Son Konu

El Yıkamanın Önemini Keşfeden Ignaz Semmelweis'ın Hikayesi

Garfield

Yeni Üye
Katılım
9 Ocak 2022
Mesajlar
171,000
Tepkime
0
Puanları
36
Yaş
45
Credits
0
Geri Bildirim : 0 / 0 / 0
el-yikamanin-onemini-savunmasina-ragmen-dinlenmeyen-bilimci-ignaz-semmelweis-in-hikayesi-1620287100.jpg

Ellerinizi günde kaç sefer yıkarsınız? Muhtemelen COVID-19 salgını patlak verdiğinden beri bu ölçü bir oldukça artmıştır. Pandemi olmasa bile esasen el paklığı başta olmak üzere hijyenin kültürel bir standart olduğu bir toplumda yaşıyoruz. Pekala el yıkamanın ehemmiyeti tarihte birinci ne vakit ve kim tarafından anlaşılmıştı?

Bunun için muhtemelen pek çok farklı karşılık var, lakin öyküsü ile bugün bakacağımız isim Ignaz Semmelweis.

1800'lü yıllarda bir doğum hekimi olmak ve çocukları yaşatmak... Ignaz Semmelweis kimdir?


cf940a9c7a6032ce0a023b3ebca4653d64c5eafe.jpeg

Tam ismiyle Ignaz Philipp Semmelweis, Avusturya-Macaristanlı bir bilimci ve tabipti. 1818’de doğan Semmelweis’in ailesi Almanya kökenliydi. 1837 yılının sonbaharında Viyana Üniversitesi’nde hukuk okumaya başlayan Semmelweis, bir sonraki yıl bugün bilmediğimiz birtakım sebeplerden dolayı tıp kısmına geçiş yaptı. Güzel ki de yaptı… 1844’te tabip olarak vazifeye başlayan kahramanımız, dahiliyeci olarak staj imkanı bulamayınca doğum bilimi alanında uzmanlaşmaya karar verdi. Âlâ ki de verdi…

Semmelweis 1846’da Viyana General Hastanesi’nde doğum bilimi kliniğinde asistan olarak misyona başladı. Vazifeleri, her sabah hastaları muayene etmek, güçlü doğumlarda nezaret yapmak, departmandaki öğrencileri eğitmek ve kayıtları not etmekti.

O vakitler Avrupa’nın dört bir yanında gayrimeşru bebekleri öldürme hatasıyla baş edebilmek için doğumla ilgili tesisler kurulmuştu. Büsbütün fiyatsız hizmet veren bu kuruluşlar, bebeklerin korunmasını sağlıyordu. Fiyatsız hizmetlerin karşılığı olarak da anneler, tabiplerin ve ebelerin eğitiminde denek olarak kullanılıyorlardı.

O periyotta hastanede iki doğum kliniği vardı. Kliniklerden birinde doğum sırasında anne mevt oranı yüzde 10 civarındaydı;

a1e2e66da4cd8146cc19b7cc4c6f69af7a4987a2.jpeg

Başka klinikte ise yüzde 4 civarında... Bu durum hastane dışında da biliniyordu. İki klinik farklı günlerde doğum kabul ediyordu fakat doğuma gelen bayanlar vefat oranının düşük olduğu kliniğe kabul edilmek için adeta yalvarıyordu. Durum o kadar vahimdi ki bayanlar, birinci kliniğe alınmamak için dizlerinin üstüne çöküp yalvarıyorlardı.

Birtakım bayanlar hastaneye giderken birdenbire doğum yapmaları gerekiyormuş üzere sokaklarda doğurmaya bile başlamıştı! Sokakta doğum yapsalar bile akabinde bebek bakım hizmetlerinden faydalanabiliyorlardı. Semmelweis’ın misyonlarından birinin de kayıt tutmak olduğunu başlarda söylemiştik. Dataları inceleyen Semmelweis, sokakta doğum yapan bayanlar ortasında lohusa hummasının (albastı) pek görülmediğini fark etmişti.

