü en eski galaksilere dikmiş durumda. Hatta o denli ki birkaç gün ortayla iki farklı galaksi imgesi gönderen James Webb, bu iki galaksi ile 'en yaşlı galaksi' görüntülemede kendi rekorunu kırmış oldu.
James Webb'in temel gayeleri ortasında cihanın en yaşlı galaksilerini incelemek, galaksilerin evrimi, yaşamın kökenleri ve yıldızların oluşumları üzere mevzu başlıkları bulunuyor. Astrofizikçiler ve tüm bilim dünyası, James Webb'in insanlık için uzayda yeni bir çağ başlattığı konusunda hemfikir.
Büyük Hadron Çarpıştırıcısı, yıllar sonra vazifesine tekrar başladı
Dünyanın en büyük ve en güçlü parçacık çarpıştırıcısı Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC), yaklaşık 3 yıldır yapılması gereken kimi geliştirmeler için kapalı haldeydi. Temmuz ayının birinci günlerinde, LHC yine vazifeye başladı.
Yapılan geliştirmeler ile LHC'nin daha fazla kesim çarpıştırarak daha fazla data elde etmesi planlanıyordu. Şimdi vazifeye döner dönmez gelen haberler ise bu geliştirmelerin işe yaradığını kanıtladı.
LHC vazifeye tekrar başlayalı şimdi birkaç saat geçmişti ki, bilim insanları daha evvel görülmemiş üç egzotik parçacık keşfettiklerini açıkladılar. LHC'de çalışmalarını devam ettiren bilim insanları, atılan adımlar ile LHC'nin karanlık unsurun gizeminin çözülmesinde büyük rol oynayacağını düşünüyor.
Yeni bir üç boyutlu harita, 1 milyondan fazla kapalı kalmış galaksiyi açığa çıkardı
Samanyolu Galaksisi'nin komşusu olan iki gök ada olan Macellan Bulutları, Güney Yarımküre'den çıplak gözle de gözlemlenebilen iki küçük gök adadan oluşuyor. Bu iki gök ada, her ne kadar yeryüzünden büyüleyici görünse de gerilerinde kalan galaksileri gözlemlememizin önüne geçiyor.
Bilim insanları bu manisi aşarak o bölgede gizli kalan galaksileri görüntülemek için Avrupa Güney Gözlemevi'nin (ESO) VISTA teleskobundan ve Avustralya'da bulunan GASKAP teleskobundan yararlandı. Elde edilen imajlar yapay zeka ve makine tahsilinden yararlanılarak işlendi ve gözlemlenmesi hayli güç olan 1 milyondan fazla galaksinin şimdiye kadarki en ayrıntılı üç boyutlu haritası oluşturulmuş oldu.
Araştırmayı yürüten grup, elde edilen harita sayesinde oluşturulan evren haritalarında eksik birtakım kısımların tamamlanabileceğini ve ayrıyeten bu tıp bölgelerin gözlemlenebilmesi için usullerin yol gösterici olabileceğini söz ediyor.
Dünyanın en hassas karanlık unsur dedektörü LUX-ZEPLIN'den birinci deney sonuçları geldi
Gizemini çözmek için en çok çalışma gerçekleştirilen olgulardan biri olan karanlık maddeyi araştırmak için geliştirilen LUX-ZEPLIN deneyinden birinci sonuçlar temmuz ayının birinci günlerinden paylaşıldı.
Gerçekleştirilen birinci 60 günlük operasyon sonucunda elde edilen bilgileri bir makale yayınlayarak paylaşan araştırma grubu, şimdi karanlık unsura dair bilgi elde edememiş olsa da araştırma grubu yürütülen birinci çalışmaların ve elde edilen dataların dedektörün her bir kesiminin güzel çalıştığını gösterdiğine işaret ediyor.
Bu datalar tam da bu sebeple epeyce kıymetli ve 250 kişilik ekipte yer alan bilim insanları, bu başlangıç adımının pek çok bilgiye açılan bir kapı olduğunu; önümüzdeki yıllarda dedektörün hassasiyetinin giderek artacağını ve çok daha fazla bilgi elde edileceğini belirtiyor.
Dünyadan milyarlarca ışık yılı uzaklıkta 'kalp atışına emsal' bir radyo sinyali tespit edildi
Zaman vakit uzaydan gelen radyo sinyalleri gündemimiz oluyor. Hızlı radyo patlamaları (FRP) olarak isimlendirilen ve çoklukla milyarlarca ışık yılı uzaklıktan gelen bu çok kısa vadeli sinyallere geçtiğimiz haftalarda bir yenisi eklendi lakin bu kere birtakım farklar vardı.
Kanada Hidrojen Yoğunluğu Haritalama Deneyi grubundaki bilim insanları, milyarlarca ışık yılı uzaklıktaki bir galaksiden geldiğini düşündükleri yeni bir FRP keşfettiler. Lakin bu FRP şimdiye kadar keşfedilen tüm başka FRP'lerden 1000 kat daha uzun ve birebir vakitte tekrar eden bir ritme sahip.
