Kara içerisindeki çanakların suyla dolması sonucu göller oluşur Göl sularının seviyesi yağışlı aylarda yükselir Kurak aylarda alçalır Göller; kaynak suları, akarsular ve yağışlarla beslenir Göllerin suları acı, tatlı, sodalı ve tuz olabilmektedir Bu farklılığa;
–*** iklim koşulları,
–*** beslenme kaynakları,
–*** gölün bulunduğu arazinin yapısı,
–*** gölün büyüklüğü,
–*** derinliği,
–*** gideğeninin olup olmaması, yol açmaktadır
A YERLİ KAYA GÖLLERİ
Bunlar daha önce farklı alanlara yönlendirilmiş iç ve dış olaylar göre oluşturulmuş çanakların, sularla dolması sonucu meydana gelmiş göllerdir Yerli kaya gölleri dört gruba ayrılır
1 Tektonik Göller
Yerkabuğunun küçük bir bölümünün çökmesi ile orayı sular işgal eder Bu şekilde oluşan göllere tektonik göller denir Doğu Afrika ’nın büyük gölleri, Ortadoğu ’daki Lut, Asya ’daki Baykal gölü bu şekilde oluşmuş göllerdir Ülkemizde; Marmara ’da; Manyas, Ulubat, Sapanca, İznik gölleri, Akdeniz ’de: Kovada, Eğirdir, Burdur, Acıgöl, Beyşehir gölleri, İç Anadolu ’da: Tuz gölü, Tuzla, Tersakan, Akşehir, Seyfe, Hotamış, Ilgın, Sultansazlığı gölleri, Doğu Anadolu ’da: Hazar ve Hozapin gölleri tektonik göllerdendir
2 Volkanik Göller
Volkan konisinin tepesinde bulunan krater v6ya kaldera gibi çukurlukların ya da volkanik patlamalarla oluşan maarların suyla dolması sonucunda oluşurlar, iç Anadolu ’da Meke Tuzlası (Maar gölü), Doğu Anadolu ’da Nemrut gölü (Yanardağ Ağzı gölü), İsparta yakınındaki Gölcük gölü (Maar gölü) birer volkanik göldür
3*** Karstik Göller
Kalkerli alanlardaki erime çukurlarının sularla dolması sonucu oluşan göllerdir Kestel, Elmalı, Suğla, Söğüt, Karagöl, Obruk, Ulaş, Hafik, Avlan karstik göllerdir
4*** Buzul Gölleri
Buzulların aşındırmasıyla oluşan çanakların sularla dolmasıyla meydana gelen göllerdir Buzul göllerinin dağların yüksek kısımlarında bulunanları sirk gölleridir Buzul gölleri Kuzey Amerika ’da ve iskandinavya ’da fazla yaygındır Ülkemizde Ağrı, Erciyes, Kaçkar, Uludağ, Bolkar ve Aladağlar gibi dağların yüksek kesimlerinde sirk göllerine rastlanır
B SET GÖLLERİ
Bu göller, uzunca bir çukurluğun önünün doğal setleşme sonucu herhangi bir kütle ile kapanması ve geride kalan çukurluğun suyla dolması sonucu oluşur Set oluşturan kütle hangi yolla meydana gelmişse, göl de o adla anılır
1 Heyelan Set Gölleri
Heyelanla gelen kütlenin, çay vadilerini kapatması sonucu oluşan göllerdir Tortum, Sera, Zinav, Yedigöller, Abant gölleri bu türdendir
2 Alüvyal Set Gölleri
Akarsu vadilerinin alüvyal birikintilerle (çoğunlukla birikinti konileriyle) kapanması sonucu oluşur Bunlar minik alanlı, sığ göllerdir Ankara yakınındaki Moğan ve Eymir gölleri, Ege ’de Bafa (Çamiçi), Köyceğiz, Marmara gölleri bu türdendir
3 Volkanik Set Gölleri
Volkandan çıkan lavların, uzun bir çukurluğun önünü kapatması sonucu oluşur Yurdumuzun en büyük gölü olan Van Gölü, Nemrut Dağı ’ndan çıkan lavların oluşturduğu setin arkasında meydana gelmiştir Dıştan akıntısı olmadığı için suları acı (sodalı) ’dır Ulaşım yapılır Bunun yanında Balık, Nazik, Çıldır, Haçlı gölleri de bu gruba girer
