Bir çocuğun gelişiminde ne etkilidir ? Bu sorunun cevabını tamamen tahsis etmek şiddet Hepimizin bildiği bir takım faktörlerden bahsedebiliriz Genetik, ebeveynler, bakım, aile öyküsü, çevre ve yaşam deneyimleri Ara Sıra günümüzde okul hayatı da bu faktörlerin içinde yer alıyor
Bu etmenlerin hepsini, bir binayı oluşturan bloklar gibi düşünebiliriz Tek bir bloğun enerjik ve sağlam olması tatmin edici değildir Bütün bloklar manâlı olduğu için *eğer her blok sağlam olursa inşaat kuvvetli olur Birbiriyle ilişkili bu sarmal, bir çocuğun gelişimini ve bütün yaşamını etkiler Mesela kendi yaşamınızı bir düşünün… Sizi bugün siz yapan öğelerin aslı kalıtımsal midir, çevre mi, aileniz mi, okulunuz mu? Yanıtı bulmak kuvvet oluyor ve tek bir faktörü ön plana alamıyorsunuz
Filozoflar, psikologlar ve eğitimciler yüzyıllardır bu sorunun yanıtını arıyor Hepsinin vardığı son nokta bizim doğal mı yoksa yetiştirilmiş *canlılar olup olmadığımızın sorgulanması Bazılarına göre gelişimimizde çevre etkin olurken, bazılarına kadar de özelliklerimizi doğuştan getiriyoruz Çocuk gelişiminde *çocuğun özellikleri her iki öğeden parçalarla oluşuyor Biyoloji değin çevresel faktörlerin etkisi de tartışılmaz Bilhassa yaşamın ilk dönemlerinde kalıtım ve çevre; gelişimi şekillendirmede karşılıklı hareket ediyor Bu *karmaşık etki hemen olan oluşmuyor, bütün hayat boyunca sürüyor Gelişim hayat boyu süren bir olgudur Yani, çocuklar sadece çocukken gelişmezler
Genetiğin gelişimdeki etkisi ve kalıtımsal bozukluklar nasıl oluşuyor ?
Bilindiği gibi erkek üreme hücresi bayan üreme hücresine bırakılır ve insan oluşur En basit haliyle ilk oluşumda *bile birincil etken genlerdir Bu her iki hücresel insanın özelliklerini içeren *kromozomlar barındırır Tüm cisim 46 kromozoma sahiptir ve bütün hayatımızı bu kromozomlardaki kalıtımsal kodlar yönetir
Peki Genotipler ve fenotipler nedir ?
Her iki ebeveynden geçen genotip ve fenotipler çocuğun gelişimini nasıl etkiliyor? Genotip bir insanın kalıtımında yer alan tüm genlerini kapsar fakat fenotip, onun davranışlarını, göz rengini, *fiziki hareketlerini,utangaçlık gibi somut olmayan özelliklerini, macareperetsliğini oluşturur Blokları hatırlayacak olursak, genotip çocuğun oluşumunda bir zemin hazırlar ve fenotip de onunla birlikte hareket eder
Kalıtımsal anormalliklerle tesadüf riskimiz nedir ?
Kalıtımsal yapılar güvenilir şeyler yok Ara Sıra herhangi bir koşulda, kromozom birbirinden *aniden ayrılabilir Böylece kromozom sayıları artar veya azalır Alışılagelmiş olan 23 kromozom sayısının değişmesi beklenmedik bir çeşitlilik yaratır Bazı araştırmacılara tarafından *zigotlarn yarıdan fazlası 23 kromozomdan eksik ya da çok gelişiyor fakat gelişimini tamamlamadan duruyor
Bu anormal kromozom 200 doğumun 1 *tanesinde karşımıza çıkıyor Risk düşük ama karşılaşmama garantimiz yok
Down sendromu nedir ?
