Sınav Kaygısı Nedir? Sınav Kaygısı ile Başa Çıkmanın Yolları

Sınav Kaygısı Nedir?​

Sınav kaygısı, daha önceden edinilmiş bilgilerin sınav zamanında istendiği şekilde kullanılamamasına yol açan bir kaygı olarak tanımlanabilir. Bu kaygı sonucunda ise kişi, aslında başarılı olabilecekse bile başarısız olabilmektedir. Öğrencinin sınava yüklediği anlamlar da sınav kaygısını tetikleyebilmektedir. Sınavdan önce herkesin bir miktar endişe ve kaygı duyması normaldir. Ancak bazı kişilerde bu durum kişinin sınav başarısını düşürecek kadar ciddi olabilmektedir.

Özellikle gençler ve çocuklar sınav kaygısını yetişkinlere göre daha fazla yaşamaktadır. Sınavla ilgili az miktarda kaygı duymak en iyi performansı yaratmada olumlu etki verebilmektedir. Çünkü kaygı anında vücutta salgılanan adrenalin miktarı, uyarıcı etki gösterir ve bu da odaklanmayı önemli ölçüde etkiler. Kişi bu odaklanma sayesinde sınava çok daha iyi konsantre olup, performansını istediği ölçüde belirleyebilir.

Bu kaygının aşırı derecede duyulmasında ise bu durum tamamen negatif etkiye neden olur. Yoğun bir biçimde salgılanan adrenalin, bilgi transferini önemli şekilde engeller. Böylece kişi daha fazla stres olur ve akabinde fiziksel belirtiler ortaya çıkar. Bu durumda ise kişi sınava iyi odaklanamaz ve istediği performansı tam olarak gösteremez.

Sınav Kaygısı Belirtileri Nelerdir?​

Sınav kaygısının belirtileri herkeste farklı şekilde gözlemlenebilir. Ancak yine de bazı belirtiler çoğu kişide benzer nitelikler göstermektedir. Bunlar sıklıkla huzursuzluk ve endişe hissi, sıkıntı, çalışma çekincesi, mide bulantısı, titreme, ağız kuruluğu, terleme, uyku bozuklukları ve karın ağrıları gibi belirtilerdir. Ayrıca sınav olmuş kişinin sınav başarısı da sonuçlara bakıldığında potansiyelinden belirgin bir biçimde daha azdır. Genel sınıflandırmak gerekirse sınav kaygısının belirtilerini dört başlık altında toplamak mümkündür.

Zihinsel Belirtiler​

Sınav kaygısının zihinsel belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Sürekli olarak kendini eleştirme ve buna bağlı olarak kendini başarısız görme
• Sınav anında ya da sınavdan önce başına kötü bir şey geleceği korkusu (sınav sırasında hastalanmak ya da bayılmak gibi)
• Öz güvende belirgin bir şekilde düşüş
• Kendini eksik ve değersiz bulma
• Dikkat ve konsantrasyon bozuklukları
• Odaklanma güçlükleri
• Kavramları hatırlamada güçlük çekme,
• Düşünceleri toparlamakta zorluk çekme
• Zihinsel gücün düşmesi

Duygusal Belirtiler​

Sınav kaygısının duygusal belirtileri ise aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Huzursuzluk ve endişe hissi
• Tedirgin hissetme
• Panik hali
• Sinirli ve öfkeli hissetme
• Depresif bir ruh haline bürünmek
• Sürekli olarak ağlama isteği olması ve ağlama

Davranışsal Belirtiler​

Sınav kaygısı davranışsal olarak aşağıdaki belirtilere neden olabilir:

• Başarısızlıktan korkmak
• Çalışmak istememek ya da çalışmayı devamlı olarak ertelemek
• Sınav hakkında konuşmak istememek ya da sınav hakkında konuşmaktan kaçmak
• Sınavda ne yapacağını bilmeden donup kalmak
• Çok çaba gösterilmesine rağmen düşük sonuç elde etmek
• Dikkatte azalma
• Unutkanlık ve hafıza sorunları yaşamak

Fiziksel Belirtiler​

Sınav kaygısının fiziksel belirtileri ise genellikle aşağıdaki gibidir:

