Türkiye, dünyanın en büyük 10 iktisadı ortasında girme amacını korurken, birinci 20 iktisat ortasından gerileyerek 21. sıraya indi. Ekonomistler Mahfi Eğilmez ve Binhan Elif Yılmaz IMF'nin dünya iktisadına dair görünüm raporunda global gerçekleri ve Türkiye'nin durumunu yazdı.
Ülkelerin ekonomik güçlerini karşılaştırmak için en çok başvurulan iki sıralama ölçütü GSYH büyüklüğü ve kişi başına gelirdir.
İktisatçı Mahfi Eğilmez, 'Türkiye, GSYH Büyüklüğünde 21’inci Sıraya Düştü' başlıklı yazısında ilk 10 iktisat ortasına girme tezimizde son devirde 20 içinde nasıl çıktığımızı anlatıyor:
Bir ülkede belli bir devir içinde (3 ay, 1 yıl) üretilen bütün en son malların o yıla ait ortalama piyasa fiyatları üzerinden toplanmasıyla oluşan toplam bedele gayrisafi yurtiçi hasıla (ya da kısaca GSYH) diyoruz.
Aşağıdaki tablo IMF'nin DÜnya Ekonomik Görünümü Nisan 2021 Raporu'ndan GSYH’si en büyük ülkelerin 2015 ve 2022 yılları prestijiyle sıralanmasını gösteriyor
blogger.googleusercontent.com
Tabloya nazaran GSYH açısından son yedi yılda en önemli değişiklikler olmuş, Türkiye ve Brezilya, son periyotta en fazla ivme kaybı yaşamış ülkeler olurken İran en yüksek çıkışı yakalamış ülke pozisyonuna gelmiş görünüyor (bu mevzuyu farklı bir yazıda ele alacağım.) Türkiye’deki düşüş son derecede çarpıcıdır.
Ekonomideki bozulmayla ilgili olarak sığınılan dünyada da işlerin berbata gittiği tezinin doğru olmadığını üstteki tablo açık bir biçimde gösteriyor.
IMF’nin Dünya Ekonomik Görünümü Raporu'ndan 19 Nisan 2022 tarihinde yayınladığı Türkiye ile ilgili kestirimlerini de aşağıdaki tabloda
blogger.googleusercontent.com
IMF’nin 2022 Türkiye kestirimleri dolar cinsinden GSYH’de ve kişi başına gelirde önemli gerilemeler olacağını ortaya koyuyor. Bu görünümde iki göstergedeki olumsuz gelişmelerin tesiri var:
Büyüme 2021 yılında ulaştığı yüzde 11 oranına karşılık 2022 yılı için yüzde 2,7 olarak varsayım edilmiş bulunuyor. Bu düşüş önemli bir soğumaya işaret ediyor.
2021 yılında 8,87 olan yıllık ortalama USD/TL kuru 2022 için 16,37 olarak varsayım edilmiş görünüyor. Bu 2021 yılına nazaran iki kat dolayında bir artışa işaret ediyor (aslında IMF’nin bir kur kestirimi yok. TL cinsinden GSYH’yi dolar cinsinden GSYH’ye bölerek hesaplamalarda kullandığı ortalama kuru biz buluyoruz.)
Bu kestirim gerçekleşirse Mart ayı prestijiyle yüzde 61,4 olan enflasyonun bir ölçü gerilemesi öngörülmüş olsa da yılsonunda önemli bir düşüş yaşanmasının kelam konusu olmayacağı anlaşılıyor.
Tabloda işsizlik oranı iddiasına baktığımızda az da olsa bir düşüş beklendiğini görüyoruz. Büyüme oranının yüzde 11’den yüzde 2,7’ye düşeceği iddiasıyla işsizlik oranındaki düşüş kestirimi bana dengeli gelmiyor.
Eğer IMF’nin varsayımları yanlışsız çıkarsa hükümetin son periyotta ortaya attığı faizleri düşürüp kuru yükselterek cari açığı düşürme tezinin tam aksisi gerçekleşecek, hem kur yükselmiş hem de cari açık artmış olacak.
Küresel güzelleşme neden gecikecek? Sonrasında dünyayı neler bekliyor?
İktisatçı Prof. Dr. Binhan Elif Yılmaz da 'Küresel Düzgünleşme Göstergeleri Savaş ile Birlikte Süratle Bozuluyor' başlıklı yazısında rapor özetinde öne çıkan bulguları kısaca şöyle belirtiyor:
> - Yükselen, kalıcı hale gelen enflasyona hazır olunmalı. Savaştan evvel de artan emtia fiyatları ve pandemi kaynaklı arz-talep dengesizlikleri nedeniyle hortlayan enflasyonun, ülkelerin gelişmişlik farklılıklarından bağımsız olarak çok daha uzun mühlet yüksek kalması bekleniyor. Gelişmekte olan ekonomilerde besin ve güç fiyatlarındaki artışlar toplumsal huzursuzluk riskini kıymetli ölçüde artırabilecek ve bilhassa global olarak düşük gelirli hanelere ziyan verebilecek ölçüde.__
Enflasyonun seyri birçok ülkenin para siyasetini sıkılaştırmasına yol açıyor.
- Ekonomik beklentilere yönelik genel riskler keskin bir biçimde arttığında enflasyonla gayrette para siyasetlerinin sıkılaştırılması ve hatta sıkılaşmanın zamanlamasının öne çekilmesi gerekecek. Sonuç olarak global nakdî sıkılaşmanın suratı bilhassa ABD’de daha da artar, ayrıyeten finansal piyasalar daha agresif bir formda yine fiyatlanmaya başlarsa, yükselen piyasa ekonomileri baskı altına girebilir ve bu da global toparlanmayı yavaşlatabilir.
- Ancak birçok ülkede COVID-19 pandemisi ile ilgili harcamalar için borç stoklarını artırmışken, artan besin ve güç fiyatlarının yükselmesi, gelişmiş iktisatların enflasyonla çaba emeliyle para siyasetlerini sıkılaştırmaları sonucu global faiz oranlarındaki yükseliş ve risk primlerinin artması mali alanın daralmasıyla sonuçlanacak. O nedenle pek çok ülke, birey ve firmaların artan borçluluğunun yanısıra finansal istikrarı bozacak nitelikte kimi kredi piyasası kırılganlıkları yaşayabilir.
Tüm kazanımlar, aşılardan kaçan yeni varyantların ortaya çıkmasıyla yok olabilir. O nedenle toplumsal harcamalara ve sıhhat harcamalarına öncelik verilmeye devam edilmesi gerekebilir. Ayrıyeten dünya iklim krizleriyle başa çıkmada hala çok yetersiz tedbirleri tartışmakta. Anlaşılan süratle gelinen bu noktada tüm ülkeler bir ortada global ekonomik nizamın genel istikrarına ihtimam gösterme sorumluluğunu üstlenmek durumunda.