Trisomi 21 olarak da biliniyor ve genetik bozuklukların en yaygın olanı 21kromozomda normalde 2 tane bulunan kromozomların yerine 3 tane kromozom bulunuyor Yuvarlak bir yüz, kalın bir boyun ve yumuk gözlerle karşımıza çıkıyor Bu hastalar bununla beraber duyma problemleri ve kalp rahatsızlıklarına da sahip olabiliyorlar Bu kişiler sosyal olarak bölünmüş kişilerdir *ve hayat boyu süren bir takım etkilerle karşılaşırlar Erken müdahale bir takım kazanımları sağlamada etkin oluyor Özbakım ve başkalarına bağımlılıklarında azalma sağlayabiliyor Emin çözümü yok fakat yaşantılarını kolaylaştırmak mümkün
Cinsiyet kromozomlarındaki anormallikler nasıl oluşur? Bu neye yol açar?
Yenidoğan kız ya da erkek her bebek, x kromozomlarına sahiptir 500 doğumda bir oranında bazı hastalarda allah vergisi x kromozomu bulunmaz Yani spermde x kromozomu yoktur Bu durumda erkek hastalarda memelerde yükselme, testis ve cinsel organların küçük olması, kanda hormon miktarlarında düşüklük görülür Ara Sıra de fazladan bir x koromozomuyla doğum gerçekleşir Bu *daha fazla ikincil bir cinsiyet özellikleğindeki yoksunlukla ortaya çıkar Öğrenme yetersizliği gibi
Turner sendromu denilen yalnızca kadınlarda görülen bir rahatsızlık daha var Burada ise *yalnızca x kromozomu bulunduğunda oluşuyor Yüz ifadelerini gerçekleştirmede güçlük, duyguları ifade etmekte zorlanma ve öğrenme yetersizliği gibi sorunlar oluşur
Her insan için bu gelişimsel öğelerden herhangi biriyle karşılaşma ihtimali var Kalıtımsal bir çocuğun oluşumunu etkiliyor Düşünen ve ruhu olan bu canlının biyoloji ile ilgili olarak yönetilmesi bir çelişki Ama unutulmamalı ki, bizi biz yapan şey genetiğimiz…
Bu etmenlerin hepsini, bir binayı oluşturan bloklar gibi düşünebiliriz Tek bir bloğun enerjik ve sağlam olması tatmin edici değildir Bütün bloklar manâlı olduğu için *eğer her blok sağlam olursa inşaat kuvvetli olur Birbiriyle ilişkili bu sarmal, bir çocuğun gelişimini ve bütün yaşamını etkiler Mesela kendi yaşamınızı bir düşünün… Sizi bugün siz yapan öğelerin aslı kalıtımsal midir, çevre mi, aileniz mi, okulunuz mu? Yanıtı bulmak kuvvet oluyor ve tek bir faktörü ön plana alamıyorsunuz
Filozoflar, psikologlar ve eğitimciler yüzyıllardır bu sorunun yanıtını arıyor Hepsinin vardığı son nokta bizim doğal mı yoksa yetiştirilmiş *canlılar olup olmadığımızın sorgulanması Bazılarına göre gelişimimizde çevre etkin olurken, bazılarına kadar de özelliklerimizi doğuştan getiriyoruz Çocuk gelişiminde *çocuğun özellikleri her iki öğeden parçalarla oluşuyor Biyoloji değin çevresel faktörlerin etkisi de tartışılmaz Bilhassa yaşamın ilk dönemlerinde kalıtım ve çevre; gelişimi şekillendirmede karşılıklı hareket ediyor Bu *karmaşık etki hemen olan oluşmuyor, bütün hayat boyunca sürüyor Gelişim hayat boyu süren bir olgudur Yani, çocuklar sadece çocukken gelişmezler
Genetiğin gelişimdeki etkisi ve kalıtımsal bozukluklar nasıl oluşuyor ?