Batıl inançlara karşı bilimsel yaklaşım geliştirdi, lakin bunun da cezası vardı:

7865eafb1facd6779321df529141f117bb430ff8.jpeg

Semmelweis’in vaktinde artık hekimler ve tıp çalışanları hastalıkları makus ruhlara, şeytana yormak üzere gibi batıl inançlardan kurtulduğu için hastalıkların olası tıbbi sebeplerine odaklanılıyordu. Ayrıyeten otopsilerin yaygınlaşması ve hekimlerin bilgi odaklı çalışmaya merak salması da bu periyoda denk geliyordu. Yaşadığı devirde çağdaş bir tabip olan Ignaz Semmelweis de bu prensiplerle çalıştığı için (özellikle de hastanede olan) kimi doğumlarda neden lohusa hummasının daha yaygın olduğunu bilmek istedi.

Olayların ayrıntısına inmek için çalıştığı hastanedeki her iki klinikte de müşahedelere başladı. Kliniklerden birinde çalışanların tamamı erkek tabipler ve tıp öğrencileri; başkasında ise büsbütün ebelerdi. Her iki klinikte de vefat oranlarını inceleyen Semmelweis, erkek tabiplerin ve tıp öğrencilerinin olduğu klinikte mevt oranlarının daha yüksek olduğunu kaydetti.

Doğum yapan annelerin hayatını kurtaracak bir keşif yapmıştı:

c2c7f6b4123ccadbe236ec09d55ded0cacd3aa24.jpeg

İki klinik ortasındaki en büyük fark; ebelerin çalıştığı klinikte anne adaylarının yan yatarak; başkasında ise sırt üstü doğum yapmalarıydı. Lakin çalışmalar sonucunda bu iki farklı metodun lohusa hummasına tesiri görülmedi. Lohusa hummasından biri öldüğünde rahip kliniğe gelip o kişinin yatağının yanında zil çalıyordu. Semmelweis, rahibin yaptığı uygulamanın yeni doğum yapmış öteki bayanları ürküttüğü, ateşlerinin çıkmasına sebep olduğu, hastalandırdığı ve sonunda vefatlarına sebep olduğunu sandı. Kulağa biraz alakasız geliyor değil mi? Zati o denli...

Rahibin uygulamayı çan çalmadan yapmasını rica edince Semmelweis teorisinin yanlış olduğunu gördü. İşin içinden çıkamayınca hastaneden biraz uzaklaşıp Venedik’e hakikat yol aldı. Biraz baş dinleyip sanatın dinlendirici tesirini tatmak istedi. Hastaneye döndüğünde Semmelweis’ı bekleyen kimi kıymetli ve üzücü haberler vardı. Yokluğunda çalışma arkadaşlarından bir patolog hastalanıp ölmüştü.

Üstelik bu durum patologlar ortasında epey yaygındı. Semmelweis’in iş arkadaşı da lohusa hummasından ölen bir bayanın otopsisi sırasında parmağına iğne battığı için hastalanıp ölmüştü. Böylelikle Semmelweis lohusa hummasının yalnızca doğum yapan bayanların vefatına sebep olmadığını, hastane çalışanlarına bulaşıp onları da öldürebildiğini anladı. Patologun Semmelweis, arkadaşının otopsi yapılan bireyle birebir belirtileri gösterip vefat ettiğini fark etti. Bunu anlasa da Semmelweis’ın aklındaki birinci soru olan “Neden erkek hekimlerin çalıştığı klinikteki mevte oranları ebelerin çalıştığı kliniktekine nazaran dah belirtilerini inceleyena fazla?” hala cevaplanmış değildi.