• Kendini yorgun ya da halsiz hissetmek
• Mide bulantıları yaşamak
• Bağırsak rahatsızlıkları
• Baş ağrısı
• Kalp çarpıntısı
• Titreme ve terleme
• Uyku düzensizliği ve uyku bozuklukları
• Yemek bozukluğu (yemek yemeyi reddetmek ya da normalden daha fazla yemek istemek)

Sınav Kaygısı Nedenleri Nelerdir?​

Sınav kaygısının nedenleri çeşitlidir. Bunda özellikle kişinin içinde yetiştiği çevre ve buna bağlı olarak oluşturduğu karakter yapısı belirleyici olmaktadır. Örneğin kişi mükemmeliyetçi bir ailede ve çevrede büyüdüyse kendinin de mükemmeliyetçi olma ihtimali fazladır. Kişi bu durumda hem kendisinin kendisi ile ilgili hem de ailesinin kendisi ile ilgili beklentilerini karşılamak zorunda hissedebilir. Bu tür bir baskı ve beklentiler seli altında kalmak sınav başarısını oldukça olumsuz etkileyecektir.

Kişi rekabetçi bir kişilik yapısına sahipse de kendini diğerlerinden daha iyi olmak zorunda hissedebilir. Bu da onun kendini fazla yormasına ve zorlamasına neden olacaktır. Bu konuda ailelere önemli bir görev düşmektedir. Çocukları yetiştirirken onları altından kalkamayacağı yükler altına sokmak ve onları başarısız olduklarında eleştirmek sınav kaygısını çok ciddi şekilde etkiler. Bunun yerine çocuğun potansiyelini ortaya çıkarmasına destek olmak, sınavın kendini ispat etmenin tek yolu olmadığını ona hissettirmek gerekir.

Gerçeği karşılamayan düşünce şekillerine sahip olmak da sınav kaygısının bir diğer kişisel nedeni olarak sayılabilir. Bazı durumlarda ise sınav kaygısının nedeni kişinin sınav öncesinde yeterince hazırlanamamış olması olabilir. Sınav sırasında başarısız olacağını düşünen kişi bu yüzden endişe duymaya başlar. Bu durumda sınav yükü ve ders yükü fazlaysa kişinin yaşayacağı sınav kaygısının miktarı daha da artacaktır. Özellikle ders yükünün altından kalkamayacağını düşünen öğrenciler, sınava çalışmakta isteksiz olabilmektedir.

Bazı durumlarda ise öğrenciler hangi çalışma yönteminin ve stratejisinin kendine uygun olduğunu henüz kavrayamamış olabilir. Bu sınav kaygısının en büyük nedenlerinden birisidir. Her kişinin algılama becerileri ve buna bağlı olarak yöntemleri farklı olduğundan her yöntem herkeste etkili olmayacaktır. Eğer öğrenci bu bakımdan kendin yolunu henüz bulamamış ise genellikle sınavlarda başarısız olacaktır.

Öğrenci bir süre sonra bunu yenemeyeceğini ve sorunun kendisinde olduğunu düşünebilir. Ancak önemli olan doğru çalışma yöntemini bulabilmektedir. Bu da biraz zaman alabileceğinden pes etmemek önem taşır. Son olarak unutulmaması gereken önemli bir nokta da sınavın amaç değil bir amaç olduğudur. Eğer öğrenci, sınavın hayatta başarılı olmanın tek kriteri olarak görüyorsa bu sınav kaygısına neden olacaktır.

Sınav Kaygısı Yaşandığı Nasıl Anlaşılır?​

Daha öncesinde başarılı sonuçlar elde eden bir öğrenci sınav kaygısı yaşamaya başlamışsa bu durum değişir. Öğrencinin başarısında gözle görülür bir düşüş meydana gelir. Bu durumda morali iyice bozulan öğrenci buna bir tepki olarak çalışmayı erteleyebilir ve sınav hakkında konuşmayı reddedebilir. Sınavla ilgili sorulacak olan sorular da onları rahatsız eder.

Bunun yanında öğrencide birtakım fiziksel belirtiler de meydana gelebilmektedir. Yoğun bir sınav kaygısı yaşayan kişilerde karın ağrısı, mide bulantısı, terleme ve titreme, uyku bozuklukları, iştahsızlık ya da aşırı yeme gibi birtakım belirtiler görülür. Bu gibi belirtiler öğrencinin sınav kaygısı yaşadığının habercisidir.