Bilindiği gibi erkek üreme hücresi bayan üreme hücresine bırakılır ve insan oluşur En basit haliyle ilk oluşumda *bile birincil etken genlerdir Bu her iki hücresel insanın özelliklerini içeren *kromozomlar barındırır Tüm cisim 46 kromozoma sahiptir ve bütün hayatımızı bu kromozomlardaki kalıtımsal kodlar yönetir
Peki Genotipler ve fenotipler nedir ?
Her iki ebeveynden geçen genotip ve fenotipler çocuğun gelişimini nasıl etkiliyor? Genotip bir insanın kalıtımında yer alan tüm genlerini kapsar fakat fenotip, onun davranışlarını, göz rengini, *fiziki hareketlerini,utangaçlık gibi somut olmayan özelliklerini, macareperetsliğini oluşturur Blokları hatırlayacak olursak, genotip çocuğun oluşumunda bir zemin hazırlar ve fenotip de onunla birlikte hareket eder
Kalıtımsal anormalliklerle tesadüf riskimiz nedir ?
Kalıtımsal yapılar güvenilir şeyler yok Ara Sıra herhangi bir koşulda, kromozom birbirinden *aniden ayrılabilir Böylece kromozom sayıları artar veya azalır Alışılagelmiş olan 23 kromozom sayısının değişmesi beklenmedik bir çeşitlilik yaratır Bazı araştırmacılara tarafından *zigotlarn yarıdan fazlası 23 kromozomdan eksik ya da çok gelişiyor fakat gelişimini tamamlamadan duruyor
Bu anormal kromozom 200 doğumun 1 *tanesinde karşımıza çıkıyor Risk düşük ama karşılaşmama garantimiz yok
Down sendromu nedir ?
Trisomi 21 olarak da biliniyor ve genetik bozuklukların en yaygın olanı 21kromozomda normalde 2 tane bulunan kromozomların yerine 3 tane kromozom bulunuyor Yuvarlak bir yüz, kalın bir boyun ve yumuk gözlerle karşımıza çıkıyor Bu hastalar bununla beraber duyma problemleri ve kalp rahatsızlıklarına da sahip olabiliyorlar Bu kişiler sosyal olarak bölünmüş kişilerdir *ve hayat boyu süren bir takım etkilerle karşılaşırlar Erken müdahale bir takım kazanımları sağlamada etkin oluyor Özbakım ve başkalarına bağımlılıklarında azalma sağlayabiliyor Emin çözümü yok fakat yaşantılarını kolaylaştırmak mümkün
Cinsiyet kromozomlarındaki anormallikler nasıl oluşur? Bu neye yol açar?
Yenidoğan kız ya da erkek her bebek, x kromozomlarına sahiptir 500 doğumda bir oranında bazı hastalarda allah vergisi x kromozomu bulunmaz Yani spermde x kromozomu yoktur Bu durumda erkek hastalarda memelerde yükselme, testis ve cinsel organların küçük olması, kanda hormon miktarlarında düşüklük görülür Ara Sıra de fazladan bir x koromozomuyla doğum gerçekleşir Bu *daha fazla ikincil bir cinsiyet özellikleğindeki yoksunlukla ortaya çıkar Öğrenme yetersizliği gibi
Turner sendromu denilen yalnızca kadınlarda görülen bir rahatsızlık daha var Burada ise *yalnızca x kromozomu bulunduğunda oluşuyor Yüz ifadelerini gerçekleştirmede güçlük, duyguları ifade etmekte zorlanma ve öğrenme yetersizliği gibi sorunlar oluşur
Her insan için bu gelişimsel öğelerden herhangi biriyle karşılaşma ihtimali var Kalıtımsal bir çocuğun oluşumunu etkiliyor Düşünen ve ruhu olan bu canlının biyoloji ile ilgili olarak yönetilmesi bir çelişki Ama unutulmamalı ki, bizi biz yapan şey genetiğimiz…