Araştırmayı yürüten gruptaki bilim insanları bu 3 saniye olmasına karşın evvelki FRP'lerden 1000 kat daha uzun süren sinyali ve tekrar eden ritmini bir kalp atışına benzetiyorlar. Birebir vakitte rekor mühletinin yanında bu FRP ile birinci sefer tekrar eden bir sinyale rastlayan bilim insanları, müşahedelerine devam ediyorlar ve bu FRP'nin sinyallerinin uzaklaşmasını gözlemleyerek kozmosun büyüme suratı üzere bilgilerle ilgili datalar de elde edebileceklerini umuyorlar.
Aynı vakitte şu an için kaynağının nötron yıldızları olduğu düşünülen bu 'gizemli sinyallerin' kaynağına gitmek için de son FRP'nin uzun müddetinin ve tertipli ritminin yardımcı olabileceğini tabir ediyorlar.
Andromeda Galaksisi'nin yakınında 'fosilleşmiş' bir cüce galaksi keşfedildi
Samanyolu Galaksimize en yakın galaksi olan ve çıplak göz ile de görülebilen Andormeda Galaksisi'nin kıyısında epey sönük, cüce bir galaksi keşfedildi. Birinci olarak amatör bir gözlemci olan Giuseppe Donatiello tarafından keşfedilen, akabinde da bilim insanları tarafından doğrulanarak duyurulan bu galaksi, Pegasus V olarak isimlendirildi.
Andromeda'nın sonlarının biraz dışında görülen ve artık 'fosil' olarak anılmasına neden olacak kadar sönük hale gelmiş bu galaksi, bilim insanları için umut verici.
Sebebi ise kainatta çok fazla sönük cüce galaksi olduğunun düşünülmesine karşın çok az sayıda gözlemlenebilmeleri. Sönük cüce galaksilerin tespiti değerli çünkü şayet kozmosta varsayım edildiğinden daha az sönük galaksi varsa, bu bilim insanları için karanlık maddeyi ve kainata dair bildiklerimizi oldukça değiştirecek bir durum.
Uzayda başıboş dolaşan 'uzay çöplerinin' yaratacağı riskler üzerine kritik bir araştırma gerçekleştirildi
Uzay çöpleri her ne kadar şimdiye kadar büyük olaylara sebep olmadığı için gündeme fazla gelmese de geleceğin büyük problemlerinden biri olarak görülüyor. Her geçen gün uzaya gönderilen roketlerin, uyduların ve uzay araçlarının sayısı artıyor. Bu da gelecekte artık olduğundan çok daha fazla uzay çöpünün gezegenimizde bir yerlere düşeceği manasına geliyor.
Bu mevzuyu gündeme getiren bir araştırma grubu, önümüzdeki 10 yıl içerisinde dünyaya düşen bir uzay çöpünün bir beşere ziyan vermesinin ya da maddi bir ziyan oluşturmasının ihtimalini hesapladı. Bunun için iki farklı yol kullanan takım, bu ihtimali %10 olarak belirledi.
İlk bakışta %10 düşük bir ihtimal üzere görünse de, bilim insanları aslında bu oranın asla göz arkası edilmemesi gereken bir probleme işaret ettiğini belirtiyor.
Yayınlanan rapor ile ilgili olarak dikkat çekilen bir öbür nokta ise uzay çöplerinin sorumluluğunun ve cezai uygulamaların işleyişi ile ilgili. Aslında pek çok ülkenin dahil olduğu, 1967 yılında imzalanan ve hala uzay hukukunun temelini oluşturan Dış Uzay Mutabakatı'na (OST) nazaran, düşen bir uzay çöpünün sorumlusu, kelam konusu çöpün kaynağını fırlatan ülkenin hükümeti. Fırlatmayı yapan özel bir şirket olsa bile sorumlular direkt o ülkelerin hükümetleri.
Fakat bu muahede günümüzde kimi soru işaretlerini getiriyor. Örneğin ABD'de SpaceX'in ürettiği bir roket, Türkiye'de üretilen bir uyduyu Meksika'dan uzaya fırlatabiliyor. Bu durumda mutabakata nazaran sorumlu aslında Meksika örneğin, fakat soru işaretleri var zira sorumlu sayısı artmış durumda ve artık evvelce olduğu üzere fırlatmayı yapan, yaptıran birebir ülkede değil.
İşte bu sebeplerle ve daima artan uzay çöplerinin oluşturduğu riskler sebebiyle araştırma grubu hususun gündeme gelerek gerekli tedbirlerin ve düzenlemelerin yapılması gerektiğine vurgu yapıyor.