Sınav Kaygısının Etkileri Nelerdir?​

Sınav kaygısı yaşayan öğrencinin hem performansında hem de çevreyle etkileşimlerinde birtakım önemli etkiler görülür. Öğrenci öğrendiklerini aktaramayabilir ve okuduğunu anlamayabilir. Özellikle okuduğunu anlayamayan öğrenci, aynı yeri tekrar tekrar okuyarak sınav öncesinde zaman kaybı yaşayabilmektedir. Bunun en önemli sebebi kaygının dikkat bozucu etkisidir. Öğrenci kendinde meydana gelen bu değişimin farkında vardığında ise sınava çalışmakta isteksizlik çeker ve enerjisinde düşüş meydana gelir. Bir süre sonra ise öğrenci kendini denetleyemez duruma gelir.

Sınav Kaygısı ile Aile Arasında İlişki Var mıdır?​

Aileler yetiştirme biçimleri ile çocuklarının gelecekteki karakter yapılarını önemli ölçüde etkilerler. Çocuklar genellikle büyüme dönemlerine ebeveynlerini rol model alırlar. Aile mükemmeliyetçi ve rekabetçi ise bu durum çocuğa da yansıyacaktır. Örneğin aile, sınavda başarısızlığı önemli bir kayıp olarak görüyor ve başarıyı sınav sonucuna göre değerlendiriyorsa, bu ileride çocuğun sınav kaygısı yaşamasına neden olacaktır.

Çocuk, sınav başarısız olursa ailesinin onu kabul etmeyeceğini ya da diğer insanların da ailesi gibi onun yetersiz olacağını düşünmeye başlayabilir. Kendini kanıtlamak adına yapılacak olan bu tür sürekli bir uğraş, kaçınılmaz olarak çocuğun omzuna büyük bir yük yükleyecektir. Bu durumun tekrarlanması sonucunda ise çocukta sınav kaygısı görülür. Ailelerin bu konuda yapabilecekleri en iyi şey, çocuğa küçüklüğünden itibaren sınavın bir amaç değil araç olduğu düşüncesini aşılamak olacaktır. Böylece çocuk, kendisinde var olan performansı üzerinde ekstra bir baskı olmaksızın gösterebilir.

Sınav Kaygısı ile Başa Çıkmanın Yolları Nelerdir?​

Sınav kaygısı ile başa çıkabilmek için öncelikle kişinin içinde bulunduğu durumu kabul etmesi gerekmektedir. Kişi, eğer kaygı içindeyse bunu bastırmamalı ve bununla başa çıkmaya istekli olmalıdır. Bu aşamada yapılacak olan ilk adım kaygıya neyin neden olduğunu tespit etmektedir. Sonrasına ile bu sorunun çözümü üzerine çalışmak gereklidir.

Öğrencinin kaygısının nedeni eğer gerçekçi olmayan düşünceler ise, bunlar sorgulanmalı ve gerçeklerle karşılaştırılmalıdır. Eğer sorun öğrencinin sınav konularını yetiştirememesi ise çalışma düzeninde değişikliğe gitmek gereklidir. Bunun için biraz zaman gerekebilir, pes etmeden alternatif yöntemleri denemek en iyisi olacaktır.

Ancak bunun için bile zaman yoksa sınavda çıkması en muhtemel olan konu ya da en yüksek puanı getirecek olan konu üzerinde çalışmak daha mantıklı bir çözüm yolu olacaktır. Öğrenci kaygısının nedenini tam olarak tespit edemiyor ise kendisini rahatlatmak için en azından nefes ve gevşeme egzersizleri deneyebilir. Sınav kaygısının nedenini dikkat bozuklukları oluşturuyorsa bu durumda bir uzmandan destek almak gerekebilir.

Sınav Kaygısı İçin Psikiyatrik Destek Ne Zaman Gereklidir?​

Her öğrencinin sınavdan önce biraz kaygı duyması normaldir. Bu kaygı genellikle kısa süreli olmakla birlikte sınav sonrasında etkisini yitirir. Ancak bazı durumlarda sınav kaygısının yoğun ve uzun süreli bir şekilde yaşanması depresyon, anksiyete ve uyku bozuklukları gibi psikolojik sorunlara neden olabilmektedir. Bu durumda ise vakit kaybetmeden bir uzmana başvurmak en iyisi olacaktır.