4 Kıyı Set Gölleri
Kıyılardaki koyların ve girintilerin ağız kısımlarının dalga biriktirmesiyle oluşan kıyı kordonları ile kapanması sonucunda meydana gelirler Bunlara deniz kulağı ya da lagün de denir Terkos (Durusu), Büyük ve Minik Çekmece gölleri bu türdendir Ayrıca kıyılarımızdaki delta ovalarında da küçük çaplı çoğu kıyı set gölü (lagün) bulunur
5 Baraj Gölleri
İnsanların meydana getirdiği baraj gerisindeki yapay göllerdir Enerji üretimi, sulandırma, içme ve faydalanma suyu elde etme amacıyla yapılan barajların peşinde oluşan baraj göllerinin sayısı GAP ile daha da artmıştır Fırat üzerindeki Atatürk, Keban, Karakaya, Kızılırmak üzerindeki Hirfanlı, Altınkaya, Manavgat üzerindeki Oymapınar, Sakarya üzerindeki Sarıyar baraj gölleri yapay göllerimizin en büyükleridir Şimdiye kadar yapılmış olan barajlar, Türkiye ’nin ihtiyacını karşılamaktan uzaktır Su potansiyelimiz ve yerşekilleri, daha fazla barajın yapımı için elverişlidir
Türkiye ’de göller belirtilmiş yerlerde yığılmış durumdadır
Bunlar;
–*** Van gölü çevresi (Van gölü, Erçek gölü, Nemrut gölü)
–*** Tuz gölü çevresi (Tuz gölü, Seyfe gölü, Sultan sazlığı)
–*** Göller yöresi (Beyşehir, Eğirdir, Burdur, Akşehir, Eber, Acıgöl)
–*** Marmara çevresi Manyas (kuş gölü), Ulubat, Sapanca, iznik, Büyük Çekmece, Ufak Çekmece ve Durusu (Terkos) gölleri
Göllerden Yararlanma:
–*** Tarım alanlarını sulamada,
–*** İçme suyu elde etmede,
–*** Su ürünleri (balık vs) elde etmede,
–*** Ulaşımda,
–*** Turizmde (Çevreleri dinlenme ve tatil yeridir Mesela Abant Gölü)
–*** Tuz elde etmede (Tuzlu Gölü ’nden) yararlanılır
–*** iklim koşulları,
–*** beslenme kaynakları,
–*** gölün bulunduğu arazinin yapısı,
–*** gölün büyüklüğü,
–*** derinliği,
–*** gideğeninin olup olmaması, yol açmaktadır
A YERLİ KAYA GÖLLERİ
Bunlar daha önce farklı alanlara yönlendirilmiş iç ve dış olaylar göre oluşturulmuş çanakların, sularla dolması sonucu meydana gelmiş göllerdir Yerli kaya gölleri dört gruba ayrılır
1 Tektonik Göller
Yerkabuğunun küçük bir bölümünün çökmesi ile orayı sular işgal eder Bu şekilde oluşan göllere tektonik göller denir Doğu Afrika ’nın büyük gölleri, Ortadoğu ’daki Lut, Asya ’daki Baykal gölü bu şekilde oluşmuş göllerdir Ülkemizde; Marmara ’da; Manyas, Ulubat, Sapanca, İznik gölleri, Akdeniz ’de: Kovada, Eğirdir, Burdur, Acıgöl, Beyşehir gölleri, İç Anadolu ’da: Tuz gölü, Tuzla, Tersakan, Akşehir, Seyfe, Hotamış, Ilgın, Sultansazlığı gölleri, Doğu Anadolu ’da: Hazar ve Hozapin gölleri tektonik göllerdendir
2 Volkanik Göller
Volkan konisinin tepesinde bulunan krater v6ya kaldera gibi çukurlukların ya da volkanik patlamalarla oluşan maarların suyla dolması sonucunda oluşurlar, iç Anadolu ’da Meke Tuzlası (Maar gölü), Doğu Anadolu ’da Nemrut gölü (Yanardağ Ağzı gölü), İsparta yakınındaki Gölcük gölü (Maar gölü) birer volkanik göldür
3*** Karstik Göller
Kalkerli alanlardaki erime çukurlarının sularla dolması sonucu oluşan göllerdir Kestel, Elmalı, Suğla, Söğüt, Karagöl, Obruk, Ulaş, Hafik, Avlan karstik göllerdir