Yaşanan ölümlerin akabinde tabiplerin kusurlu uyguladıkları hijyen kuralları çıktı... Lakin gerçek söyleyeni dokuz köyden kovarlardı:

d207fa0083a684cfe8caa5fb60ba59a1e0791a77.jpeg

İki klinik ortasındaki başka farkı düşünen Semmelweis, tabiplerin klinikte otopsi yaptığını; ebelerin yapmadığını buldu. Semmelweis, otopsi sırasında kadavralara dokunan tabiplerin küçük zerrecikleri doğum yaptırdıkları anne adaylarına taşıdığına; bayanların hasta olmalarına ve vefatlarına sebep olduklarını fark etti.

Hipotezinin hakikat olup olmadığını anlamak için çalışanların otopsinin akabinde ellerini yalnızca sabunla değil klor çözeltisiyle yıkamalarını istedi. Bugün hepimizin bildiği üzere klor en güçlü dezenfektanlardan biri. Lakin Semmelweis bu kararı aldığında mikroplar hakkında hiçbir şey bilmiyordu. Kloru seçmesinin sebebi, kadavra zerreciklerinin elde bıraktığı kokuyu gidermenin en düzgün yolunun klor olduğunu düşünmesiydi.

Bu uygulamanın akabinde nihayet lohusa humması oranlarının önemli halde azaldığı görüldü. Semmelweis’ın keşfettiği şey günümüz dünyasında, bilhassa de salgınla birlikte kıymeti katbekat daha âlâ anlaşılan bir gerçekti. El yıkamak, halk sıhhatini müdafaa uğraşındaki en güçlü silahlardan biri. Ee Semmelweis sorunu çözünce herkes rahat bir nefes alıp meczup üzere sevinmiştir diye düşünüyor insan lakin biliyorsunuz ki hakikat söyleyeni dokuz köyden kovarlar

Her şeyden evvel Semmelweis’ın hipotezi, otopsi yapan hekimler anne adaylarına lohusa humması bulaştırıp vefatlarına sebep olmuş üzere gösteriyordu. Düşünsenize, ne büyük bir vebal… Bir de Semmelweis biraz fevri biriydi. Fikrine katılmayanları direkt karşısına aldığı için bir ölçü düşman edinmişti. Bir mühlet sonra tabipler Semmelweis’ın söylediği formda ellerini klorla yıkamayı bıraktı ve Semmelweis işinden oldu.

Akıl sıhhatini kaybederek akıl hastanesine yattı... Çözmeye çalıştığı hastalık nedeniyle hayatını kaybetti:

8b7002605c0b9ae459041af50e2493c92abdc29e.jpeg

Akabinde Semmelweis Avrupa’nın başka yerlerindeki tabipleri ellerini klorla yıkama konusunda ikna etmeye çabaladı fakat yeniden dinleyen olmadı. Yıllar geçtikçe Semmelweis’in sabrı tükenmeye ve giderek garipleşmeye başladı. Hatta frenginin sebep olduğu bir akıl hastalığına yakalandığı bile söyleniyor. Maalesef 1865 yılında daha 47 yaşındayken Ignaz Semmelweis akıl hastanesine yatmak zorunda kaldı…

Kıssanın en üzücü taraflarından biri, Semmelweis’in muhtemelen hastanede şiddet görmesi ve kan zehirlenmesi sebebiyle hayatını orada kaybetmesi… Temelde bakınca, Semmelweis’ın vefatına sebep olan şey kahramanımızın annelerin lohusa hummasından hayatını kaybetmesini engellemek için uğruna savaş verdiğiyle tıpkı hastalık.

Haberimize son vermeden evvel ilgilisi için bir de kısa sinema önerisi yapalım. 2001 yılında çıkan Polonya imali Semmelweis isimli kısa sinema, Ignaz Semmelweis'ın trajik öyküsünü ele alıyor. Bilhassa de 2021 yılında gerçek manada hayati ehemmiyet taşıyan el yıkama alışkanlığının kıymetini bizlere armağan ettiği için Ignaz Semmelweis’a ne kadar teşekkür etsek az…

Semmelwels'in kıssasını anlatan kısa sinema:







 
Üst Alt