Rusya, Memleketler arası Uzay İstasyonu'ndan 2024 yılında ayrılacağını açıkladı: kendi istasyonunu kuracak
Rusya'nın Milletlerarası Uzay İstasyonu'ndan (ISS) ayrılacağı uzun vakittir konuşulan bir durumdu ve geçtiğimiz günlerde Roscosmos'dan resmi açıklama geldi. Rusya'nın uzay ajansı Roscosmos, 2024 sonrasında artık ISS'de yer almayacaklarını belirtti.
Bu durumun ardında Rusya'nın ISS'nin artık inançlı olmadığı ve misyonları yerine getirecek donanımda, sağlamlıkta olmadığı açıklamaları üzere münasebetler var. Lakin bir yandan bilhassa Ukrayna - Rusya savaşı sonrası gerilen atmosfer de bu bahiste tesirli oldu. Hatta yeniden geçtiğimiz günlerde Rusya'nın ISS'yi bir nevi propaganda aracı olarak kullanması tartışma yarattı.
Ancak her ne kadar savaş için propaganda emelli açıklamalar devam etse de bir yandan ISS'deki bilim insanları ortak çalışmalarına devam ediyorlar. Bu da iki taraflı bir belirsizlik yaratıyor. Rusya'nın ISS'den ayrılmaya yönelik açıklamaları ise öbür ülkelerin uzay ajansları tarafından kışkırtma ve tehdit olarak yorumlanıyor.
Gelen son açıklamalar ise 2024 sonrasında Rusya'nın artık ISS'de olmayacağını gösterirken tıpkı vakitte ülkenin 2028 üzere erken bir periyotta direkt kendi uzay istasyonuna geçiş yapacağını ifade ediyor. Lakin işlerin pek de o denli olmayacağına yönelik pek çok uzman görüşü de mevcut.
Çin'den uzay çalışmaları alanında pek çok yeni haber geliyor: NASA, Çin'i 'Ay'ı ele geçirmeye çalışma ihtimali var' üzere argümanlarla suçluyor
Çin son yıllarda uzay çalışmalarında en çok yol alan ülkelerden biri. Geçtiğimiz ay içerisinde Mars'ın tamamının ayrıntılı bir haritası oluşturularak Çin Ulusal Uzay Yönetimi tarafından paylaşıldı. Haritalama sürecini gerçekleştiren Tianwen-1 uydusu; bu süreci bir yıl boyunca topladığı manzaralar ile yaptı.
Ayrıca yeniden geçtiğimiz ay içerisinde Pekin Teknoloji Enstitüsü tarafından yürütülen yeni bir projeye başlandı. Bu projenin hedefi ise 20'den fazla büyük radar anteni ile Dünya'ya yaklaşan asteroitlerin risklerini hesaplamak. Proje ile Dünya'nın etrafındaki 150 milyon kilometrelik bir alanın taranması ve bu bölgede bulunan asteroitlerin incelenerek risk hesaplamalarının yapılması planlanıyor.
Bu çeşitten büyük projeler yürüten Çin, uzay çalışmaları alanında ABD ve Rusya üzere ülkelerle denk çalışmalar yapmaya başladığını art geriye kanıtlıyor. Fakat bilhassa Ay ile ilgili projeler ülkeyi maksat haline getiriyor.
NASA yöneticisi Bill Nelson, geçtiğimiz haftalarda yaptığı bir açıklama ile Çin'in Ay üzerinde sahiplik tez edebileceğini ve başka ülkelerin araştırmalarını kısıtlayabileceğini söyledi. Rastgele bir geçerli desteği olmayan bu açıklamayı Çin kınadı ve bu türlü bir durumun olmayacağını söyledi. Fakat tek başına Nelson'ın açıklaması bile uzay araştırmalarında tansiyonun bir formda var olduğunu ve olmaya devam edeceğini gösteriyor.
Pentagon, UFO'ları araştırmak için yeni bir ofis kurdu
Pentagon tarafından doğrulanan ve UFO ya da yeni ismiyle UAP (tanımlanamayan gökyüzü fenomeni) görüntüleri ile ilgili araştırmalar uzun vakittir devam ediyor. Sayfalarca rapor, uzman görüşleri ve çalışmalara karşın 'ne olduğunu bilmiyoruz'dan diğer açıklama getirilemeyen UAP'lar için haziran ayında açıklama yapan NASA bir takım kuracağını belirtmişti.
Pentagon da ne olduğunu bir türlü çözemedikleri bu 'gizemli' fenomeni araştırmak için yeni bir ofis kuracağını açıkladı. İstihbarat ve Güvenlik Savunma Bakanlığı Müsteşarlığı bünyesinde kurulan takıma yönelik açıklamada ''askeri tesisler, operasyon alanları, eğitim alanları, özel kullanım hava alanı ve öteki alanlarda, üzerinde yahut yakınında bulunan objeleri tespit etme, tanımlama ve ilişkilendirme gayretlerini koordine edeceği' bilgisi paylaşıldı.
''All-domain Anomaly Resolution Office'' (AARO) ismi verilen ofis, tanımlanamayan ve hem havada hem de suda görülen bu meçhul fenomenleri detaylı inceleyecek.