4*** Buzul Gölleri
Buzulların aşındırmasıyla oluşan çanakların sularla dolmasıyla meydana gelen göllerdir Buzul göllerinin dağların yüksek kısımlarında bulunanları sirk gölleridir Buzul gölleri Kuzey Amerika ’da ve iskandinavya ’da fazla yaygındır Ülkemizde Ağrı, Erciyes, Kaçkar, Uludağ, Bolkar ve Aladağlar gibi dağların yüksek kesimlerinde sirk göllerine rastlanır
B SET GÖLLERİ
Bu göller, uzunca bir çukurluğun önünün doğal setleşme sonucu herhangi bir kütle ile kapanması ve geride kalan çukurluğun suyla dolması sonucu oluşur Set oluşturan kütle hangi yolla meydana gelmişse, göl de o adla anılır
1 Heyelan Set Gölleri
Heyelanla gelen kütlenin, çay vadilerini kapatması sonucu oluşan göllerdir Tortum, Sera, Zinav, Yedigöller, Abant gölleri bu türdendir
2 Alüvyal Set Gölleri
Akarsu vadilerinin alüvyal birikintilerle (çoğunlukla birikinti konileriyle) kapanması sonucu oluşur Bunlar minik alanlı, sığ göllerdir Ankara yakınındaki Moğan ve Eymir gölleri, Ege ’de Bafa (Çamiçi), Köyceğiz, Marmara gölleri bu türdendir
3 Volkanik Set Gölleri
Volkandan çıkan lavların, uzun bir çukurluğun önünü kapatması sonucu oluşur Yurdumuzun en büyük gölü olan Van Gölü, Nemrut Dağı ’ndan çıkan lavların oluşturduğu setin arkasında meydana gelmiştir Dıştan akıntısı olmadığı için suları acı (sodalı) ’dır Ulaşım yapılır Bunun yanında Balık, Nazik, Çıldır, Haçlı gölleri de bu gruba girer
4 Kıyı Set Gölleri
Kıyılardaki koyların ve girintilerin ağız kısımlarının dalga biriktirmesiyle oluşan kıyı kordonları ile kapanması sonucunda meydana gelirler Bunlara deniz kulağı ya da lagün de denir Terkos (Durusu), Büyük ve Minik Çekmece gölleri bu türdendir Ayrıca kıyılarımızdaki delta ovalarında da küçük çaplı çoğu kıyı set gölü (lagün) bulunur
5 Baraj Gölleri
İnsanların meydana getirdiği baraj gerisindeki yapay göllerdir Enerji üretimi, sulandırma, içme ve faydalanma suyu elde etme amacıyla yapılan barajların peşinde oluşan baraj göllerinin sayısı GAP ile daha da artmıştır Fırat üzerindeki Atatürk, Keban, Karakaya, Kızılırmak üzerindeki Hirfanlı, Altınkaya, Manavgat üzerindeki Oymapınar, Sakarya üzerindeki Sarıyar baraj gölleri yapay göllerimizin en büyükleridir Şimdiye kadar yapılmış olan barajlar, Türkiye ’nin ihtiyacını karşılamaktan uzaktır Su potansiyelimiz ve yerşekilleri, daha fazla barajın yapımı için elverişlidir
Türkiye ’de göller belirtilmiş yerlerde yığılmış durumdadır
Bunlar;
–*** Van gölü çevresi (Van gölü, Erçek gölü, Nemrut gölü)
–*** Tuz gölü çevresi (Tuz gölü, Seyfe gölü, Sultan sazlığı)
–*** Göller yöresi (Beyşehir, Eğirdir, Burdur, Akşehir, Eber, Acıgöl)
–*** Marmara çevresi Manyas (kuş gölü), Ulubat, Sapanca, iznik, Büyük Çekmece, Ufak Çekmece ve Durusu (Terkos) gölleri
Göllerden Yararlanma:
–*** Tarım alanlarını sulamada,
–*** İçme suyu elde etmede,
–*** Su ürünleri (balık vs) elde etmede,
–*** Ulaşımda,
–*** Turizmde (Çevreleri dinlenme ve tatil yeridir Mesela Abant Gölü)
–*** Tuz elde etmede (Tuzlu Gölü ’nden) yararlanılır